- 2 days ago
Don’t underestimate the role of tiny wildlife in our ecosystem. From the smallest insects to other often-overlooked creatures, every species play a vital part in keeping nature in balance.
Watch the full story in this episode of Born to Be Wild.
Watch the full story in this episode of Born to Be Wild.
Category
😹
FunTranscript
00:00Wow, look at this, a rare leaf insect.
00:05Kunwari, hangin-hangin pa siya, kaya umaalog-alog yung katawan niya.
00:13Mahirap silang makita dahil nagbe-blend sila.
00:18Ooh!
00:18Ang mga langgam, tila may inaabangan.
00:32Pakain itong salakayin ang sapot ang gagamba.
00:35Sa network of web na parang pinagdikit-dikit nilang gawin, usually nung nakikita natin ito pag umasa.
00:43Ang daddy long legs na ito, dahan-dahang naglalakad pababa sa puno.
00:48Maingat ito sa paglalakad dahil baka biglang sumulpot ang kalaban.
00:53Kabilang na ang mga langgam, kayang-kaya itong talunin ng mga dayakama ants.
00:59Lalo na mayroon itong venom na kayang mag-paralyze ng kanilang prey gaya ng daddy long legs.
01:05Magbabayanihan kaya ang mga langgam laban sa kanya?
01:17Sa kanilang paggaya ng kulay at anyo ng kapaligiran.
01:24Hanggang sa pagtatago sa mga kalaban, magugulat ka sa abilidad nila na makaligtas sa panganib.
01:35Sa bawat isang tao sa mundo, mayroon daw 1.4 billion na bilang na mga insekto.
01:52Pero higit 12,000 lang sa isang milyong naitalang insekto ang na-assess ng International Union for Conservation of Nature.
02:02Ang IUCN Red List of Threatened Species ay listahan na ginagawa para sa mga hayop o halaman na nanganganib ng mawala.
02:14Sa mayabong nakagubatan sa isla ng Katanduanes,
02:19naninirahan ang buhay ilang na nakikipaglaban para sa kanilang kaligtasan, tulad ng maniliit na insekto.
02:27Sa pagpasok namin sa malawak nilang mundo, kailangan naming maghanda at magingat.
02:37Kasama natin yung mga grupo ng mga biologists dito sa Katanduanes.
02:41Sila yung gumagawa ng mga studies, mostly reptiles and amphibians daw, yung kanilang mga focus and insects.
02:52Kilala sila bilang master of disguise.
02:57Dahil sa galing nitong magtago sa mga kalaban.
03:03Muntik na naming malampasan ang stick insect na nagtatago sa halaman.
03:12Kapansin-pansin rin ang mapagal nitong paggalaw.
03:18Bukod sa pagiging herbivores o pagkain ng halaman,
03:21nocturnal o mas aktibo rin sa gabi ang karamihan sa mga stick insect.
03:34Sa aming paglalakad.
03:37Kita mo yung view natin.
03:38Halos nasa tuktok na tayo ng bundok.
03:40And this mountain remains to be preserved.
03:45Maya-maya pa, nakita namin nakadapo sa dahon ang grasshopper o tipaklong na may matitibay na binti.
03:56May kakayan itong tumalon ng dalawampung beses ng haba ng kanilang katawan.
04:01Small but terrible.
04:05Ang antena naman nito,
04:06ang kanilang ginagamit para makapaghanap ng pagkain at makaiwas sa kalaban.
04:15Dahon o insekto.
04:17Pagmasda ng mabuti.
04:19Wow, look at this o.
04:27A rare leaf insect na nakita natin dito sa Catanduanes.
04:32Punuwari, nahangin-hangin pa siya kaya umaalog-alog yung katawan niya.
04:36Kasi minimimic niya yung dahon na gumagalaw.
04:40Kito mo, yung kanyang mga appendages, mukhang dahon din.
04:45Tapos yung kanyang belly.
04:47Ito yung belly niya.
04:49Ito yung head niya.
04:50Mga appendages niya.
04:52Kapag bata pa ang leaf insect,
04:55may kakayan din ito na muling patubuin ang kanilang mga paa
04:59sa tuwing nagbabalat o malting.
05:03Kadalasan kasing napuputol ito sa pakikipaglaban
05:07o kahit sa simpleng pagtawid sa mga halaman.
05:10Hindi siya gumagalaw kasi gusto niya magbukang dahon.
05:14Kaya ganyan ang kanyang itsura.
05:17Minsan, nanginginig-ninig pa, akala mo hinihipan siya ng hangin.
05:27Malaki ang papel na ginagampana ng mga insekto.
05:30Bukod sa naikakalat nito ang mga buto ng halaman sa kagubatan,
05:36nagsisilbi rin itong pagkain ng mga mas malalaking hayop
05:40ayon sa entomologist na si Almar Cervantes.
05:43Maraming kulay at makukulay ang mga insekto.
05:48May mga insekto na ginagamit ang kanilang kulay para makapagtago
05:52o magpanggap o yung tinatawag na camouflage
05:54para hindi sila makita ng kanilang mga predators.
05:59Meron naman din mga insekto na ginagamit ang kanilang kulay upang manggaya
06:02o yung tinatawag ng mimicry
06:05para iwasan sila ng mga predators nila.
06:08Meron namang ibang insekto na ginagamit ang kanilang kulay
06:11para magbigay ng babala sa kanilang mga predators
06:14na huwag nyo na kaming kainin kasi may lasong kami
06:17o masama ang lasa namin.
06:18Sa isla ng Catanduanes,
06:21hindi lang daw mga insekto ang kayang manggaya para makapagtago.
06:27Dahong palay kung tawagin ang dalawang Asian Vine Snakes na ito.
06:32Dito sa puno ng kalamansi na ito,
06:35kahit malapit sa kabahayan,
06:37nagpapakita pa rin sila tulad na lang ng napakagandang dilaw na Vine Snake.
06:43So, let us examine this Yellow Vine Snake.
06:49So, ayan, kita mo yung dila niya.
06:51Unlike other snakes,
06:54mas nagpiflicker yung tongue nila,
06:55pero ito, nakasteady lang yung tongue niya.
06:58Look at that face.
07:01Very striking face.
07:09Ang diet nito is yung mga frogs.
07:13Mga small mammals, birds,
07:16yun yung mga amphibians.
07:18Isa sa mga diet niyan.
07:19Kaya kailangan nila ng mild venom just to paralyze it
07:23and hindi sila mahirapan kainin.
07:26Ganda ng mata niya, o.
07:28Yung kanyang pupils,
07:30kayang-kayang i-constrict.
07:33Very gentle.
07:36Let's see.
07:37It's trying to open your mouth
07:39and see your fangs.
07:41Rear fang daw ito, eh.
07:44Pero yun yung ngipi niya, o.
07:48Very fine teeth.
07:50Whoa!
07:56Yun, nag-flicker na rin yung tongue niya.
07:58Kahit slim o payat ang mga dahong palay,
08:06may kakayang itong lumaki
08:07ng limang talampakan
08:09o kasing haba ng tao.
08:12Ito yung sinasabi ko
08:13na kayang-kaya niyang
08:15i-extend yung katawan niya
08:16nang hindi bumabagsak.
08:18Look at that.
08:23Amazing characteristics
08:25of this vine snake.
08:28They can travel
08:29from one branch to another
08:30by extending their body.
08:33Kung baga, naka-plank siya.
08:34Kayang-kaya niyang
08:35yung katawan niya.
08:37More than half of its body.
08:40Itong vine snake
08:42ay napaka-variable
08:44tinatawag, no?
08:45Or magkakaiba talaga, no?
08:47Nag-iba-iba yung kanilang
08:48mga individuals.
08:49Iba-iba yung atsura.
08:51Lalong-lalo na sa kulay, no?
08:53Maaari kasing itong
08:54pagkakaiba
08:56or pagiging variability
08:57ng color,
08:59ng coloration,
09:01ay maaaring epekto
09:02ng kung ano yung gender,
09:06kung ano yung uri
09:07ng ahas.
09:08Yung coloration pattern
09:10naman ng mga reptiles,
09:12hinahunting rin siya
09:13ng mga ibang reptiles
09:15na ibang ahas.
09:16Kaya yung
09:17coloration kasi nila,
09:18yung kanilang kulay,
09:20kalimitan,
09:21bumabagay rin naman
09:22kung nasa ang microhabitat
09:24or kung saan sila
09:25naglalagi.
09:26Two
09:26vine snake.
09:29Nakompleto natin yung
09:30vine snake dito
09:30sa Catanduanes.
09:32The green and the yellow.
09:34Ooh!
09:36Yes!
09:36Galing!
09:39Ang ganda, oh.
09:40You see?
09:43Parang babae itong dilaw
09:44tapos lalaki itong
09:46green, oh.
09:48Ooh!
09:48Ooh!
09:49Did you see that?
09:50It did a strike!
09:54Ganda!
09:56Grabe!
09:57Easy!
09:59Concentrate on the face.
10:03Pinapalapad niya yung leg niyo.
10:05Amazing, ah?
10:10Napakaganda
10:10ng mga ahas na ito.
10:14Mahirap silang makita
10:15dahil nagbe-blend sila
10:17sa kanilang
10:19environment,
10:21sa mga vegetation
10:22na tinitira nila.
10:25I'll have a selfie
10:26with these gorgeous snakes.
10:29Very colorful.
10:30Beautiful.
10:41Kung makakita ng ahas
10:43sa wild,
10:44mabuting
10:44huwag silang lalapitan
10:46o hulihin
10:47para hindi mapahamak.
10:49Dahil daanan ng tao
10:50kung saan ko
10:51nakita
10:52ang mga ahas.
10:54Kailangan kong
10:54ilayo ito
10:55at pakawalan
10:56sa mataas na parte
10:57ng mundok
10:58para hindi makakagat
11:00o makadisgrasya
11:01ng tao.
11:03Kasing liit man
11:04ng insekto
11:05o bagsik
11:06na mga ahas
11:07ang pagkakaroon
11:08ng kakaibang abilidad
11:10paraan ng ilang buhay ilang
11:12para malagpasan
11:13ang kalang mga kalaban.
11:15Pagdating sa kasipagan,
11:20numero uno
11:21at role model
11:22ang mga langgam.
11:25Hindi ito
11:26na-beater me
11:27sa pagkahanap
11:29na pagkain.
11:33Marunong din ito
11:34makisama
11:34sa ibang insekto
11:35gaya na rapids,
11:37gagamba,
11:38stick insects
11:39at iba pang lahi
11:40ng langgam.
11:41Kaya siguradong
11:43mugusok sila
11:44ano man
11:45ang panakod.
11:51Ang mga langgam
11:52tila may inaapangan.
11:58Pakain itong
11:59salakayin
11:59ang sapot
12:00ng gagamba.
12:01Sa network of web
12:02na parang
12:03pinagdikit-dikit
12:04nilang gawin,
12:06usually
12:06nung nakikita
12:07natin ito
12:08pag gumagad.
12:08Ground spiders
12:10ang tawag
12:11sa mga gagambang
12:11may-ari ng sapot.
12:14Sila
12:15ang mga gagamba
12:16na naiinirahan
12:17sa damo
12:18at palayan.
12:19Yung web
12:20na ginagawa nila
12:21parang hammock
12:22kasi
12:22kung ipili sila
12:24ng mga
12:25hibla ng mga dahon,
12:27kung ipili sila
12:27ng dahon
12:28at doon nila yata.
12:30Ang kanilang sapot
12:31parang papel,
12:33flat
12:33at malapit
12:34sa lupa.
12:36Kaya
12:36mas madaling
12:36makahuli
12:37ng pagkain
12:38ng mga gagamba.
12:40Mahuli kaya nito
12:41pati ang pag-atake
12:42ng mga langgam.
12:45Sa liit na langgam,
12:47kinakailangan nilang
12:48dumiskate
12:49sa pagkain.
12:51Mapapansin na
12:52pa isa-isa
12:53kung pumunta
12:54ang mga langgam
12:54sa sapot.
13:00Dahil flat
13:01ang sapot
13:01ng gagamba
13:02at nasa
13:03iisang direksyon
13:04lang ito papunta,
13:05tayang lumusot
13:06ng langgam
13:07ng hindi
13:08natatrap.
13:16Sa dalas
13:18ng pagbulat,
13:19posibleng wala
13:20itong makuling
13:21pagkain
13:21sa paligid.
13:23Kaya kailangan
13:23magdobli-sipag
13:25ang mga langgam.
13:27Sa punong ito,
13:29may mga
13:29insekto
13:30na tila
13:30nakikipag
13:31kumpulan
13:32sa mga langgam.
13:33At dalasang
13:36nakukumpulan
13:36ang mga langgam
13:37tuwing may pagkain.
13:39Dahil
13:40na-attrap ito
13:41sa amoy
13:41ng matatamis
13:42na pagkain.
13:44Scouting ants
13:45ang tawag
13:46sa mga
13:46naghahanap
13:47ng lokasyon
13:47ng pagkain.
13:49Pinupuntahan nila
13:50ito
13:50at iniiwanan
13:51ang pheromone trails
13:52na gabay
13:53ng ibang langgam
13:54papunta
13:55sa pagkain.
13:55Gamit rin
13:59ng mga langgam
14:00ang kanilang
14:00aldanay.
14:03Ito
14:03ang nagsisilbi
14:04nilang kamay,
14:05tenga
14:05at ilong
14:06sa pagkahanap
14:07ng pagkain.
14:08Kaya
14:08naaamoy nila
14:10ang pagkain
14:10kahit
14:11nasa malayo
14:12ito.
14:13Ang dami
14:13natin nakikitang
14:14red ants
14:14dito.
14:15Tapos
14:15meron din tayo
14:16mga apids na
14:17yun,
14:17yung mga maliliit
14:18na yun.
14:19If you
14:20observe,
14:21parang
14:22hindi nila
14:23sinasaktan
14:24yung isa't
14:25but in fact,
14:27they are
14:28benefiting
14:29from
14:29each other.
14:31Ang apids,
14:33may kakayahan
14:33na maglabas
14:34ng honeydew
14:35sa kanilang katawan.
14:37Ang honeydew
14:38ay dumi
14:39ng mga
14:39sapsaking insects
14:40na kumakain
14:41sa balat
14:41ng halaman
14:42gaya ng apids.
14:45Pagkatapos
14:45nito kumain
14:46sa balat
14:46ng halaman,
14:48sa aboy
14:48at tamis nito,
14:50nilalapitan
14:51ng mga langgam
14:51ng apids
14:52para inumin ito.
14:56Dahil
14:57sa presensya
14:58ng mga langgam,
14:59ligtas
15:00ang apids
15:00sa pag-atake
15:01ng iba
15:01pang insekto.
15:04Pati
15:04ang halaman
15:05na kinakapitan
15:06ng apids,
15:08nakikinabang
15:08din.
15:10Maaari
15:11kasi
15:11magdulot
15:12ng sakit
15:12sa halaman
15:13ng honeydew
15:13kapag
15:14hindi
15:14ito
15:14nakuha
15:15ng langgam,
15:16gaya
15:17ng pagkatuyo
15:18ng dahon
15:18at maging
15:19sanhi
15:19ng pagkamatay
15:20ng halaman.
15:21They have
15:21a mutualistic
15:22relationship
15:23with each other
15:23wherein
15:25both parties
15:26benefit
15:27from each other.
15:30Mutualism
15:30relationship
15:31ang tawag
15:31sa unayan
15:32ng apids,
15:33langgam
15:33at halaman.
15:35Lahat sila
15:36nakikinabang
15:37sa isa't isa,
15:38panalo
15:39at walang lugi.
15:44Sa mga
15:44pahintry na ito,
15:46kapansin-pansin
15:47din na
15:48masisipag
15:48ang mga langgam.
15:49Buhat
15:51dito,
15:52buhat
15:54doon,
15:57ang isang
15:58ito,
15:58mukhang
15:59napagod.
16:00Sa kanyang
16:00pahinga,
16:02abala
16:02naman ito
16:03sa paglilinis
16:03ng kanyang
16:04mandibolo
16:04pa nga.
16:06Ito
16:06ang
16:06dayakama
16:07ants.
16:08Mga
16:08hard-bodied
16:09ants yan,
16:10tapos may sting
16:11sila,
16:12masakit
16:12ang sting
16:12nila.
16:13Locally,
16:14they're also
16:14called
16:14mga
16:15antik.
16:16This is
16:16a unique
16:17genus
16:18of ants.
16:18Na
16:19actually
16:20unique
16:20maski
16:21sa
16:21order
16:22hymen
16:22of
16:22that
16:22kasi
16:23these
16:24ants
16:24are
16:24social
16:25pero
16:25wala
16:25talagang
16:26twin.
16:27Puro
16:27worker
16:27ants
16:28ang
16:28kanilang
16:28dahik.
16:29Kaya
16:30work
16:30lang
16:31sila
16:31ng
16:31work.
16:32Ang
16:32nanginitlog
16:33is what's
16:33called
16:34the
16:34fertile
16:35worker.
16:36So
16:36within
16:36the nest
16:37may
16:37isang
16:37fertile
16:38worker.
16:38Ang
16:38mga
16:39worker
16:40dayakam
16:40walang
16:41pakpak,
16:42wala
16:42rin
16:42ability
16:43to fly
16:43and
16:44they
16:44never
16:44develop
16:45wings
16:45senipot.
16:48Ito ang
16:48posibleng
16:49leader
16:49ng kanilang
16:50colony
16:50at
16:51nagpaparami
16:52sa kanilang
16:52lahi.
16:53Makikita
16:53ang nest
16:54ng mga
16:54dayakamaan
16:55sa lupa
16:56at bulong.
16:57Kung
16:57nandun sa
16:58pinecodes,
16:59maaaring
16:59ang may
17:00insects
17:00dun sa
17:01pinecodes.
17:01Predator
17:02ako rito,
17:03hindi
17:03kakain
17:03ang halaman.
17:04Mapapansin
17:05din
17:06ang
17:06malalaki
17:06at
17:07matatalas
17:08itong
17:08adibon.
17:10Ginagamit
17:11nila
17:11ito
17:11sa
17:12pagdala
17:12ng
17:12kanilang
17:13pagkain
17:13sa
17:13kanilang
17:14nest.
17:16Buko
17:17dito,
17:18meron
17:18din
17:18itong
17:18venom
17:19na
17:19sapat
17:20lang
17:20para
17:20mapatumba
17:21ang
17:21kanilang
17:22maliliit
17:22na
17:22kalaban.
17:23At
17:23lahat
17:23ng
17:23stinging
17:24ants,
17:25may
17:25venom
17:25for
17:26the prey
17:26on
17:26collect
17:27the prey
17:27nila.
17:28Sting
17:28nila
17:29to
17:29immobilize.
17:31Ang
17:31daddy
17:32long legs
17:32ay spider
17:33like
17:33arthropod.
17:34Hindi
17:35ito
17:35gagamba
17:35at
17:36walang
17:36kakayan
17:36na
17:37gumawa
17:37ng
17:37sapot.
17:39Meron
17:39itong
17:39walong
17:40mahabang
17:40paa
17:41na
17:41mas
17:41mahaba
17:41pa
17:41sa
17:42sukat
17:42ng
17:42kanilang
17:42katawan.
17:44Ito
17:45ang
17:45ginagamit
17:45nila
17:45sa
17:46paglalakad.
17:51At
17:51ginagamit
17:52rin
17:52nila
17:52ito
17:52para
17:53makaalis
17:53sa
17:54pagkakahawak
17:54ng
17:54kanilang
17:55mga
17:55predator.
17:57Ototomy
17:58ang
18:03sa
18:03kanilang
18:03kaligtasan.
18:06Habang
18:07ang
18:07pinakamahabang
18:08pares
18:08ng
18:08kanilang
18:09paa
18:09ay
18:09ginagamit
18:10nila
18:10bilang
18:10sensory
18:11organ
18:11o
18:12kanilang
18:12pandama,
18:14ang
18:15daddy
18:15long legs
18:15na ito
18:16dahan-dahang
18:17naglalakad
18:18pababa sa
18:18puno.
18:22Maingat
18:22ito
18:23sa
18:23paglalakad
18:23dahil
18:24baka
18:24biglang
18:24sumulpot
18:25ang
18:25kalaban.
18:26Kabilang
18:28na
18:28ang
18:29mga
18:29langgam.
18:31Kayang-kaya
18:31itong
18:31talunin
18:32ng mga
18:32dayakama
18:33ants.
18:34Lalo
18:34na mayroon
18:35itong
18:35venom
18:36na
18:36kayang
18:36mag-paralyze
18:37ng
18:37kanilang
18:37prey
18:38gaya
18:38ng
18:38daddy
18:38long legs.
18:41Pero
18:41mukhang
18:41hindi
18:42interesado
18:43ang
18:43mga
18:43langgam
18:44na
18:44makipag-away.
18:46Mas
18:46gusto
18:47nitong
18:47mag-ipon
18:47ng
18:48mag-ipon
18:48ng
18:48mga
18:48pagkain.
18:51Paborito
18:52nitong
18:52kainin
18:52ang
18:53mga
18:53dahon,
18:54insekto,
18:54nectar
18:56ng
18:56mga
18:57halaman,
18:58itlog
18:58ng
18:58mga
18:58insekto,
18:59gulay,
19:00prutas,
19:01at iba
19:01pang
19:01matatamis
19:02na
19:02pagkain.
19:05Sa
19:05ngayon,
19:05mayroong
19:05577
19:06species
19:07ng
19:07langgap
19:08sa
19:08Pilipinas.
19:10213
19:10sa mga
19:11ito ay
19:11endemic
19:12o dito
19:12lang
19:12makikita
19:13sa
19:13Pilipinas.
19:15Pero
19:16kahit
19:16gaano
19:16man,
19:17karami
19:17ang
19:17buri
19:18ng
19:18langgap
19:18sa
19:18bansa.
19:20Nananatili
19:20pa rin
19:21itong
19:21understudy
19:22o hindi
19:22masyadong
19:23mapag-aaralan.
19:27Ang buhay
19:28ng mga
19:28langgam
19:29ay parang
19:29mga
19:29guru
19:30na pwede
19:30ng
19:30paghuguta
19:32ng
19:32aral.
19:35Sa mga
19:35langgam,
19:36ang kanila
19:36pagkahanap
19:37ng pagkain
19:38ay paraan
19:38nito
19:38para
19:39mabuhay.
19:41Pero
19:42ang
19:42simplen
19:43itong
19:43pagkain,
19:44malaki
19:45ang
19:45itutulong
19:46para
19:46mabalanse
19:47ang
19:47ating
19:48kapaligyan.
19:49Maraming
19:49salamat
19:50sa panonood
19:50ng Born
19:51to be
19:51Wild.
19:52Para
19:52sa iba
19:52pang
19:53kwento
19:53tungkol
19:54sa
19:54ating
19:54kalikasan,
19:55mag-subscribe
19:55na
19:56sa
19:56GMA
19:57Public
19:57Affairs
19:57YouTube
19:58channel.
Recommended
20:14
|
Up next