Category
🎥
Short filmTranscript
00:00Muzyka
00:31Obrazki z Mazowsza, a na nich liczne dwory ziemiańskie, murowane lub drewniane, siedziby szlachcica Polaka.
00:41Od XVIII stulecia owe dwory z kolumnowym gankiem stały się wzorem własnej narodowej kultury.
00:48A gdy Polskę wykreślono z mapy, urosły do rangi symbolu, bastionu patriotyzmu, w którym dochowywano polskich obyczajów i tradycji.
00:58Zajrzyjmy do jednego z nich.
01:01Modrzewiowy dwór ziemiański w Suchej wybudował Ignacy Cieszkowski w 1743 roku.
01:12Na domu herb rodziny, dołęga i łaciński napis pod dachem starym, lecz rodzinnym.
01:18W rękach Cieszkowskich dwór pozostawał do końca II wojny.
01:23Największym wydarzeniem dla gospodarzy były odwiedziny króla Stanisława Augusta.
01:29Po 1945 roku mieszkali tu pracownicy PGR-u.
01:33Dziesięć lat temu zrujnowany dwór kupił profesor Marek Kwiatkowski.
01:37Odtworzył w nim nastrój typowego wnętrza szlacheckiego.
01:40Wśród licznych portretów budowniczy dworu Ignacy Cieszkowski,
01:47hrabia August, ekonomista, polityk i przyjaciel Krasińskiego
01:50i Felicjan Dębiński-Cieszkowski, ostatni właściciel majątku.
01:55Na wyposażenie wnętrz składają się różne meble,
01:58biedermajerowskie, eklektyczne i przedmioty sztuki użytkowej.
02:03Niektóre płótna wyszły spod pędzla dzisiejszego właściciela.
02:06Marek Kwiatkowski, historyk sztuki, długoletni dyrektor pałacu,
02:12muzeum w Łazienkach, tu w Suchej rozpoczął nowy, twórczy etap w swym życiu.
02:17Odbudował dwór, uporządkował zabytkowy park,
02:20a na miejscu dawnych zabudowań gospodarczych
02:22utworzył Muzeum Architektury Drewnianej Regionu Siedleckiego.
02:27To stulecnia chałupa z Jagodna.
02:29Życie codzienne toczyło się w kuchni.
02:31Tu gotowano i spożywano posiłki, układano do snu dzieci,
02:35przechowywano chore zwierzęta i pisklaki.
02:38Honorowe miejsce zajmował piec chlebowy i kuchnia do gotowania jedzenia.
02:43Z mebli ława, na której jadano stołki, rozkładane sofy lub wyrka do snu.
02:52Obok stoi jeszcze jedna chałupa, spod łukowa.
02:56Trafiła do historii, bo ukrywał się w niej ksiądz Stanisław Brzuska,
03:00bohater powstania styczniowego.
03:03Po drugiej stronie drogi, zabytkowa stuletnia plebania z Grębkowa,
03:07karczma plebańska, obok dworek miejski z Siedlec.
03:11A dalej wiatrak. Holenderski, ale z Mazowsza.
03:21Mazowieckie pejzaże. Tak piękne, że tylko wiersze pisać.
03:26To oaza przyrody dla mieszczuchów zapędzonych w kozi róg przez cywilizację.
03:31Wypoczynek w takiej scenerii proponują coraz liczniejsze gospodarstwa agroturystyczne.
03:35We wsi Polków Sagały oprócz ciszy, zieleni i domowego jedzenia
03:41czekają na gości konie, które szczęśliwie przetrwały najazd ciągników.
03:46Dziś także pomagają człowiekowi utrzymać dobrą kondycję
03:50i atrakcyjnie spędzać wolny czas.
03:58Ale jaja! Trzydzieści razy większe od kurzego.
04:02Jedno może ważyć nawet półtora kilograma.
04:04Państwo Wrzosek z Kałuszyna hodują strusie dla jaj, mięsa i dla innych hodowli.
04:10Dorosły ptak mierzy 3 metry, waży 150 kilogramów,
04:14biega z prędkością 50 kilometrów na godzinę.
04:18Mimo swych potężnych skrzydeł nie umie latać.
04:21Afrykańskie strusie na Mazowszu czują się znakomicie.
04:24Zima im niestraszna, bo są odporne na niskie temperatury.
04:27Piasku im u nas też nie brakuje.
04:29Nie do chowania głowy, tylko do ulubionej strusiej kąpieli.
04:34Piaszczyste wydmy pod Celestynowem.
04:37Owoc wiatrów.
04:39Sięgają niejednokrotnie 20 metrów wysokości.
04:42Porośnięte sosnami i jałowcami tworzą jedną z form Mazowieckiego Parku Krajobrazowego.
04:48Inne to torfowiska z roślinnością szuwarowo-bagienną,
04:52rozległe łąki, wreszcie lasy.
04:54Przez park i strefy chronione prowadzą liczne szlaki turystyczne.
04:59Szerokiej drogi.
05:03Częścią Mazowieckiego Parku jest rzeka Świder.
05:06Latem to ulubione miejsce niedzielnego wypoczynku mieszkańców Warszawy i okolic.
05:12Nad Świdrem ulokował się Otwock.
05:15W tym rozległym mieście próżno szukać rynku, wąskich uliczek.
05:19Porozrzucana zabudowa wtopiła się w sosnowy las.
05:23Tutejsze powietrze, przesycone olejkami eterycznymi,
05:26znakomicie dezynfekuje drogi oddechowe i uspokaja nerwy.
05:31Leczniczy klimat Otwocka odkryli lekarze 100 lat temu,
05:35zalecając go zwłaszcza chorym na gruźlicę.
05:38Z tamtego czasu pochodzą drewniane wille i pensjonaty.
05:43Dziś służą jako domy komunalne mieszkańcom Otwocka,
05:46ale po zdrowie ludzie przyjeżdżają tu jak dawniej,
05:50do licznych sanatoriów i szpitali.
06:02Biografowie obliczyli, że w ciągu 40 lat aktywności literackiej
06:0617 spędził w rozjazdach.
06:09Podróżował po kraju i świecie.
06:11Wraz z nim przemieszczali się bohaterowie jego powieści.
06:14Staś Inel, Janko Muzykant,
06:18bohaterowie noweli Za chlebem, Latarnik.
06:22Henryk Sienkiewicz to jeden z najpoczytniejszych pisarzy świata.
06:26Za Quo Vadis otrzymał Nagrodę Nobla.
06:29Jego powieści wyrugowały z polskich salonów francuskie romanse,
06:33ale najbardziej był dumny z tego,
06:35że jego książki trafiły pod strzechy.
06:38I żyją do dziś.
06:39Oglądane rzeźby przedstawiające postaci i sceny z powieści Sienkiewicza
06:44to dziełka artystów ludowych zainspirowanych literaturą mistrza Henryka.
06:58Pisarz urodził się w niewielkim dworku w Woli Okrzejskiej,
07:02gdzie spędził 9 lat.
07:04Dom przetrwał burze dziejowe.
07:06Urządzono w nim muzeum biograficzne.
07:08W saloniku meble z epoki,
07:10wiekowy fortepian firmy Erard,
07:12własność matki pisarza,
07:14fotografie i portrety.
07:19W chlewiskach przywitał nas koń.
07:21Jak na dom pracy twórczej przystało,
07:23można tu skorzystać z wszystkich form rekreacji.
07:26Można pojeździć konno,
07:28pograć w tenisa,
07:30wykąpać się w ciasnym, ale własnym basenie,
07:33powędkować i oczywiście powłóczyć po okolicy,
07:36a potem już tylko tworzyć.
07:38Czasy największej świetności dla majątku
07:41przypadły za rządów Aurelii Reymontowej,
07:44która kupiła ten zabytkowy dworek i 300 hektarów ziemi
07:47za część pieniędzy z Nagrody Nobla,
07:49jaką Władysław Reymont otrzymał za powieść chłopi.
07:53Pisarz nie nacieszył się pieniędzmi,
07:56bo wkrótce zmarł.
07:58A pani Aurelia rozbudowała dworek,
08:00dobudowała domek ogrodnika,
08:02uporządkowała park i ogród,
08:05wytyczyła nowe aleje
08:06i obsadziła oryginalnymi drzewami.
08:09Uf, energiczna kobieta.
08:11Popularna Reymontówka jest otwarta
08:13dla wszystkich przez cały rok.
08:15Trzeba tylko zarezerwować miejsca.
08:17Z Warszawy do chlewisk zaledwie godzina jazdy.
08:19Samochodem, panie redaktorze!
08:21Na tym koniu można się tylko sfotografować na pamiątkę
08:24albo rozpocząć rycerską historię.
08:27XV-wieczny zamek w Liwie nie zachował się w całości.
08:30Zniszczyli go Szwedzi.
08:32W XVIII wieku do masywnej wieży
08:33dobudowano dworek kancelarii starostwa.
08:36Stare mury mają swojego ducha.
08:39Ludwika Kuczyńska dostała od męża trzy pierścienie,
08:41które tajemniczo zginęły.
08:43Posądzona o zdradę i rozdanie ich swoim kochankom
08:46została ścięta.
08:47Po egzekucji służący znalazł wszystkie trzy
08:51w gnieździe sroki.
08:52Od tamtej pory duch żółtej damy
08:54ukazuje się największym zazdrośnikom.
08:58Zamek w Liwie szczyci się kolekcją portretów sarmackich
09:01z podobiznami osolińskich, załuskich
09:03oraz kolekcją militariów.
09:07Zbiór oręża zawiera okazy broni drzewcowej,
09:10palnej i białej.
09:12Zaczęło się wszystko od prezentu.
09:14Muzeum Historyczne Miasta Krakowa
09:15przekazało zamkowi militaria z kolekcji niemieckich,
09:18zabezpieczone przed szabrownikami na ziemiach zachodnich.
09:22Zbiór z czasem powiększano.
09:24Galeria malarstwa batalistycznego prowokuje zabawę,
09:27by broni z obrazów szukać wśród eksponatów.
09:31Arsenał muzealny w Liwie należy do największych w Polsce.
09:35W gotyckiej części zamku oprócz broni
09:38eksponowane są umundurowania i hełmy.
09:40Podczas II wojny Niemcy zamierzali rozebrać ruiny zamku
09:44na cegłę dla budowy pobliskiego obozu zagłady w Treblince.
09:48Zapobiegł temu młody opiekun zabytków,
09:50Otto Werpechowski, który przekonał niemieckiego starostę
09:54o krzyżackim pochodzeniu zamku
09:55i doprowadził nawet do rozpoczęcia odbudowy.
10:00Treblinka.
10:01W latach hitlerowskiej okupacji
10:03nazwa ta miała szczególnie złowrogą wymowę.
10:06Kryły się za nią dwa obozy.
10:08W obozie pracy osadzano mieszkańców dystryktu warszawskiego.
10:11Pracowali w kopalni Żwiru, na stacji kolejowej w Małkini.
10:15Ginęli z wycieńczenia i od tortur.
10:18Kto przeżył, trafiał na ogół do obozu koncentracyjnego.
10:22Obok obozu pracy staną obóz zagłady.
10:24W trzynastu komorach gazowych uśmiercano jednorazowo dwa tysiące osób.
10:29Głównie Żydów.
10:31Zwłoki palono na wielkich rusztach na wolnym powietrzu.
10:34Mieszano z piaskiem i zakopywano.
10:39Transport, rampa, komora gazowa, ruszta.
10:43Wszystko tylko w dwie godziny.
10:45Wzór organizacji niemieckiej.
10:47W tej fabryce śmierci zginęło milion dwieście tysięcy ludzi
10:51z dziesięciu krajów Europy.
10:54Kurpiowie to przezwisko, jakim ochrzcili Mazowszanie swoich ziomków zamieszkujących puszczę białą i zieloną.
11:02Nazwa wzięła się od obuwia złyka lipowego noszonego przez kurpiów.
11:06Przepraszam, przez uszczaków, bo tak siebie nazywali.
11:10Zawsze byli za pan brat raczej z lasem niż z rolą.
11:13Do zaborów nie znali pańszczyzny.
11:16Z chłopów tylko oni mieli prawo nosić strzelby.
11:19Dostarczali dziczyznę na dworskie stoły i dla wojska.
11:23Znali się też doskonale na pszczołach.
11:25Te zajęcia sprawiły, że wykształcili odmienną kulturę niż reszta Mazowszan.
11:29Co roku w ostatnią niedzielę sierpnia na polanie w Zawodziu pod Myszyńcem rozstawiają kramy kurpiowscy pszczelarze i artyści ludowi.
11:42A ludziska zjeżdżają na barwne widowisko miodobranie kurpiowskie.
11:47Uroczystość rozpoczyna zwykle starosta Bartny słowami.
11:51Kapele rejbować, a ostro!
11:59Hejnał bartników grany na kurpiowskiej ligawce.
12:03Hodowle pszczół w puszczy rozpoczęły się w XV wieku.
12:06Z czasem utworzono organizacje bartne podobne do cechów.
12:10Po miodobraniu następowało rozliczenie z właścicielem boru i zabawa.
12:14Do tej tradycji nawiązuje coroczny festyn w Zawodziu.
12:18Po wesołych i śmiesnych piosenkach nie zapominajta, bo od teraz aż do świętego Michała robota w barciach jest silna,
12:26bo musimy bardziej opatrzyć, aż do świętego Michała, kiedy to od każdego boru trzeba dać rączkę niodu,
12:33będziemy mieli siłę roboty, ale dziś miodobranie zabawa.
12:38Oho, bartników w zespole niewielu.
12:48Prawdziwy musiał mieć brodę i wąsy.
12:50To było naturalne zabezpieczenie przed pszczołami.
12:53Każdy bartnik miał 60 dni z wyrzeźbionymi swoimi znakami i łąkę bartną.
12:59Pszczoły osadzał w dziuplach wiekowych dębów i sosem na wysokości 3, a nawet 15 metrów.
13:05Bartnik wciągał się do nich, siedząc na desce powiązanej leziwami, długimi plecionymi sznurami.
13:12Czyścił dziuplę z suszu i martwych pszczół, podbierał miód i ogacał na zimę.
13:18Dobry miód.
13:20Choć lato było mokre i niedobre dla pszczołów, ale miodu jest w barciach gromada.
13:25A i pszczoły się zlatują, to znaczy ze dobry.
13:28Uważaj, żebyś nie było.
13:29Ale zaruje.
13:31Łoj ty niodzieł uwazony ziołowy, a najzdrowscy to dla kory klipowej.
13:44Choć jasna rok, czas to jest nasz starosto, po pustajsku zdrowo, słodko, choć prosto.
13:50Dzień dobry.
14:20W XVIII wieku bartnictwo zaczęło upadać.
14:25Puszcze wycinano pod pola uprawne i dla przemysłu.
14:29Wydano zakaz hodowli pszczół w lasach rządowych.
14:31Zniknęły barcie, pojawiły się ule.
14:34I na kurpiach jak dawniej niód spada z obłoków na liście, na ksiatki, a pszcoły go zbzierają.
14:40Podczas miodobrania kupisz świeży miód w każdych ilościach i wypieki z miodem, jakich do tej pory nie próbowałeś, a spróbować warto.
14:51Sztuka zdobienia też należała do kobiet.
14:57One tkały płótno, szyły i haftowały swoje stroje.
15:00Kurp siedział jak basza koło swej barci i pludł kosze na grzyby.
15:04Sztuka artystycznego wypieku ciasta bierze początek od nowego latka.
15:10Figurki pastucha z gęsiami, zawieszanego w nowy rok u powały, co miało symbolizować sytość.
15:18Kolejna specjalność – papierowe wycinanki.
15:22Misterne, kolorowe, delikatne.
15:24Kurpianki wycinają je w kilka minut ciężkimi, topornymi nożycami, jakich używa się do strzyżenia owiec.
15:30Przed świętami bielone były ścianę wapnem i wtedy pod sufitem symetrycznie naklejane były wycinanki.
15:42Leluje, gziazdy, a pod spodem były naklejane wycinanki figuralne, takie naklejane właśnie koguty, pawie, jeźdźcy.
15:52W jednym kącie stół z drewna, niemalowany, przykryty ręcznie tkanym białym obrusem.
15:57Na łóżku kapa, też ręcznie szydełkowana i poduchy.
16:01Te trzeba było dać w wianie każdej córce, łącznie z obowiązkowymi dwunastoma spódnicami.
16:08Na ścianach wycinanki i święte obrazy.
16:18Na okapie pieca wspomniane nowolatka.
16:21Wnętrze kurpiowskiej chaty zobaczysz w zagrodzie konopków w Kadzidle.
16:39Chato wiejska, życia, sens w tobie.
16:42Matka, rodzina, miłość i praca.
16:45Serce Polaka tu bije najmocniej.
16:48Stąd w Polskę się wychodzi i tu się wraca.
16:52Myślami wciąż wraca.
16:56Kurpie krainą bursztynu?
16:59Tak, z wykopanego tutaj bursztynu miejscowi jubilerzy toczyli korale, rzeźbili wisiorki, kolczyki i robili bransolety.
17:07Mają też kurpie swojego bohatera, Stacha Konwę.
17:19Sam z ludu przewyższał innych odwagą i rozumem.
17:23Pojmano go pod Jednaczewym koło Łomży, gdzie walczył w obronie króla Stanisława Leszczyńskiego,
17:28przeciwko sprzymierzeńcom Sasa.
17:31Sascy obiecali mu wolność pod warunkiem, że przejdzie na ich stronę, ale odmówił.
17:35I dał za to gardło.
17:37Stach Konwa, jak wszyscy kurpsie, dumny, honorowy i pracowity.
17:43A tam w boru, a tam w boru, ktoś kuka i stuka.
17:54To badnicki stary pselarz, swoje pselarz, swoje pselo w suka.
18:11Ciąg dalszy obrazków z Mazowsza w następnym odcinku.
18:32Muzyka
18:44Muzyka
18:45Muzyka