- 12.05.2025
Tarihi sevdiren ve merak uyandıran program Tarihte Yürüyen Adam geçmişten günümüze kadar ayakta kalmayı başaran tarihi yapıları ve hikâyelerini izleyicilerle buluşturuyor.
Mekanların tarihçesi, gündelik hayatta sıkça kullanılan deyişlerin kökeni ve tarihe farklı bir bakış Ülke TV’de… Kimi zaman mimari yapıları ile ilk olma özelliğine sahip yerleri ekrana taşıyor.
“Dünü bilmeyen bugünü anlayamaz; bugünü anlamayan yarını göremez, yarını inşâ edemez; hattâ dünden gelen hamlelerin nedenlerini bile düşünemez.” diyen Abdulbaki Gölpınarlı’nın sözünden ilhamla ‘Tarihte Yürüyen Adam’ dünü anlatıyor, bugünü gösteriyor ve yarının rotası için ışık tutuyor.
Tarihi camiler, kervansaraylar, üstünde birçok medeniyetin yaşadığı Mezopotamya ve Anadolu şehirlerinin bilinmeyen hikâyeleri Tarihte Yürüyen Adam ile her Cumartesi Ülke TV’de…
Mekanların tarihçesi, gündelik hayatta sıkça kullanılan deyişlerin kökeni ve tarihe farklı bir bakış Ülke TV’de… Kimi zaman mimari yapıları ile ilk olma özelliğine sahip yerleri ekrana taşıyor.
“Dünü bilmeyen bugünü anlayamaz; bugünü anlamayan yarını göremez, yarını inşâ edemez; hattâ dünden gelen hamlelerin nedenlerini bile düşünemez.” diyen Abdulbaki Gölpınarlı’nın sözünden ilhamla ‘Tarihte Yürüyen Adam’ dünü anlatıyor, bugünü gösteriyor ve yarının rotası için ışık tutuyor.
Tarihi camiler, kervansaraylar, üstünde birçok medeniyetin yaşadığı Mezopotamya ve Anadolu şehirlerinin bilinmeyen hikâyeleri Tarihte Yürüyen Adam ile her Cumartesi Ülke TV’de…
Kategori
📺
TV ve DiziDöküm
00:00Vakıf Katılım, tarihte yürüyen adamla vakıf eserlerimizi sunar.
01:00Tarihte yürüyen adam vakıf eserlerimiz olarak bu hafta Aksaray semtindeyiz.
01:05Aksaray semtinin abidevi anısal mabetlerinden bir tanesi olan Pertemnial Valide Sultan Camii'ni ve külliyesini sizlerle beraber gezeceğiz.
01:16Efendim buyurun devam edelim.
01:30Pertemnial Sultan, Sultan 2. Mahmud'un eşi Sultan Abdülaziz'in de annesiydi.
01:43Pertemnial Valide Sultan, Dolubahçe Camii'nde de hatırlayacağınız gibi Osmanlı İstanbul'unun o düz yıl içerisindeki önemli eserlere imza atmış hanım sultanlardan bir tanesiydi.
01:55Pertemnial Valide Sultan bu yapıyı inşa ederken bu yapıyla beraber bir kütüphane, bir mektep, bu camiye akar olarak oluşturulmuş 7 dükkan, çeşmeleyle beraber semtin anısal yapılarından bir tanesini inşa ettirmiştir.
02:12Efendim Pertemnial Valide Sultan bu yapıyı inşa ettirirken bu bölgenin sosyo-kültürel yapısına önemli bir imza atacaktır.
02:22Hatta ki eğitim tarihinin önemli bir döneminin başlangıcını oluşturdu.
02:27Bugün Pertemnial Lisesi'nin temelini Pertemnial Valide Sultan eşi 2. Mahmud adına kurduğu mektepin bugüne kadar yansımasıdır.
02:39O günden bugüne kadar da Pertemnial Lisesi Osmanlı eğitim tarihinin bir dönemini oluşturur.
02:521867-1871 tarihleri arasında inşa edilen Pertemnial Valide Sultan Camii'nin şu an içerisindeyiz.
03:15Pertemnial Valide Sultan'ın esasında eşi için inşa ettirdiği bu yapı Osmanlı mimarisini eklektik dönem diye ifade edilen bir mimariye sahiptir.
03:28Bu caminin iç tezinatının biçimlenişi bundan sonraki inşa edilecek mabetleri de etki altına alacaktır.
03:37Bir ekolün başlangıç dönemidir Pertemnial Valide Sultan Camii buradan itibaren Beyler Bey'i 1. Abdülhamid Camii'ye başlayan ve devamında Yıldız Hamidiye Camii'ne kadar uzanan iç tezinat süslemesinin ilk uygulandığı noktadır.
03:57Esasında her seferinde ifade ettiğim gibi Osmanlı mimarisi değişen ve gelişen bir uslubu yansıtır.
04:05Bu yüzden de dinamizmi çok güçlüdür.
04:09Bugün bizim Osmanlı mimarisi eserlerini bilhassa mimarisi eserlerini taklit etmemiz, birebir uygulamamız esasında mimarimizin geleceğine ket vurmaktan başka bir şey ifade etmez.
04:22Ama biz bunu Osmanlı hayranlığı ve sevgisi içerisinde yaparız.
04:26Ama Osmanlı öyle değildi.
04:28Osmanlı mimarisi kendi içerisinde ciddi bir dinamizmi olan ve her yeniliğe açıktı.
04:33İşte bunlardan bir dönemi başlangıcı olarak Pertenliyel Valide Sultan Camii'ni gösterebiliriz.
04:40Efendim Pertenliyel Valide Sultan Camii küçük bir külleydi ama bu bölgenin Aksaray'ın kalbi noktasındaydı.
05:03Pertenliyel Valide Sultan Camii bugün Aksaray'ın kalbi noktasındadır.
05:14Tarihçi Hayri Necdet İşli'nin İstanbul'un ortası Aksaray kitabını temin ederseniz, incelerseniz İstanbul'un ortası ya da İstanbul'un çukuru olarak da burası ifade edilebilir.
05:25Burası dünyanın en eski yerleşim noktalarından bir tanesiydi.
05:30Biliyorsunuz Marmaray'ın inşası münasebetiyle Yenikapı'da bir arkeolojik kazı gerçekleştirildi.
05:37Bu arkeolojik kazının sonucunda hem İstanbul tarihinde büyük bir değişimler yaşandı,
05:42hem de dünya tarihinde önemli bir dilim artık aydınlığa kavuştu.
05:48Denizcilik tarihinin aydınlanması yaşandı.
05:51İstanbul tarihinin 8500 yıl geriye artık netleştirebildik.
05:59Bugün Yenikapı kazıları ile başlayıp Beşiktaş'taki diğer arkeolojik kazılarla beraber İstanbul'un kadim tarihinin izleri devam ediyor.
06:08Peki bunu neden bahsediyoruz?
06:10Efendim işte Aksaray'daki bu limon, yani şu an Yenikapı kazıların gerçekleştirildiği yer Teodos Limanı'ydı.
06:176. 7. yüzyıllarda dünyanın ekonomisinin yani Karadeniz bölgesiyle Ege-Akdeniz arasındaki ekonominin önemli bir noktasıydı.
06:27Bugün Ukrayna bölgesinde, Kırım noktasındaki tahıl, insan ticareti, Karadeniz yakısındaki ağaç, maden, Gürcistan bölgesinde maden ticaretinin
06:39İstanbul üzerinden Teodos Limanı'na gelir, buradan aşağı Ege-Akdeniz'e doğru giderdi.
06:45Ve daha ileriki tarihlerde artık alivyonlarla o limanın dolması ve Osmanlı döneminde sadece bir yüzyıl kadar bu limana kullanılır nitelikte olmasının ardından
07:00Osmanlı döneminde alivyonlarla beraber artık iyice dolulmasını tamamlarken de Osmanlı döneminde Lale'li Camii'nin inşası gibi
07:10temelindeki çıkan toprakların Yenikapı'daki bugün yeni mahalle mevgisine istiflenmesiyle beraber artık bölge İskan'a veya da İskan'la beraber İstanbul'un Boston'ın olmaya başlamış olacaktır.
07:26Efendim Teodos Limanı o kadar önemliydi ki Roma'nın önemli ticari kalplerinden bir tanesi.
07:36Bu yüzden de bu Aksaray bölgesi sosyo-iktisadi olarak İstanbul'un önemli noktalarından bir tanesi.
07:44Bugün Eminönü Bahçe Kapı'nın, Eminönü Sirkece Bölge'nin liman nasılsa, Haliç Limanları'nın fonksiyonu nasılsa Yenikapı'nın da fonksiyonunu aynı şekildeydi.
07:54Ve burası uluslararası bir pazar noktasıydı.
07:58Dünyanın en eski uluslararası pazarı bugünkü Aksaray noktasındaydı.
08:05Aksaray'ın da ki bu Teodos Limanı'nın doğulmasına vesile olan da Likos Deresi yani o dönemki ismiyle Kurt Deresi yeniden doğuşun anlamını ifade ediyordu.
08:18Yani su hayattırın kısaca ifadesiydi.
08:23Ve bu derenin kaynağı bugünkü Bayrampaşa civarından doğan doğal kaynakların İstanbul surlarının içerisine giriyor.
08:32Ve bugünkü Vatan Caddesi'nin olduğu alanla itibaren Aksaray'ın ucundan Yenikapı'ya doğru dökülüyordu.
08:39Ve bu derenin getirdiği aleviyonlarla beraber liman yavaş yavaş önemini kaybediyor.
08:47İstanbul'un fethinden önce artık fonksiyonunu ve önemini yitirmiş bir liman yeri eski bir liman yeri olarak mevcutlarını koruyordu.
08:55Osmanlı döneminde de burada bir hareketlenme yapıldı.
08:59İlk dönemlerde 1453'ün akabinde Saraçhane'deki yani bugünkü Aksaray Valide Camii'nin yukarısında İstanbul Büyükşehir Belediyesi olduğu alanda İstanbul'un ilk özel İstanbul'un ilk sanayi sitesi Saraçhane kurulmuştu.
09:16Bugün Gebze Sanayi Sitesi gibi burada ilk sanayi sitesi kurulmuştu.
09:22Bunun amacı Aksaray Limanı'yla Unkapanı Limanı arasındaki gemi ticaretinin ve oradaki ticari hareketinin ihtiyacını sağlamak amacında teşekkül ettirildi.
09:34Ve Osmanlı döneminde İstanbul Fethinden yaklaşık bir yüzyıl sonra bu liman özelliği artık tamamen kaybetmişti ve bir bostan haline geldi.
09:44Laleli Camii'nin inşasındaki temel hafriyat toprağı da yine o Yenikapı bölgesindeki alana dolduruldu ve Yeni Mahalle ismiyle bir Ermeni mahallesi yeni bir imar düzeni ortaya çıktı.
10:00Zaten de Menderes döneminde Sur içindeki yapılan yıkımların yeni imar yollarının bütün hafriyatı da Yenikapı bölgesine boşaltılmıştı.
10:11İşte Yenikapı bölgesi Dolgalanaydı.
10:14Bugün arkeolojik kazı çalışmalarıyla beraber gemicilik tarihi, gemi teknolojisi ortaya çıkarıldı.
10:21Marmara'da meydana gelen Tsunami ile beraber 8500 yıl önceki ayak izleri ortaya çıkarıldı.
10:29Sandaletler ortaya çıkarıldı.
10:31Takunyalar yani hamam takunyaları ortaya çıkarıldı.
10:35Zarlar, gemilerin temel yapı inşaları tamamen korunmuş yapı sistemleri ortaya çıkarıldı.
10:42Ve onunla beraber gemilerin nakliyesindeki kullandık aparatlar, liman bölgesinde kullanılan hayvanlar ve fil kalıntılara kadar pek çok örnekler ortaya çıkarılarak geçmişe önemli bir ışık tuttu.
10:55İşte bu kadar önemli bir liman bölgesinin Osmanlı döneminde Aksaray olarak önemli bir iskan bölgesiydi.
11:05İslam'ın fethinden sonra bugün Konya Aksaray bölgesindeki Karamanlılara ait aileler buraya getirilmişti.
11:15Bu Aksaray bölgesine yerleştirilmişti.
11:17O yüzden de buraya Aksaray denilmekteydi.
11:21İstanbul'un en kalbi noktalarından bir tanesiydi.
11:24Ve bu cami yani Pertenevalide Sultan burada yeni bir cami inşa ettirmek istediğinde
11:30burada meydana gelen yangından dolayı burada Katip Camii bulunan o cami büyük bir tahribat yaşamıştı.
11:38Etrafındaki bostan alanlarıyla beraber harabiyet içerisindeydi.
11:42Pertenevalide Sultan burada camisiyle beraber küçük bir külliye inşa etterek Aksaray'ın sosyal hayatını tekrardan canlandırma yoluna gitmiştir.
11:53Ve burada yaptırırken de bu külliye içerisinde bir de karakol binası inşa ettirmiştir ki bölgenin iktisadi hareketliğinin önemli bir göstergesiydi.
12:04Valide Sultan'ın bu camiyle beraber eğitim tarihinde de önemli bir şekilde gelişime imza attığını da unutmamak gerek.
12:12Pertenevalide Sultan'ın bu camisiyle beraber caminin hemen son cemaat kısmının olduğu alanda bir kütüphane oluşturulmuştu.
12:39Caminin hemen karşısında da Mahmudiye Mektebi ile iki katlı sekiz sınıflık bir mektep oluşturuldu.
12:47Bu mektep binasının alt katı Sıbiyan Mektebi üst katı da Rüştüye Binası Rüştüye Mektebi olarak teşekkür ettirildi.
12:55Rüştüye Mektebi bugünkü anlamda ortaokul.
12:58Ama bu ortaokulun bir özelliği vardı.
13:00Bugünkü inşaat eğitiminin, inşaat fakültelerinin ilk temeli atılmıştı.
13:05İnşaat eğitimi veriliyordur Rüştüye'de.
13:08Bu mektepteki inşaat eğitimi de verenler de bu binanın mimarları ve sanatkarlarıydı.
13:16Yani Sarkiz Balyan bu yapının mimarıydı.
13:19İstanbul Ermenilerinden Sarkiz Balyan ve kardeşi Agop'la beraber bu yapıyı inşasını gerçekleştirmişlerdi.
13:28Bina Emine Hüseyin Efendi'nin denetiminde gerçekleştirilen bu yapının önemli noktalarından bir tanesi de caminin kitabesinin hattatıdır.
13:40Caminin kitabesinin hattını yazan şahısının hikayesi daha önce Yıldız Hamidiye Camii'nde de bahsetmiştik.
13:50Abdülfettah Efendi.
13:51Abdülfettah Efendi bugün Yunan Adalı'nın Sakız'da dünyaya gelmişti.
13:56Hristiyan bir ailenin çocuğuydu ve hem yetim hem öksüzdü.
14:02O dönemin sadrazamlar Hüsrev Paşa tarafından kendisi evlat edilildi.
14:08İstanbul'a getirildi.
14:09Katip olarak yetiştirildi.
14:11Müslüman oldu ve dönemin en önemli talik hattatlarından bir tanesi oldu.
14:16Hattat olmasının yanında katiplikten yani devlet memurluğuna itibaren kademe kademe daha sonraki tarihlerde
14:24efkaf yani vakıflar tabiri caizse bugünkü anlamda vakıflar bölge müdürlüğü görevlerine bulundu.
14:30Amasya ve Sivas vakıflar idaresinin başında bulundu.
14:35Daha sonraki vilayetlerden de mal müdürü olarak defterdar yardımcısı olarak o görevleri ifa etti.
14:41Ve o kadar güçlü bir hat ve o kadar bir uslup geliştirmişti ki bugün Bursa'daki Bursa depreminden sonra
14:51Bursa Ulu Camii'nin hatlarının yenilenmesi Abdülfettah Efendi tarafından gerçekleştirilmişti.
14:58Ve onun hattından çıkan da iki tane de levha bugün Bursa Ulu Camii'nde bulunmaktaydı.
15:03Abdülfettah Efendi'nin hikayesi üzerinden şunu söyleyebiliriz.
15:09Bu mimarların yani burayı inşa eden Balyan ailesinin Osmanlı mimarisi içerisinde bir dönem oluşturan Balyan ailesi
15:17bu coğrafyanın Osmanlı medeniyetinin bir parçasıydılar.
15:21Yani kısacası şunu net ifade etmek gerekiyor ki biz vakıf insan ilişkisini hayata geçirmiş bir medeniyetin Türkiye'deki temsilcisiyiz.
15:31Bizim vakıf medeniyeti kültürü sadece mimariyle sadece şiircilikle ibaret değildir.
15:38Bu medeniyet bu coğrafya insanın inşasının insanın vakıf olmasını sağlamıştır.
15:45Efendim hazır vakıf kültüründen bahsetmişken Pertten Nevali Sulan Camii içerisinde burada önemli bir şahsiyetten de bahsetmek gerekiyor.
15:56Vakıf ol vakıf ol cümlesini çok sık kullanan Fethi Gemihlioğlu.
16:04Buradaki ifadesi şuydu vakıf ol vakıf ol.
16:07Yani yere tükürenleri, yere sigara izmaritini atanlara, yere çöpünü atanlara engelleyebilmek, onları eğitebilmek, onları bunlara yapmalarını engelleyebilmek için bir vakıf mantığıdır.
16:22Vakıf kültürüdür.
16:23Vakıf ol.
16:24O kadar önemli bir şeydir ki bizim vakıf geleneğimiz sadece şehre, mimare dayalı değildir.
16:30İnsana dayalıdır vakıf kültürü.
16:32İmaretinden bugünkü Osmanlı devleti nizamına baktığımızda her devletten, her milletten insanın bu medeniyetin inşasına yer alması vakıf kültürünün, vakıf insan ilişkisinin en güzel örneğidir.
16:49Bunu batı medeniyeti diye ifade edilen noktada maalesef göremeyiz.
17:02İzlediğiniz için teşekkür ederim.
17:32Bildiğiniz üzere Selatin camileri yani padişahın ve aile efradının yaptırmış olduğu Selatin camileri dönemin zevkini, estetik kaygısını ve toplumun yönlendirilmesindeki önemli bir rol oynar.
17:48Bu yüzden de Selatin camilerindeki her uygulama o toplumun artık yeni bir estetik unsurların hazırlanması amacında ifade eder.
17:59Efendim Osep Usta'nın hazırladığı şablonlarla oluşturulan bu tezin anlayışını en doruk noktasını nerede göreceğiz?
18:11Yıldız Hamidiye Camii'nde göreceğiz.
18:14Efendim İstanbul yıllarındaki ve köşklerindeki ilk tezinatın daha da yoğunlaşmış halini ile başlayan bu tezin anlayışı Osep Efendi'nin başlangıcıydı.
18:25Ve Osep Efendi mermer işçiliğindeki şablonları da o hazırlıyordu ve bu şablonlar üzerindeki bu karnaslı mihrap gibi biçimlenerek ustalar tarafından buraya yerine oturtuluyordu.
18:40Burada yine Osmanlı mimaristeki gelenek noktaları mihrapta olduğu gibi minbevde olduğu gibi işleniyordu.
18:49Yani her bir gelişme yeni bir şeyi bünyesine katarken eskiyi reddetme yoktu Osmanlı mimarisinde.
18:57Yine de eski gelenekler belli noktalarda işlenmekteydi.
19:00Pertem Neyal Valide Sultan Camii ile beraber başlayan bu tezin anlayışını yavaş yavaş Beylerbeyi 1. Abdülhamid Camii ile devam edip Yıldız Hamidiye Camii'ne kadar uzanan bir ekolün başlangıç noktası olduğunu ifade edebiliriz.
19:20Efendim Son Cemaat kısımındaki düzenleme ki çok ilginçtir kütüphanesi bulunmaktaydı burada.
19:26Şimdi o kütüphane 1940'lara kadar devam etmekle beraber sonra buradaki koleksiyon Süleymaniye intikaliyle beraber bu kütüphane kapanıyor ve o kütüphanede Son Cemaat kısmı içerisine dahil ediliyor.
19:40İki katlı Son Cemaat kısmı kütüphanenin de dahil olduğu böyle fonksiyonel uygulamalar daha sonra da bunu Teşvikaya Camii'nde de göreceğiz.
19:52Yani esasında Osmanlı mimarisinin dinamizmini Pertem Neyal Valide Sultan Camii Teşvikaya Camii Yıldız Hamidiye Camii'nde çok rahat bir şekilde gözlemleyebiliyoruz.
20:04Osmanlı mimaristeki mabetler sadece bir mabetler öte değildi.
20:07Osmanlı mimaristeki mabetler dinamizmin şekil almış mimari formlarıydı.
20:34Pertem Nevalide Sultan Camii
20:44Pertem Nevalide Sultan Camii kendisinden önce burada var olan bir mescidin olduğu alana ve etrafında daha sonra istimlak yapılarak gelişletilen arazi üzerine teşekkül ettirilmişti.
20:54Güzel bir organizasyon üzerine oluşturulan Pertem Nevalide Sultan Camii'nin içerisinde yani Son Cemaat kısmı gibi gözüken noktada bir kütüphane yer almaktaydı.
21:05Son Cemaat kısmındaki fonksiyonellik esasında Osmanlı mimarisindeki yeni arayışlarından bir örnekti.
21:121940'lara kadar devam eden buradaki kütüphanenin kitapları Süleymaniye İntikali ile beraber bu kütüphanede kapanmış oluyor.
21:20Dünyanın en eski kütüphanelerinden bir tanesi desek yalan olmaz çünkü kitap ve kütüphane kültürü İstanbul'u fethinden itibaren yani Fatih Sultan Mehmed'in İstanbul'u fethinden sonra ilk oluşturduğu müesseselerden bir tanesi de kütüphaneydi.
21:35Onun devamında onunla beraber İstanbul'un ihyasını gerçekleştiren Mahmut Paşa ile beraber başlayan kütüphane olgusu.
21:44Daha sonraki tarihlerde Sultan I. Mahmut'un Ayasofya'da, Fatih Camii'nde ve Galatasaray'da oluşturduğu kütüphanelerle beraber dünyadaki güzel örneklerden bir tanesi olarak teşkil etmekteydi.
21:58Pertanel Valide Sultan bu caminin inşa programı içerisinde bir de eşinin adına oluşturduğu Mahmut'iye Mektebi bugünkü Pertanel Lisesi'nin de temelini oluşturacaktı.
22:11Osmanlı dönemindeki inşaat teknikerleri diye ifade edebileceğiz eğitim sistemini oradaki oluşturan Rüşdiye Mektebi'nde başlanmıştı.
22:21Ve bugün de bu gelenek bizdeki inşaat fakülteleri ve mimarlık okulları ile beraber devam etmektedir.
22:41Aksaray'dan geçerken tramvayla ya da otobüsle ilk dikkatinizi çeken Pertanel Valide Sultan Camii'nin bu avlusunun anı salt kapısıdır.
23:03Evet dışarıdan etkileyici bu kapı maalesef Aksaray Yeral Çarşısı yapılırken çukurda kalmıştır.
23:10Bugün yukarıdan geçince caminin o ihtişamlığı, o yeni gotik pencerelerin nizamı, o ekliktik uslubunun bütün taş işçiliğini bu yapının ihtişamına görüyorsunuz.
23:22Ama benim gibi yere yakın gelirseniz burada idrar kokularıyla, yerde sigara izmaletli çöpleriyle ve ileri hemen caminin karşısında çöp depolama kutularıyla beraber tabii ki bu nezihlik bir anda yok olup gitmektedir.
23:37Esasında mabetlerimiz bizlerin vitrinidir ama bu güzel anısal taç kapının cümle kapısının altına geldiğinizde bu rezaletlerle karşılaşmak insanı yer alıyor.
24:07Biblio gibi yapılardan biri olan Aksaray Pertendire Valide Sultan Camii şehrin merkezi noktalarından bir tanesinde olması maalesef bu caminin hem hava kirliliğinden
24:33hem de etraftaki etkenlerden yıpranmasına öte imar düzenlemeleri nedeniyle pek çok yıkımlar yaşamış yapılardan bir tanesidir.
24:43Metropol şehirlerindeki bilhassa bizdeki metropol şehirlerdeki eski eser tahribası maalesef daha yeni yeni fark edilebilmiştir.
24:53Arkamda bulunan Pertendire Valide Sultan'ın türbesidir.
24:57Ne acı ki o türbenin yeri caminin kıblesi noktasındaydı ve kıble tarafındaki bahçesinin içerisine yerleştirilmişti.
25:071926-29 yılları arasında tramvay hattının düzenlenmesi noktasında türbe geriye çekiliyor.
25:18Daha sonra Adnan Menderes'in İstanbul'u yeniden biçimlendirme noktasında yeni imar yolları teşekkür ettirmeye gayretleri içerisinde maalesef türbede yıktırılıyor.
25:32Pertendire Valide Sultan'ın türbesi yıkılıp naaşı da buraya naklediliyor.
25:38Daha sonra 1968-69 yıllarında şimdiki türbe binası eskisinden kalan kalıntılarla beraber burada yeniden inşa ediliyor.
25:50Yani türbenin orijinal yeri burası değildir.
25:52Tabii ki yapının avluya giren cümle kapısındaki o maalesef anısal yapının ne kadar mezbellik olduğunu gördük.
26:01Hep beraber de yaşadık.
26:03Ve tamamen Aksaray'ın tam kavşak noktası olmasından dolayı da yapının bütün yüzeylerinde ciddi bir tahribat yaşanmakta.
26:14Bu tabii ki tezinatta ve mimaride dönemi içerisinde önemli başlangıcı yaşatan, başlatan Pertendire Valide Sultan Camii maalesef kendi halinde bir noktada bırakılmış gibidir.
26:33Pertendire Valide Sultan Camii'ni gezerseniz burada pek çok hat eserlerini göreceksiniz.
27:00Bu hat eserlerin iki tane önemli hattatı var.
27:03İçeride bahsettiğimiz gibi Abdülfettah Efendi dönemin en büyük talih ustalarından bir tanesi.
27:09Diğer uslupları da icra eden bir hattattı.
27:12Diğeri de Mehmet Rifat Efendi'dir.
27:15Mehmet Rifat Efendi de Celis Sülüsleri kaleme almış önemli hattatlardan bir tanesidir.
27:21Akseray Valide Sultan Camii'nin hem tezini taş tezini bugün maalesef çok yıpranmış olsa da yeni bir ekolün olması yanında hat örnekleriyle beraber esasında hala da incelenmeye değer yapılardan bir tanesidir.
27:35Bugün eğitim tarihimizin önemli kurumlarından bir tanesi olan Pertendire Lisesi.
27:55Pertendire Lisesi'nin temeli Sultan 2. Mahmut adına Pertendire Valide Sultan'ın inşa ettirmesiyle beraber başlıyor.
28:04Camii kütüphane ve mektep olarak inşa edilen Pertendire Lisesi'nin rüştüye yani ortaokul olarak teşekkür ediliyor.
28:12Bina iki katlı sekiz sınıflık.
28:14Bu sekiz sınıflık okulun birinci katı Sıbiyan Mektebi olarak kullanıyor.
28:19Mahallenin Sıbiyan Mektebi ve üst katı da rüştüye yani ortaokul olarak hizmet veriyor.
28:24Bu okulun diğer okullardan ayrılan özelliklerinden bir tanesi vardır.
28:28Bebekteki mektep gibi denizcilik eğitimi veriliyordu.
28:33Burada da bugünkü anlamda inşaat teknikerliği eğitimi veriliyordu.
28:38Bu yüzden de önemli bir mektepti.
28:401911'de bu binanın yanmasıyla beraber yeniden inşası 1930 yılını bulacaktır.
28:49Ve 1930 yılında arkamda bulunan bina inşa edilir.
28:55Ve valide mektebi olarak hizmet açılır.
28:57Yine ortaokul olarak hizmet verecektir ama semtin isteği üzerine lise olarak da hizmet vermeye başlar.
29:06Tabii ki pek çok maceralar yaşar.
29:09Okul küçük gelir, ek binalar yapılır.
29:11Bugün 1930'da yapılan bina hala depreme dayanıklı raporu alırken ileriki tarihlerde yapılan ek binalar bugün yeniden yenilenmektedir.
29:23Depreme dayanıksızlıktan dolayı.
29:25Yani Türkiye Cumhuriyeti'nin temelleri gibidir.
29:28Sağlam, dirayetli ve geleceğe doğru dönük.
29:31İşte Pertanel Valide Mektebi ya da Mahmudiye Mektebi ya da bugünkü Pertanel Lisesi Osmanlı eğitim sisteminin, Osmanlı eğitim geleneğinin günümüze kadar uzanan güzel bir örneğidir.
29:47Ve bunun da eğitim başarısıyla hakkını da vermektedir.
29:51Bugün Pertanel Lisesi olarak kullanılan okulun arkasında Oruç Gazi ilkokulu olduğu alanda hemen bitişinde Oruç Gazi camii bulunmaktadır.
30:05O cami İstanbul'un ilk mescitlerindendir.
30:09Mahalle mescidi, kurucu mescitlerindendir.
30:10Ve nimel ceyş yani Resulullah Efendimizin iltifatını almış İstanbul'un fethine katılan Gazi'nin inşa ettiği yapılardan bir tanesiydi.
30:21İşte Aksaray'a da bununla beraber pek çok mescitte bulunmaktaydı.
30:26Menderes döneminde maalesef bu mescitlerden çok önemli olanlardan bir tanesi Çakır Ağa Mescidi'ydi.
30:32Onu da şimdi yerinde bakalım.
30:40Aksaray Semti ve Aksaray Semti'nin anısal eseri Pertanel Lisesi Sultan Camii ile beraber yapılan imar düzenlemeleri maalesef bu camiye de büyük zarar vermiştir.
31:07Pertanel Lisesi Sultan Camii içerisinde Pertanel Nihal'in yani bu caminin banisi İstanbul'daki pek çok yapının banisi olan bu hayırsever hanım sultanın maalesef kabri bile çok gördük.
31:22Onu da kabrini oradan oraya savurduk.
31:24İşte o savrulan eserlerden bir tanesi Aksaray'da Çakır Ağa camidir.
31:29İstanbul'un ilk mescitlerinden olan Çakır Ağa Üsküplü'dür.
31:34Bugün Üsküplülerin gururla ifade edebileceği Üsküplü Sırpların, Üsküplü Arnavutların, Üsküplü Türklerin yani bugünkü Makadonyalıların gururla ifade edebileceği Çakır Ağa Üsküplü Çakır Ağa.
31:47Üsküplü Çakır Ağa hem Edirne'nin 2. Beyazıt döneminde şehrin imarından sorumlu subaşıydı.
31:54İstanbul'un fethinden sonra Fatih dönemindeki ilk mescitler pek çoğuna imza atmıştı.
32:00Bugün Kapalı Çarşı'daki merdivenli mescit olarak bilinen mescidin ilk bahanesidir.
32:07Bugün Cibali'deki Üsküplü Camii'nin bahanesidir.
32:10Aksaray'daki Çakır Ağa caminin bahanesiydi.
32:14Ama bunlar maalesef depremlerden, afetlerden zarar görmekle beraber.
32:19Bugün Cibali'deki Üsküplü Camii formatı değişmiş de olsa, Fatih döneminin ilk özelliğini yitirmiş de olsa hala varlığını muhafaza etmekte.
32:28Kapalı Çarşı yangında 1894 depreminde zarar görmüş de olsa, yeniden ihyasıyla beraber merdivenli mescidi olarak bugün hala Kapalı Çarşı'nın ilk mescidi olarak yer almaktadır.
32:40Bugün Aksaray'daki Çakır Ağa veya Çakırcıbaşı mescidi maalesef bu 58'deki imar düzenlemelerine yok edilen mescitlerden bir tanesiydi.
32:50Yani Pertemliyel Camii bölgenin Selatin Camii olarak yarılırken etrafında pek çok nimel ceş mescitleri vardı.
32:58Tekkeler mevcuttu.
32:59Bunların maalesef hiçbiri bugüne kadar ulaşamadı.
33:02İşte bu konuda en güzel kaynak Tariş-i Hayri Necdet İşli'nin İstanbul'un ortası Aksaray kitabıdır.
33:09Efendim niye İstanbul'un ortası Aksaray?
33:11Bir defa da İstanbul'un çukurudur burası.
33:13Çünkü İstanbul'da her yağmur sonunda Aksaray Meydanı'nı su basar ve hep de burada bir sel bir gölet oluşurdu.
33:23Çünkü Likos Teresi'nin Marmara'ya döküldüğü alandaki bu yapıdan dolayı alivyonlu toprakta olmasından dolayı yer altında hala Likos Teresi'nin suyunu akmasından dolayı yağmurla beraber üste bir birikinti oluşturmaktaydı.
33:38Ve bu yüzden de İstanbul'un çukuru ifadesinde kullanılırdı.
33:41Bu alan da şimdi yer altı çarşısı yapıldı.
33:45Hem camiye zarar verdi hem de İstanbul'daki ilk yer altı çarşısı İstanbul'un ilk alışveriş modern alışveriş merkezi olarak teşekkür ettiren Aksaray yer altı çarşısı ile beraber
33:56Pertten'den Valide Sultan Cami'nin pek büyük zararlar gördü.
34:00Onun öncesi Menderes düzenlemelerinde Nîmelceş mescitlerinde maalesef yitirmiş olduk.
34:04Efendim bugün tarihte yürüyen adam vakıf eserlerimiz olarak Aksaray Pertten Nihal Valide Sultan Cami'ni sizlerle beraber gezdik.
34:14Hem Aksaray'dan bahsettik hem de Pertten Nihal Sultan'ın bu güzel hayrını da yad etmiş olduk.
34:21Haftaya başka bir vakıf eserinde buluşmak üzere.
34:24Hoşçakalın efendim.
Önerilen
1:09:15
|
Sıradaki
47:30
1:05:52
16:45
4:54
0:14
1:40:58
45:58
1:42:39
1:10:12
1:38:33
1:42:27
40:13
56:06
33:33
30:03