Baboy ramo sa Palawan, problema ng mga magsasaka | Born to Be Wild - video Dailymotion

GMA Public Affairs

Aired (July 20, 2025): Sa Balabac, Palawan, idinadaing ng mga magsasaka ang patuloy na paninira ng mga Palawan bearded pig sa kanilang mga taniman. Halos linggo-linggo raw umaatake ang mga ito para bungkalin at kainin ang kanilang mga pananim gaya ng kamote.   Paano nga ba masusolusyunan ang ganitong tunggalian ng tao at wildlife nang walang nasasaktan? Panoorin ang buong kuwento sa Born to Be Wild.

Transcript

00:00Isang pamilya ng Palawan Bearded Pig ang tahimik na nangininain.

00:09Malaya at paya pa nilang iniikot ang samba.

00:22Ang hindi nila alam, may mga nakabang na patibong sa kanilang paligid.

00:29Ayun, may silo.

00:32So naglalagay din sila ng trap para sa mga baboy ramo.

00:36Pero ang silo.

00:49Paamoy-amoy ng lupa at halaman.

00:55Suyod ang bawat ugat ng damo.

00:59Nang makaramdam ng parang mga nakamasid sa kanila,

01:08dikla silang naging alerto at patingin-tingin sa paligid.

01:16Kailangan nilang maging maingat dahil ang lugar na napupunta nila.

01:31Pagmamayari na ng iba ang mga tao.

01:37Dito trespassing sila.

01:40At ang presensya ng mga baboy ramo,

01:43terwisyo umanong.

01:49Nandito tayo sa pinakadulo ng isla ng Balabak.

01:55And dito daw,

01:57yung kapra ng concrete ng mga baboy ramo ay mga farmers na nanggatanim ng kamote.

02:03Nakilala ko si Jocelyn.

02:06Ang kanyang taniman ng kamote,

02:09halos linggo-linggo dinarayo ng mga baboy ramo.

02:12Sa kuha ni Jocelyn,

02:14isang baboy ramo ang pag-alagala sa kanyang bakuran.

02:19Ayun! Ang laki!

02:21Ang itin!

02:22Look at that head!

02:23Ang tulis!

02:24May balahibo pa oh!

02:26Ayun oh!

02:27Ang kapal ng katawan!

02:29Mabalahibo!

02:31Pumunta po yun sa may kanyugan na malinis.

02:35Hindi ko lang po alam kung ano yung pangkain nila doon.

02:38Grabe oh!

02:39Lalaki siguro yun ano?

02:41Opo.

02:42Barako.

02:44Wow!

02:45Broad daylight.

02:47Nakavideo siya ng baboy ramo.

02:49Yung Palawan-bearded pig.

02:51Ganon kagrabe.

02:52Pagka nakikita mo na sila during the day,

02:55at meron kayo nakikita mga baboy ramo.

02:58That means, talagang grabe yung inhabitation dito.

03:05Itinaboy niya ito papalayo,

03:07at agad naman kumaripas ng takbo ang baboy ramo.

03:11Ang dami pong baboy ramo dito sa amin, Dok.

03:14Sa totoo lang.

03:15So parang perwiso na din po sila sa amin

03:17kasi kinakain po nila yung mga kamutihang kahi namin na tinatanim po.

03:23Araw po ang gabi, wala pong pinipiling oras.

03:27Pag gusto po nila sa Malacay, pumunta po sila kahit araw.

03:32Mapagabi o umaga,

03:36ang bakuran ng mga magsasaka sa Balabak-Palawan.

03:40Binarayo o mano ng mga baboy ramo.

03:44Ang pakain nila, kamutihng kahoy.

03:49Sasman tayo ni Joslan para tignan yung mga ebidensya

03:54ng pananalasa ng mga baboy ramo dito sa bakuran na ito.

03:58Biro mo, nakabakod din ah.

04:00Pinasok pa rin ang baboy ramo.

04:02Kung tutuusin, doble na ang ginawa nilang bakod.

04:07May kahoy at net na pero napapasok pa rin daw ito ng baboy ramo.

04:14Gamit ang kanilang matitibay ng nguso at pangamoy na sobrang tatalas,

04:22kayang-kaya raw nilang bungkalin ang lupa para makatawid sa ilalim ng bakod.

04:28Ayan o. Hindi pa nakakalaki. Kinain na.

04:35Look at that. Wala na yung laman. Kinain na ng baboy ramo.

04:40When we listen to problems like this, we try to give them solution, suggestions.

04:47At the same time, bigyan natin din ang importansya yung wildlife,

04:52hindi natin pwedeng i-suggest na i-call sila but i-manage lang yung mga baboy ramo na ito

05:00dahil siyempre endemic yan sa Palawan eh.

05:04So, anong mga ginagawa ng mga tao para maprotektahan yung mga pananim nila?

05:12Binabakod na lang po nila, Dok, at nilalagyan po nila ng mga silo para makuha po yung mga baboy ramo.

05:18Pero alam nyo na bawal. Bawal Manilo ng mga baboy ramo.

05:24Opo, bawal naman po. Pero ang tinaglalaban na lang po ng mga tao na,

05:28Pa, paano? Kung wala na po silang kabuhayan.

05:31Pero ang mga baboy ramo, habang tumatagal, tila mas tumatalino.

05:38Naaamoy din po nila yung bakas ng tao na pag bago yung silo, hindi po nila dinagaanan. Iniiwasan po talaga.

05:45Ang Palawan bearded pig ay may maskline na itsura.

05:50Mayroon din itong puting balbas kaya ito tinawag na bearded pig.

05:55Ito ang pinakamalaking uri ng baboy ramo sa Pilipinas.

05:59At sa Palawan lang sila makikita.

06:02Matagal na raw ang problema nila sa baboy ramo.

06:07Sa palagay mo, anong dahilan kung bakit sila buo ba dito?

06:10Palagay ko po doon sa kakulangan ng pagkain at sa pagkasira ng kanilang kahanan.

06:17Yun. So alam nyo yung dahilan at ito yung naging epekto.

06:22Parang in-occupahan na natin yung kanilang teritoryo.

06:25Parehong sitwasyon din ang nararanasan ng mga tagarabor sa Balabak.

06:31Ito na, yung tanima ng kamoting kahoy at kamoting baging.

06:44So talagang ma-attract yung mga baboy ramo dito kasi good source of food itong mga kamoting ito.

06:53Ito, mukhang ano o, na uproot itong kamoting kahoy nito.

07:02Ito, sinyalis to.

07:03Na sinugod dito ng baboy ramo.

07:07Meron pa doon?

07:09Sa paligid ng bakod, may mga nakapwestong silo.

07:13Yun o, ito o.

07:15Ang luming silo.

07:17So naglalagay din sila ng trap para sa mga baboy ramo.

07:20Pero ang nasilo, bayawak.

07:25Pusibling matagal lang nasilo ang bayawak.

07:28Kaya balat na lang nito ang natira.

07:31Yun o, may silo o.

07:33Ito po yung silo ng baboy ramo.

07:36Ayan.

07:37So mukhang nakatakas to.

07:39May mga trap na nilagay.

07:41Pero deactivated na siya.

07:45Ang mga trap mukhang napitas sa lakas ng baboy ramo.

07:49Malaking dahilan ng kanilang pagbaba mula sa kabundukan

07:53ay ang kawalan nila ng pagkain.

07:55Maaaring dahil ito sa land conversion

07:57o mga pagko-convert ng mga lupain

08:00at mga kabundukan para gawing taniman.

08:03May ilang solusyon din para makaiwas

08:06sa pananalasa ng baboy ramo.

08:08Bukod sa ginagawa nila na pagbabakod,

08:11napakahalagang elemento yung pagkakaroon ng cooperative guarding

08:16ng mga farms.

08:17Kapag may mga organisasyon na mga magsasaka,

08:21tulad ang ginagawa sa ibang lugar,

08:23tulong-tulong sila sa pagbabantay

08:25para nang sa ganun, mas malaking farm ang pwede mabantayan.

08:29Maaaring gumamit din ang mga paingay o mga pailaw.

08:32Kapag nasagi kasi ito ng baboy ramo,

08:36pwede silang magulat at mataboy.

08:39Paalala din ang eksperto

08:41na ang palangon-bearded pig ay protektado ng batas.

08:46Ayon sa Republic Act 9147 o Wildlife Act,

08:51bawal mang huli o pumatay ng buhay ilang

08:54na endemic at native sa isang lugar.

08:57Ipinapaalala din nila ang papel ng baboy ramo sa kagubatan.

09:01So ang mga baboy ramo, in general,

09:04they are a very crucial na part ng isang ecosystem.

09:08Ang tawag nga sa kanila ay forest engineers

09:11or ecosystem engineers,

09:12dahil may kakayahan silang mag-disperse ng mga seeds.

09:15So kapagka lumalakad sila

09:17at kapagka nagroam sila sa kagubatan,

09:19maaaring nilang ikalat ang mga seeds

09:21ng mga punong kahoy o mga bungang kahoy na nakonsume nila.

09:24Maraming salamat sa panunood ng Born to be Wild.

09:27Para sa iba pang kwento tungkol sa ating kalikasan,

09:31mag-subscribe na sa JMA Public Affairs YouTube channel.

Baboy ramo sa Palawan, problema ng mga magsasaka | Born to Be Wild

Category

Transcript

Recommended