- evvelsi gün
Kategori
🛠️
Yaşam tarzıDöküm
00:00MÜZİK
00:30Efendim merhabalar Beyaz TV ekranlarına hoş geldiniz.
00:49Bir hafta sonu klasiği Beyaz TV geçmişe yürüyen adam programıyla sizlere tarihi önünüze, tarihi evinize, tarihi sofralarınıza, tarihi televizyon ekranlarından odanıza getiren geçmişe yürüyen adam programıyla karşınızdayız.
01:09Bugün Kocaeli Gebze'deyiz. Bakmayın öyle adının Kocaeli olduğuna Gebze tarih boyu İstanbul'un uzak sancaklarından, uzak ilçelerinden, semtlerinden birindeydi.
01:23Dolayısıyla Türkiye Cumhuriyeti'nde her ne kadar Kocaeli bölgesindeysek de Osmanlı topraklarına ve Osmanlı dönemine geldiğimizde biz hala İstanbul'dayız.
01:36İstanbul'a gelirken son, İstanbul'dan çıkarken ilk menzildir Gebze. Dolayısıyla 40 küsur kilometrelik bir fark olması gerekiyor.
01:47İstanbul'un Üsküdar'ıyla ayrılık çeşmesiyle burası arasında. Zira menziller her zaman ve daima 40 kilometre ya da aşağı yukarı olması gerekiyor.
02:00Geçmiş'e yürüyen adam programında bugün sizinle Gebze'de yaşanan tarihi, Gebze'nin İstanbul'la olan bağlantısını, Gebze'nin 4. Murat döneminde Bağdat seferini,
02:15Gebze'nin üzerinden geçen İpek yolunu, Gebze'nin Orhan Gazi zamanında Palekenon ya da o günkü adıyla Palekenon,
02:25Bugünkü adıyla Maltepe Savaşı 1329'ları, Gebze'de 1302, Osman Gazi ile Roma İmparatorluğu'nun yaptığı ilk savaş olan Bafeon ya da Koyul Nisan Savaşı'nı konuşacağız.
02:42Sizlerle Gebze'yi gezerken aslında tarihin ta orta yerinde, aslında tarihin, Osmanlı tarihinin en giriftkar ve en çetin taraflarını konuşacağız.
02:55Biz şu an nasıl manzara ama çok güzel bir manzara değil mi?
03:01Gebze'nin ruh ve kimliğini Çoban Mustafa Paşa isminde biri attı.
03:06Eminim pek çok kişi Çoban Mustafa Paşa adını ilk defa duyacaktır.
03:15Çoban Mustafa Paşa çok da fazla bilinen, Türk tarihinde çok önemli bir yeri olan biri değildir.
03:24Peki neden önemli değildir?
03:26Aslında önemli bir adamdır ama önemli değildir.
03:28İşte bunu konuşacağız.
03:31Yavuz Sultan Selim Han'ın damadı, Kanuni Sultan Süleyman Han'ın eniştesi,
03:36Çoban Mustafa Paşa'nın taşlarını Mısır'dan getirerek yaptırdığı bir memlük tarzı cami.
03:45Türkiye'de kaç tane Mısır memlük tarzı eser var ki?
03:52Solumda bana göre solda, size göre sağda cami.
03:56Bana göre sağda, size göre solda ise bir medrese bulunmakta.
04:02Tamamı memlük tarzı eserlerdir.
04:05Aslında ben sizi şu an Kahire'ye, Mısır Kahire'ye getirmiş gibi oldum.
04:12Ama tam olarak Kocaeli'ndeyiz ve Gebze'deyiz.
04:15Efendim, Beyaz TV ekranları, Geçmişe Yürüyen Adamlar olarak sizler,
04:22bizlerle birlikte tarihte yürümeye, tarih üzerinde yürümeye ahdettik ya,
04:27işte o gün, bugündür.
04:29İki bölüm sürecek olan Gebze, Geçmişe Yürüyen Adam programına hoş geldiniz.
04:36Burası Roma İmparatorluğu zamanında da bir medeniyet merkezi.
04:52Yani sadece Osmanlı ile, meşhur olan Osmanlı ile parlayan bir yer değil.
04:57Libizya, buranın adı Nikomedia şehir merkezine bağlı olan Libizya.
05:03Ya da Konstantinopolis'e bağlı.
05:06Bence Konstantinopolis'e bağlı çünkü Nikomedia biraz daha iç taraflara gider.
05:11İstanbul'a Konstantinopol adını veren Konstantin var ya,
05:15hani 330'larda Roma İmparatorluğunu yöneten Konstantin,
05:21işte Maksimus Konstantin olarak tarihe geçen Büyük Konstantin,
05:27aslında Nikomedia'da doğdu.
05:29Çocukluğunu ve gençliğini Libizya'da, yani Gebze'de tamamladı.
05:35327 yılında tahta çıktığında, Roma İmparatorluğu avuçlarına verildiğinde Gebze'de yaşıyordu.
05:43Burası Roma İmparatorluğu'nun Nikomedia'sına komşu olan bir eyalettir, bir bölgedir.
05:50Şu an benim önümde, Çoban Mustafa Paşa camisinin avlusunda, bahçesinde bulunan bir kuyu görülüyor.
06:00Fakat sadece bir kuyu değil, kuyunun taşı çok belli ki Roma İmparatorluğu'ndan kalma.
06:06Zaten birazdan size, Korint nizam başlığında,
06:11hani var ya Roma İmparatorluğu'nda Dor, İon, Korint diye sütunlar,
06:15Dor, İon, Korint'den Korint, sütün başlığından bir parça göstereceğim.
06:21Bütün bunlar şunu gösteriyor ki bize,
06:24burada caminin bulunduğu yerde ya da yöresinde,
06:28Roma İmparatorluğu'nda bir eser vardı.
06:30Ve bu eserden devşirme taşlar kullanılarak pek çok yer yapıldı.
06:38Aslında burada bu taşlar vardı.
06:40Fakat cami yapıldığında, medrese yapıldığında, kervansaray yapıldığında,
06:46Sıbyan Mektepleri ki hepsini birazdan göreceğiz.
06:49Yapıldığında eskiden kullanılan taşlar,
06:53bu yeni külliyenin içinde de kullanıldı.
06:56İşte burada Roma İmparatorluğu'ndan kalma minimum bin sene.
07:01Çünkü burası 1300'lü yıllarda Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı.
07:061323 tarihinde bir cami yapılmış ki inanılmaz güzel.
07:11Henüz Osman Gazi başta.
07:13Ama caminin adı Orhan.
07:16Neden Orhan?
07:17Önünde başka bir isim var mı?
07:19Hepsini konuşacağız.
07:20Önce sizi Roma İmparatorluğu'ndan kalma.
07:23Fakat bugün bir caminin avlusunda bulunan bir kuyu taşı ile baş başa bırakıyorum.
07:43Şimdi burada iki tane taş var.
07:47Durun durun öyle hemen camiye girmeyeceğiz.
07:49Camiye tabii gireceğiz ama önce bir etrafını gezelim.
07:53Müthiş bir külliye.
07:54Külliyede nelerin olduğunu bir görelim.
07:57Burası bütün İstanbulluların hafta sonunu ayırıp gezebileceği,
08:04gezebilmesini hak eden bir yer.
08:06Az evvel bizi izleyen, kamera arkasında izleyen abilere dedim ki,
08:11elimde olsa bu külliyenin altına bir ray koysam
08:16ve bunu çeksem, çeksem, çeksem, çeksem, İstanbul'da getirsem.
08:20İstanbul'da, Yeditepe'li İstanbul'un tepelerinden birinin üzerine kondursam,
08:26ziyaretçi akınına uğrar ve her tarafı tıklım tıklım olur.
08:31Gebze biraz sakin.
08:32Ve Gebze'liler,
08:33Köba Musa Paşa Camisi'ni genelde merkezi cami olarak kullanıyorlar.
08:39Bu külliyenin ana yapıları hakkında çok bilgi sahibi olanları da var,
08:46olmayanları da var, ortalama Türkiye gibi.
08:48İşte burada iki tane taş var, iki tane medeniyet var.
08:52Bir, dedim ya, Dor, Ion ve Korint tarih bölümünde okuyan her öğrencinin
08:59sanat tarihi birinci sınıf derslerine olan sanat tarihinde
09:04Korint nizamındaki sütün başlığında
09:07Sima, Geyson, Diş Kesimi, Yumurta Firizi, Arşitraf, Abacus, Torus, Trahulus Lobat
09:15biçimindeki dokuz adet taş özelliklerinin bir kısmının bulunduğu
09:21ve altında Roma'ya ait, yani Libiza bölgesine ait taşlar bulunmakta.
09:29Kim bilir ne yazıyor.
09:31Keşke Latincem olsa, okusam ve size anlatabilsem.
09:36Şu an tek bildiğim, altında bulunan Roma İmparatorluğu'na ait yazılar.
09:41Bu bir sütün kaidesi.
09:44Üzerine oturtuluyor sütün.
09:47Bir de sütün üstünde, sütün zeminin üstünde bir kordon var.
09:51Bu o değil, bu Korint sütün başlığının oturduğu zemin.
09:56Bir de burada bir çeşme var, zarif bir işçiliği var.
10:01Bu çeşme öğrenmiş olduğum bilgilere göre
10:041880'li yıllarda Sultan Abdülhamid Han döneminde
10:10bu cami ve külliyesinde yapılan çok köklü bir restorasyon var.
10:15Bu köklü restorasyon esnasında Sultan Abdülhamid Han döneminde yapılan zarif bir sebil,
10:25zarif bir çeşme, buraya gelmek, burayı görmek nasip işi.
10:31Lütfen buraya gelin ve lütfen burada bu Roma İmparatorluğu,
10:36bu Abdülhamid Han eseri diye söylediğim ve aralarında da ortalama bin senelik ortalama,
10:45bin senelik farkın olduğu iki taşı gözlerinizle görseniz.
10:50Gebze, hak etmediği bir yerde şu an.
10:55Peki bu hak etmediği yerde olmasının müsebibi kim?
10:59Bilmiyorum, buna Gebze'liler karar versin ama Osmanlı Abdülhamid ama Roma Korint temel taşı sizleri bekliyor.
11:09Burası aslında İstanbul nizamında, İstanbul'daki külliyelere benzeyen bir nizamda yapılan bir külliye.
11:31Külliye deyince akla her şey gelmeli, cami gelmeli, sıbyan mektebi gelmeli, medrese gelmeli,
11:41arkamdaki bu muhteşem yapı, medrese gelmeli, tabhane gelmeli, dar-ı şifa gelmeli, kervansaray gelmeli,
11:51bedesten gelmeli, han-hamam gelmeli.
11:53Yani 1520'li yıllarda burada, üstelik İstanbul'un dışında, üstelik İstanbul'un taşrasında,
12:03burası İstanbul'un taşrasıdır, Konstantinopol'ün de taşrasıdır ve burada İstanbul nizamında bir külliyenin varlığı çok fazla bilinen bir gerçek değildir.
12:16Burada, yani şu an arkamda görmüş olduğunuz bu muhteşem medresede aslında İslam tarihinde ve Osmanlı tarihinde çok fazla kıymeti olan,
12:29çok fazla değeri olan, örneğin Kanuni Sultan Süleyman Han'a hocalık yapmış olan Ebu Suud Efendiler,
12:37ya da Kanuni Sultan Süleyman Han'ın süt kardeşi olarak, süt annesi Afife Hatun'un, Trabzonlu'dur bunlar bu arada,
12:47Trabzonlu Afife Hatun'un oğlu, Beşiktaşlı Yahya Efendi'nin de tam 6 sene boyunca arkamda görmüş olduğunuz medresede
12:58ya da birazdan size göstereceğim Sıbyan Mektebi'nde hocalık yaptığı bilinmektedir.
13:07İnanılmaz bir şey.
13:09Mimar Sinan da burada çalışmış,
13:11Tesküret-ül Ebniye'de, Tesküret-ül Bünyan'da, adları her ne kadar geçmiyorsa da,
13:19genel kayıtlarda ve vakıflar envanterinde Mimar Sinan'ın adından bahsediliyor.
13:251520'li yıllarda yapılan bu cami,
13:29Mimar Sinan'ın çıraklık dönemine geldiği için,
13:34henüz kendi başına bir mimarlık yapamayacağı döneme geldiği için,
13:40buranın mimarı, Mimar Sinan olarak kabul eden eserlere çok itibar etmemek lazım.
13:47Zira Mimar Sinan, bu eser yapıldığında,
13:52henüz kendi başına müstakil eserler verecek kadar büyük, kudretli ve namlı bir mimar değil.
13:59Buranın mimarını,
14:021517 yılında,
14:04Ridaniye seferinden sonra Mısır'a hakim olan,
14:089. Osmanlı Padişahı Yavuz Sultan Selim Han tarafından,
14:13İstanbul'a getirilen,
14:15Ahmet bin Bedri,
14:17bin Tolon isimli mimardır.
14:19Bu güzelliklerin mimarı,
14:22ya da birazdan göreceğiniz güzelliklerin mimarı,
14:27Mimar Sinan olsa olsa,
14:29Ahmet bin Bedri'nin talebesi olarak,
14:32çıra olarak burada faaliyet göstermiştir.
14:35Ama Ebu Suud efendiler,
14:37ama Yahya efendiler,
14:39Kanuni'nin süt kardeşi,
14:42Beşiktaşlı Yahya efendiler,
14:44burada ders vermişler.
14:45Bunlar bilinen bir hakikat.
14:48Az evvel dedim ya,
14:49burası Gebze,
14:52400 bin nüfuslu bir yer Gebze,
14:54keşke bu külliyenin altına bir ray döşeme,
14:58imkanım olsa,
15:00ray döşeyip İstanbul'a kadar çeksem,
15:03ve İstanbul'da bir tepenin üzerine koysam,
15:07ne kadar harika olur,
15:09ziyaretçi akınına geçer.
15:11Ancak,
15:12Gebze,
15:12tarih boyunca her zaman,
15:15sadeliği ve mütevaziliğiyle meşhur bir yerdi.
15:20Bu yüzden burada kalmaya,
15:22ve burada mütevazi bir biçimde,
15:25400 bin kişilik bir Gebze'li halka,
15:28hizmet vermeye de,
15:30devam edebilir.
15:31Efendim,
15:32Çoban Mustafa Paşa,
15:34çok fazla bilinmeyen,
15:35çok fazla tanınmayan,
15:37Gebze'de oturanların dışında,
15:40Türkiye'nin tamamında,
15:41o kim ki,
15:42diyeceğimiz,
15:43Çoban Mustafa Paşa'nın,
15:45aynı zamanda Üsküp'te,
15:47bir külliyesi var,
15:49tıpkı buraya benziyor.
15:50Yolunuz eğer,
15:51Makedonya'ya,
15:52Üsküp'e düşerse,
15:54mutlaka,
15:54Çoban Mustafa Paşa,
15:55külliyesine gidin.
15:57Yolunuz eğer,
15:58Silibri'ye düşerse,
15:59orada da,
16:00Çoban Mustafa Paşa,
16:01camisi var,
16:02oraya da gidin.
16:03Öyle bir güzel adam ki,
16:05Yavuz'un damadı,
16:06Kanuni'nin eniştesi,
16:08Çoban Paşa,
16:10Aslen Bosnalı,
16:12hayat hikayesini,
16:13birazdan türbesinde,
16:14huzurunda,
16:15ayak ucunda oturarak,
16:17konuşacağız.
16:18Büyük adam,
16:19ne kadar büyük adam,
16:21Yavuz'u ölümden,
16:22kurtaracak,
16:23Fatih'in hayali olan,
16:25Belgrad'ı,
16:261521 yılında,
16:28Kanuni'ye,
16:28hediye edecek kadar büyük adam,
16:31ne kadar büyük adam,
16:33Fatih'in alamadığı yerleri,
16:35alacak kadar büyük adam,
16:37hadi gelin türbesinde,
16:38dua etmeye,
16:40ve,
16:40Çoban Mustafa Paşa'yı konuşmaya.
16:42Ha bu arada bir şey söyleyeceğim,
16:44bu nedir yahu,
16:45bu nasıl bir medeniyettir,
16:47Baltacı'dan sadrazam yapmışlar,
16:50Oduncu'dan sadrazam yapmışlar,
16:52At tımarlayandan sadrazam yapmışlar,
16:56Çobandan paşa yapmışlar,
16:58Arkadaş,
16:59bu nasıl bir medeniyet,
17:01bu medeniyetle okuyan adam yok mu ki,
17:03çobanı,
17:04baltacısı,
17:05aşçısı,
17:05yemekçisi,
17:06atları kaşığlayan,
17:08atçısı,
17:09sadrazam oluyor da,
17:11okul mu yok,
17:12çok cahilane bir cümle,
17:14peki,
17:15çobanlığı nereden geliyor bu adamın,
17:17hepsi ve daha fazlası,
17:19şu kafanın içinde,
17:20buyurun lütfen.
17:21şu an caminin arkasındayız bu arada,
17:41bu elimle tutmuş olduğum taş,
17:43bir güneş saati.
17:45Güneş saati ne işe yarar?
17:47İstanbul'daki külliyelerde güneş saati,
17:50genelde duvarlarda,
17:52cami duvarlarında,
17:53ya da minarenin kaide kısmında bulunmaktadır.
17:57Fakat,
17:58Çoban Musa Paşa tarafından,
18:00Mısır tarzında yapılan,
18:02Ahmet bin Bedriye,
18:03bin Tolun'a yaptırmış olduğu,
18:05bu camide,
18:07güneş saati,
18:08tam olarak buradaydı.
18:10Demek ki onların boyları benden daha uzun,
18:13kameraman kardeşim Murat kadar uzunlar,
18:15buradan bakıyorlar ve güneşe göre saati belirliyor.
18:19Bu arada tabii o saat,
18:21saat ikiye çeyrek geçiyor,
18:22üçe çeyrek var değil.
18:24Saat,
18:25öğlen ezanı okunmak üzere,
18:28ikindiye şu kadar var vs.
18:30Yani namaz saatlerini ölçüyor o güneş saatleri.
18:36Muhteşem, huzurlu bir bahçe.
18:38O kadar güzel ki,
18:40bu bahçeye gelip,
18:43hiçbir şey yapmadan,
18:45yalnızca kitap okumak,
18:47yalnızca düşünmek,
18:49yalnızca gözlerini yumup,
18:52derinlere dalmak için bile kullanılabilecek,
18:56bir yapıdır burası.
18:58Şimdi,
18:59Çoban Mustafa Paşa,
19:01türbesine,
19:02cami burada,
19:04camiye birazdan gireceğiz.
19:06İçeride Kur'an kursunda,
19:09yavrular,
19:09evlatlar,
19:10canlar,
19:11Türkiye'nin yarınları,
19:12Kur'an-ı Kerim öğreniyorlar.
19:14Bilmem ki,
19:15belki de onlara da şahitlik yapacağız.
19:18Ses geliyor belki de şu an,
19:19o çocukların.
19:21Biraz daha yaklaştığımda,
19:23onların sesini duyabiliriz belki de.
19:26Şimdi,
19:26camiyi,
19:27sağımıza,
19:28size göre söylüyorum.
19:29sağımıza alarak,
19:32sol tarafta,
19:32size göre söylüyorum,
19:34türbeye doğru,
19:35geçiş yapalım.
19:36Çok güzel bir adamın,
19:58çok güzel bir paşanın huzurunda bulunmaktayız.
20:02Müsaadenizle baş ucundan,
20:05ayak ucuna doğru geçmek
20:06ve sizlere oradan hitap etmek istiyorum.
20:101470'li yılların sonlarında dünyaya geldi.
20:14Aslen bir boşnaktır.
20:16Müslüman boşnaklardan biridir.
20:19Malumunuz Bosna Hersek,
20:211465 tarihinde,
20:23Osmanlı'nın mülkü olmuştur.
20:25Fatih Sultan Mehmet Han,
20:27deli bir adam Fatih.
20:29İnanılmaz bir hikayesi var.
20:301460 tarihinde İstanbul'da,
20:351461'de Trabzon'da,
20:371463'de Çanakkale'de,
20:401465 tarihinde Bosna Hersek'te.
20:44Nasıl yürüyorsun,
20:45nasıl gidiyorsun o kadar fazla,
20:48uzun uzun yerlere yürüyerek.
20:51Fatih Sultan Mehmet Han,
20:521465 tarihinde Bosna'ya gelir.
20:55Ve Bosna'da akın akın insanlar,
20:59binlerce yığınlar halinde,
21:02İslam'a geçiş yaparlar.
21:04Sadece Fatih Sultan Mehmet Han'ın,
21:06istimaliyet adı verilen,
21:09gönülleri hitap etme ve gönülleri fethetme,
21:11politikasından dolayı işte o coğrafyada,
21:14aslen bir Bogomil Hristiyanı olması gerekirken,
21:21Müslüman olan, devşirilen çoban Mustafa Paşa,
21:271470'li yılların sonlarında,
21:30Bogomil Hristiyanı olarak dünyaya gelir.
21:33Çok zeki bir çocuktur.
21:36Bakışları bunu öyle olduğunu göstermektedir.
21:40Alırlar İstanbul'daki Topkapı Sarayı'na,
21:43Enderun Mektebi'ne getirirler.
21:45Çok ciddi bir eğitim alır.
21:48Ciddi eğitimin yanı sıra,
21:50Topkapı Sarayı'nda,
21:52kapı ağalığından,
21:54tülbençiliğe,
21:56ibrikçi başılığından,
21:58padişahın özel hizmetine kadar,
22:01pek çok hizmette bulunur.
22:03Enderun Mektebi'nin sınıflarını tek tek halletmektedir.
22:08Kilerci koğuşundan seferli koğuşuna geçer.
22:12Artık büyümüştür.
22:14Ve her Enderun Mektebi talebesi gibi,
22:17seferli koğuşundayken savaşa gider
22:20ve barış zamanında ise iş yapar.
22:25Nem işi,
22:27mesela Rüstem Paşa gibi,
22:29at tımarlama,
22:31mesela Baltacı Mehmet Paşa gibi,
22:35sarayın mutfağına tahta,
22:37ağaç, odun kesmek için,
22:39ormanlara gitme gibi işler vardır ya,
22:42çoban Mustafa Paşa da,
22:44çobanlık yapmakta,
22:46sarayın mutfak kısmında,
22:49kesilip yenilmek için,
22:51beslenilen hayvanların,
22:53çobanlığını yapmaktadır.
22:55Bu yüzden atları kaşalayan Rüstem Paşa'ya,
22:59Mirahur ya da Emri Ahur Rüstem,
23:03ya da ormanda baltayla ağaç kesen Baltacı gibi,
23:07Baltacı Mehmet Paşa,
23:09ya da İpşir Mehmet Paşa gibi,
23:13çoban Mustafa Paşa'dır.
23:15Çobanlıktan gelmemiştir.
23:17Mesleği çobanlık değildir.
23:19Öğrencidir.
23:22Enderun Mektebi'nde talebedir.
23:24Ve bu talebeliği zamanında,
23:27bu çocuk yarın vali olacak,
23:30oldu zaten.
23:32Başkomutan oldu,
23:33serdar oldu,
23:35Mısır'a vali oldu,
23:37Rumeli beylerbeyi oldu,
23:39kaptanı derya oldu,
23:41her şey oldu,
23:43Yavuz'a damat oldu,
23:44Kanuni'ye enişte oldu.
23:46Ben de oturayım ve öyle konuşayım müsaadenizle,
23:50ayakta durmak hoş olmuyor,
23:52dedemizin huzurunda.
23:55Her şey oldu,
23:57bu kişinin nefsi kabarabilir,
24:00kalbi duyguları çok fazla kibir sahibi olabilir diye,
24:06Osmanlı eğitim sisteminde kibirlenmesin diye,
24:11at pislikleri temizlettirirler,
24:13tuvalet temizlettirirler,
24:17odun kestirirler,
24:19çobanlık yaptırırlar.
24:22Vali olacak olan adama,
24:25çobanlık yaptırırlar.
24:27Bu yüzden,
24:28vali olan,
24:30çoban Mustafa'ya da,
24:31çobanlık yaptırmışlar.
24:33Yoksa,
24:34herhangi bir çobanlık hikayesi,
24:37ve çobanlık geçmişi yoktur.
24:40Bosnalıdır,
24:42devşirilmiştir,
24:42Enderun Mektebi'ne,
24:45Sultan Beyazıt Han döneminde getirilmiştir.
24:4930 yıllık eğitim sisteminden geçirildikten sonra,
24:52Sultan Beyazıt,
24:53Sultan Selim ve Kanuni zamanlarında,
24:56paşalık ve vezirlik yapmıştır.
24:59Ve en nihayetinde,
25:01Hanım Sultan isimli,
25:03Yavuz Sultan Selim Han'ın kızını alır,
25:06Üçüncü vezirlik,
25:08Ardından ikinci vezirlik,
25:11Sadrazamlı adı geçerken,
25:14bir Rodos seferi,
25:16sonra bir 523'ler,
25:18Mısırlı,
25:20Kayıt Bay'ı vefat edince,
25:22Mısır'a vali olarak gönderilir.
25:24Mısır'da vali iken,
25:26Ahmet bin Tolon,
25:28tarafından düzenlenmiş,
25:30cami taşlarını,
25:31gemilerle,
25:32Gebze'ye getirir,
25:33ve birazdan içine gireceğimiz,
25:36o muhteşem camiyi,
25:38tıpkı Mısır,
25:39Memlük camileri gibi,
25:41bir cami yapar.
25:43Böylesine bir hikayesi vardır.
25:45Fatih Sultan Mehmet Han,
25:47Belgrad'ı almak ister,
25:50alamaz.
25:51Hatta Osmanlı tarihleri pek bahsetmez.
25:55Fakat,
25:55Fatih kaybetmiştir Belgrad Savaşı'nı,
25:59biz Fatih'in kaybettiği savaşları pek yazmıyoruz.
26:02Fatih Savaşı kaybetmiştir.
26:06Ölme tehlikesi geçirmiştir.
26:09Geri dönmüştür.
26:11Çaban Mustafa Paşa,
26:131521 tarihinde,
26:15Fatih'in alamadığı ve ölüm tehlikesi geçirdiği Belgrad'ı,
26:201521 tarihinde alarak,
26:23Fatih'in hayallerine ulaşmıştır.
26:26Rodos Adası'na hakim olmuştur.
26:29Mısır'daki isyanı bastırmıştır.
26:32Anlayacağınız çok büyük adamdır.
26:35Anlayacağınız çok büyük ve kıymeti bilinmeyen bir adamdır.
26:40Çoban Mustafa Paşa,
26:42bizim bugünkü programımızın ana gövdesini ve temel yapısını,
26:47hem şahsıyla,
26:48hem de yaptığı bu güzel eserle süslemektedir.
26:51düşünün ki kaç dakika oldu,
26:54daha camiye girmedik.
26:56Camiye girelim,
26:57caminin güzelliklerini orada görün.
26:59Bakın ne kadar güzel bir cami yapmışlar.
27:04çoban Mustafa Paşa'nın ruhuna Fatih'a.
27:07muhteşem bir cami atmosferine giriş yaptık.
27:18muhteşem bir cami atmosferine giriş yaptık.
27:32Efendim, takvimler 2025 falan değil,
27:36takvimler 1520'li yıllar.
27:39Nasıl ama?
27:40İstanbul'da çok da fazla böyle bir cami görülmez.
27:44Yani bütün taşlar Mısır'dan getirilmiş.
27:47Gördüğünüz, göreceğiniz her şey Mısır'dan getirilen taş şu.
27:53Zengi düğümü adı verilen taş özelliği,
27:56Anadolu'da çok da fazla kullanılmayan,
27:59çoğunlukla Mısır coğrafyasına hakim,
28:02bir yapı özelliğine sahip ki,
28:05çoban Mustafa Paşa,
28:07bütün külli eserlerini bu topraklara bırakmış,
28:10fakat Mısır'da valilik yaptığı dönemde,
28:13oradan bütün taşları getirdikten sonra,
28:16burada cami yapan çoban Mustafa Paşa,
28:20şu taşları tek tek orada kestirmiş,
28:26ardından gemilere bindirmiş,
28:28Mısır İskenderiye limanından,
28:31Gebze'ye kadar, Eskihisar bölgesine kadar gemiyle getirmiş,
28:36bu taşları tek tek kesmek,
28:39ve buraya zayiyatsız biçimde getirmek,
28:43sanırım önemli bir şey olsa gerek,
28:45fakat biz,
28:47çoban Musa Paşa'nın emanetine,
28:49çok sahip çıkamamışız anlaşılan,
28:51zira ilerleyen zamanlarda,
28:54bakarsanız,
28:55bir tablo asmak,
28:58belki de bir takvim asmak,
29:00bir şey asmak için,
29:02dübelle beraber,
29:03çiviyle,
29:04500 yıllık mermerleri,
29:07kırmışlar,
29:09delmişler,
29:10ve buraya bir şey asmışlar,
29:12bu sanırım,
29:14bizim tarihe bakmış olduğumuz yeri,
29:17ya da bakamamamızı göstermektedir,
29:20peki,
29:21buranın mimarı kim,
29:23kim yapmış bu camiyi,
29:25bir imzası var mı,
29:27hadi gelin size,
29:28bu caminin mimarının imzasını göstereyim,
29:31onun için şuraya gitmemiz yeterli.
29:38Şimdi buranın,
29:39Mısır Memlük mimarı,
29:41Ahmet bin Tolon bin Bedri'den bahsediyoruz ya,
29:44Ahmet bin Tolon bin Bedri,
29:46o günlerde yaşayan her mimar gibi,
29:49eserine bir imza atmış.
29:51Burada bir,
29:52Ahmet bin Tolon bin Bedri yazan,
29:54bir imza olması gerekiyor,
29:56var,
29:56fakat maalesef biz orada ne yazdığını bilmediğimiz için,
30:01üzerinden elektrik kablolarını,
30:04borularını geçirmişiz,
30:06ve mimarın adını kapatmışız.
30:09Ahmet bin Bedri tam olarak burada yazmaktadır.
30:13Maalesef mimarın adının yazdığı yer,
30:17elektrik kablolarıyla kapatılmış ve görülmez hale gelmiştir.
30:21Size göstermek istediğim başka bir şey ise,
30:24buralarda bulunan şu tip,
30:28daha sonradan kullanılmayan delikler,
30:31dübelli delikler,
30:33500 yıllık bir mermeri delerken,
30:36matkapla acaba bu usta ne hissediyordu bilmiyorum ama,
30:41yukarılara bakacak olursak,
30:43pencere kısmına ve kubbeye,
30:45bu aslında taş bir yapı.
30:47Taş bir yapının üstüne 1960'lı yıllarda,
30:50ve belki de biraz daha yeni ve belki de biraz daha eski dönemlerde yapılan restorasyonlarda,
30:56taş yapının üstüne,
30:58taş işçiliğinin üstüne sıva çekilmiş.
31:02Ve bu sıvayla şu görmüş olduğunuz,
31:05güya pencere modellemeleri verilmiş.
31:09Ne kadar yazık!
31:10Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne ve bu bölgede vakıflardan sorumlu olan abilere istirhamımız,
31:17bir an evvel,
31:18çoban Mustafa Paşa Camisi bakıma alınmalı,
31:23gerekiyorsa kapatılmalı,
31:26camiye kurulan bir,
31:27bahçeye kurulan bir çadırda ibadet yapılmalı,
31:30ama bir an evvel,
31:32Kanuni Sultan Süleyman şu kapıdan girdiğinde ne görüyorsa,
31:37o hale getirilmeli.
31:39Şu yukarıdaki beyaz sıvalar,
31:42beyaz yapılar,
31:43aslında caminin orijinalinde olmayan,
31:47sonraki yıllarda yapılan sıvalar,
31:50tamamen onların kazınması,
31:52ve arkasındaki orijinal,
31:55mimar Sinan'ın da çalıştığı camide,
31:57demiştim ya,
31:58baş mimarlık yapmadı ama burada mimarlık yaptı,
32:01belki de öğrenciliğinin bir kısmını burada geçirdi,
32:04mimar Sinan'ın görmüş olduğu manzarayı görmemiz gerekiyor,
32:09ince ince,
32:11tek tek örgülerle,
32:12bir annenin kızının saçını örerkenki gibi,
32:17özenli bir biçimde yapılan taş işçiliği,
32:20mermer işçiliği,
32:22burada sanki 16. yüzyılın zirvesi,
32:26burada yaşanmış gibi,
32:28burası küçük bir cami,
32:31400 bin kişilik gebzeye bağlı bir cami,
32:34ama en az Süleymaniye Camii kadar zerafete,
32:38ve en az Süleymaniye Camii kadar anlatılmaya muhtaç bir cami,
32:43şimdi bakın ben kapıdan çıkarken size taşın ve mermerin nasıl oyulduğunu,
32:51nasıl dile getirildiğini,
32:54bir taş konuşur mu sorusunun cevabı olarak,
32:58taşın bize anlattıklarını göstereceğim,
33:01hadi gelin çıkış kapısı tam olarak şurada.
33:05Tarih bölümünün sanat tarihi dersini alan her öğrenci,
33:17birinci sınıfta şunu öğrenir ki,
33:19muhteşem ve muazzam bir slagonik,
33:21bir söz,
33:23manifesto,
33:25der ki,
33:26Selçuklu oyar,
33:27Osmanlı boyar,
33:28bu kadar basit.
33:30Selçuklu'nun oyması,
33:32Osmanlı'nın boyaması,
33:33birbirini tamamlayan bir zerafet güzelidir.
33:37Burada bir kapı var,
33:39ve bu taç kapı,
33:40yani taç kapı olması için evet,
33:43külliyenin bir selatini külliye olması gerekiyor ki,
33:47taç kapı olsun.
33:48Taç kapılar biraz pahalı,
33:50cami kadar pahalı olan kapılar bulunmaktadır.
33:53Bu yüzden biz de buraya kendi çapında bir taç kapı dersek eğer,
33:57taç kapıda ince ince ve zarif zarif birbirinin içine geçirilmiş mermerler ve mermerlerin içinde bulunan farklı diğer mermerleri görürüz.
34:11Bir kere baktığımızda evet güzel bir cami diyoruz.
34:14Fakat bir kere bakmayalım.
34:15Mesela bakın şimdi,
34:16öğle namazına sayılı dakikalar kala size göstermek istediğim şu mihrabın güzelliği,
34:23nasıl da güzel ya da şu tek parça ve orijinal o günden kalma minber mermerleri ve o mermerlerin içine nakşedilmiş başka diğer türlü mermerler.
34:38Bunların tamamı Gebze, Çoban, Musa Paşa camisinde sizleri bekliyor.
34:44Gebze koy bir tarafa, e ne olacak Çoban onu da koy, hiçbir şeyi koymayın.
34:50Bir pazar gününüzü mutlaka buraya harcayın.
34:54Şu mihrabı görmek, inanın bir pazarı harcamaya,
34:58şu minber mermerlerini görmek, inanın bir pazarı harcamaya,
35:02burada bir vakit namazı kılmaya ve ardından çıkarken,
35:06bu kapıdan çıkarken, şu kapının mermerlerinin süslemelerini,
35:13birbirini tamamlayan bir biçimde süslemeleri,
35:16zengi düğümlerini ve zengi düğümlerinin 500 yıllık hikayesinin yanı sıra,
35:23şuursuz bir biçimde dübelle beraber bir matkapla 500 yıllık mermerler nasıl oyulmuş,
35:31nasıl mesela bir saat takılmış,
35:33bütün bunları görmek sanırım değer, buraya gelin.
35:37Ahmet bin Tolon bin Bedri ismindeki o mimarın isminin üzerine çekilen elektrik kablolarını da görün,
35:45acilen düzelmemiz, acilen tarihe olan bakışımızı değiştirmemiz gerekiyor.
35:52Son sözüm, buraya kadar halkaydı.
35:55Buradan sonrası Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne acilen burayı kapatın,
35:58burayı restorasyona alın, yukarıdaki sonradan yapılan alçı ile sıvalarla kapatılmış bu görüntüyü kaldırın.
36:09Spatulalarla kazıldıktan sonra arkasından çıkan o orijinal taş blok var ya,
36:15ona ulaşalım.
36:16Son sözüm, Kanuni buradan girdiğinde,
36:20Ahmet bin Bedri buradan girdiğinde,
36:22Mimar Sinan buradan girdiğinde,
36:25ne gördü ise,
36:282025 yılında ben de onu görmek istiyorum.
36:31Yani ataların yaptığının üzerine yaptığım tahribatın kaldırılmasını istiyorum.
36:46Saltanat görmüş bir caminin, saltanat görmüş bir paşanın,
37:05yapmış olduğu külliyenin böylesine çıkış kapısı olur.
37:09Saltanat kapısına hoş geldiniz.
37:111888-1889 yıllarında Sultan Abdülhamid Han tarafından yapılan çok köklü bir restorasyon süreci vardı.
37:23Ve o restorasyon sürecinde arkamızda görmüş olduğunuz kapıdaki gibi,
37:29El Gazi Mahlaslı Abdülhamid Han'ın tuğrası ve hemen altında tamirat kitabesi vardır.
37:36Halktan bağış toplanmıştır ama önce en büyük yardımı kendisi yapmış ve insanlara örnek olmuştur.
37:44Şimdi hemen şurada, hemen şurada,
37:48Ebu Suud Efendilerin, Beşiktaşlı Yahya Efendilerin,
37:52Osmanlı ilim dünyasında pay sahibi olan,
37:56Osmanlı ilmini bir yerden alıp başka bir yere koyan büyük alimlerin,
38:01ne diyelim, öğretmenlik stajlarını yaptıkları ve ardından İstanbul'a taşındıkları bir medrese var.
38:10Ve medrese şu an bizi bekliyor.
38:13Hadi buyurun.
38:141523, buranın yapılış tarihi,
38:30külliyenin diğer eserlerinin yapılış tarihi gibi 1523.
38:34Ebu Suud Efendi burada 1525 yılından itibaren hocalık yapmış.
38:41Müderrislik makamına burada ulaşmış.
38:45Malumunuz Osmanlı medreselerinde önce muiyinlik olunur.
38:49Yani yardımcılık.
38:50Muiyinlikten sonra müderrisliğe geçilir.
38:53Ebu Suud Efendi'nin müderrisliği,
38:56Beşiktaşlı Yahya Efendi'ninki gibi değildir.
38:59Yahya Efendi biraz tepki olsun diye buraya gelmiştir.
39:02Neden gelmiştir Yahya Efendi ve Ebu Suud'dan farkı nedir?
39:08Medresenin giriş avlusundan çıkalım.
39:10Medreseye doğru girelim ve size orada medresenin geri kalan teferruatını,
39:17bu medresede Osmanlı zamanında okutulan dersleri,
39:22bu medresedeki hocaları ve talebeleri
39:24ve Gebze, Çaban, Mustafa Paşa medresesinin Osmanlı ilim dünyasına katkılarını nerede konuşalım?
39:33Şu kapının arkasında konuşalım.
39:35Haydi buyurun lütfen.
39:36Klasik dönem, Avrupa'nın tabiriyle, Avrupa'nın deyimiyle,
39:53Muhteşem Yüzyıl, Magnification Century.
39:57Muhteşem Yüzyılın, Magnification ya da Magnifikatür Süleyman döneminde yapılan muhteşem bir medrese.
40:05Bu medresede okutulan dersler belli.
40:09Bu medresenin hocaları da belli.
40:12Beşiktaşlı Yahya Efendi burada neden ders verir?
40:16Cevap çok basit.
40:18Kızgındır, küskündür.
40:22Süt kardeşi Kanuni Sultan Süleyman Han'ın yaptıklarından dolayı
40:28Osmanlı sarayına ve Osmanlı geleneklerine bir öfkesi bulunmaktadır.
40:33Zira 1536 yılının 15 Ramazan'ında Pargal İbrahim Paşa'yı,
40:401540'larda ise en çok sevdiği oğlu Mahidevran'dan doğma,
40:46Süleyman'dan olma Şehzade Mustafa'yı katletmiştir.
40:51Bu katil cümlesi ağır fakat sanki biraz gerekçeli ve haklı bir operasyondu.
40:58Beşiktaşlı Yahya Efendi, süt kardeşi olan Süleyman'a öfkelenmiştir.
41:05Zira Mustafa'yı hanımının sözüne bakarak katletmiştir.
41:10Hayattan ümidini kesmiştir, emekli olmuştur.
41:14İstanbul'daki sahni semanlardan, Süleymaniye medreselerinden,
41:18saraydaki danışmanlıklarından vazgeçmiş ve Gebze, o günkü taşra olan Gebze'ye gelmiş ve Gebze'de yerleşmiştir.
41:29İşte burası tıpkı Fetavayi Hindiye, Osmanlı hukuk kitabını yazan Fetavayi Hindiye yazarı,
41:40Muhammed Ebu Suud Efendi gibi Beşiktaşlı Yahya Efendi'nin de ders verdiği bahçe ve ders verdiği medresedir.
41:49Bugün burası hala çocuklarımıza, kızlarımıza ki benim burada iki tane kızım okuyor, kızlarımıza eğitim vermektedir.
42:01Şimdi bakarsak kapılar küçük ama neden?
42:06Bu insanlar buradakiler bu kadar küçükler mi?
42:09Hayır, hepsi uzun boylu insanlar.
42:13Bu da benim kızım bu arada, küçük olan, bu da benim kızım, bu da büyük olan.
42:20Şu anda burada okuyorlar.
42:21Hadi böyle geçin bakayım.
42:24Neden bu kadar ufak bu kapılar?
42:26Çünkü efendim içeride eğitim var.
42:28Çünkü efendim içeride kitap var.
42:30Çünkü efendim içeride müfredat var.
42:34Hoca var, Allah var, Kur'an var, matematik var, astronomi var, fizik var, tıp var, kimya var.
42:41Ve içeriye giren öğrenci içerideki hocaya selam vermek için başını eğerek girmek zorunda.
42:49Çoban Mustafa Paşa Medresesi 1523, Ebu Suud Efendi, Beşiktaşlı Yahya Efendi ve daha pek çok müderris
43:01ve daha pek çok talebe 500 sene boyunca bu bahçeyi paylaşmışlar.
43:08Beyaz TV, geçmişe yürüyen adam Gebze'de.
43:13Bir medrese odasında bulunuyoruz.
43:16O da bu kadar.
43:17Zaten birebir ve yüz yüze eğitim yapılıyor.
43:20Yani bir sınıfta iki kişi, maksimum dört öğrenci var.
43:24İki öğrenci, dört öğrenci, bir müderris ya da bir müderris yardımcısı Moin.
43:30Eğitim şeklinde yapılan bu eğitimler, şöminesiyle, kitaplıyla, mumluyla, niş nişleriyle bu kadar.
43:39Ve bir çocuk burada paralı eğitim veriyor.
43:42Bir dakika.
43:43Osmanlı zamanında eğitim paralı mıydı?
43:46Cevap evet.
43:47E nasıl oluyor?
43:49Hani eğitimin parasızlığı makbuldü?
43:52Hayır.
43:52Osmanlı'da eğitim paralıdır.
43:55Ama okuyan para vermiyor.
43:59Devlet okuyan çocuğa para veriyor.
44:03Ne kadar?
44:03İki dirhem.
44:05Buradaki çocukların yevmiyeleri iki dirhem.
44:07İki dirhem de baktık az evvel arkadaşlarla internette araştırdık.
44:13İki dirhem bir tam altın demekmiş.
44:16Tam altında bugün yirmi sekiz bin lira.
44:18O halde buradaki çocukların ki maksimum otuz kırk tane öğrenci var.
44:24Bu çocukların yevmiyeleri yirmi sekiz bin liraya denk geliyor bugünkü hesaba göre.
44:30İnanılmaz ve korkunç bir rakam.
44:32Bir Yeniçeri maaşının üç yüz bin lira.
44:35Pargalı İbrahim Paşa'nın yıllının dört yüz milyon lira olduğu günlerde.
44:41Bu arada verdiğim bilgileri iki bin yirmi bir rakamları.
44:45Bugün ne kadar olur bilmiyorum.
44:48Böyle bir ekonomik büyüklükte bir çocuğa her gün bir altın vermek sanırım mümkün olası.
44:56Bu çocuklar yarının müderrisleri ve bu çocuklar işte burada büyüyorlar.
45:01Bu arada bugün burası hala bir eğitim kurumu.
45:05Cıvıl cıvıl çocuk sesleri geliyor.
45:06Bu çocuklar Diyat İşleri Başkanlığı'na bağlı ki sağ olsun başkanlığımız güzel faaliyetler yapıyor.
45:14Diyat İşleri Başkanlığı'na bağlı bir kız Kur'an kursu.
45:18Burada Sabi Sübyanlar, burada evlatlarımız az evvel gösterdim ya.
45:22İki tane de benim kızım burada okuyor.
45:25Sağ olsun müdüre hanım ve hocalar bize yardım ettiler ve böyle bir yer verdiler ki ben siz Osmanlı'da eğitimi anlatayım.
45:32Efendim geldik bir programın daha sonuna.
45:35Allah fırsat versin, Allah ruhsat versin.
45:40Biz sizlerle birlikte devletimizin ve atalarımızın bize bırakmış olduğu maddi ve manevi güzellikleri tek tek anlatalım.
45:50Sizler orada olun, bizler burada olalım.
45:54Ve Beyaz TV geçmişe yürüyen adam programı bir ömür sürsün.
45:59Size tam 502 yıllık 1523 tarihinde yapılan 502 yıllık bir sınıftan tam 502 yıldır eğitim ve öğretim görülen bir sınıftan o gün medrese öğrencileri bugün kız talebeler ders görüyor.
46:23Yani her anlamda burası bir eğitim kurumu ve buralar sizleri bekliyor.
46:29Lütfen gelin bu programı seyrettikten sonra buraları gezin.
46:34Beyaz TV geçmişe yürüyen adam programı bitti.
Önerilen
45:32
|
Sıradaki
37:13
39:28
40:57
42:33
41:11
40:39
44:57
41:57
43:33
37:30
46:11
45:39
44:10
41:03
42:43
37:36
38:34
44:40
35:19
33:47
43:13
34:32
45:33
40:01