- 6 days ago
Category
📚
LearningTranscript
00:00Polska, Dania, Norwegia, Belgia, Niderlandy i Francja.
00:171 września 1939 roku Hitler wysłał swoje armie na podbój Europy.
00:30Załogi czołgów miały w swoich wozach specjalne instrukcje.
00:40Na ostatniej stronie przewodnika stało.
00:44Za każdy pocisk, jaki wystrzeliliście, wasz ojciec zapłacił 100 Reichsmarek w podatkach.
00:51Wasza matka pracowała tydzień w fabryce, a pociągi pokonały 10 tysięcy kilometrów.
00:57Koszt czołgu to 800 tysięcy Reichsmarek i 300 tysięcy roboczogodzin.
01:0430 tysięcy ludzi oddało swój tygodniowy zarobek, 6 tysięcy ludzi pracowało cały tydzień, żebyście dostali wasz pojazd.
01:12Wszyscy pracowali na was, załogo. Pomyślcie o tym.
01:15U podstaw niemieckiej machiny wojennej, symbolu potężnego, zorganizowanego i niepokonanego narodu,
01:32leżała nazistowska obsesja na punkcie pieniędzy, godzin pracy i podatków.
01:37Narodowo-socjalistyczna polityka miała swoją cenę.
01:45Kwestie pieniędzy, przemysłu i gospodarczej organizacji pojawiały się przez całą historię nazizmu.
01:53Przez 12 lat, poza przemysłową racjonalizacją, monetarną manipulacją i ideologiczną obsesją,
01:58naziści stworzyli swój własny system gospodarczy.
02:02Reżim Hitlera walczył o finansowanie wojny, by stworzyć nowoczesną gospodarkę i produkować broń za wszelką cenę.
02:10Krwawe pieniądze. Tajemnice nazistowskiej gospodarki.
02:14Hitler przejął władzę 30 stycznia 1933 roku.
02:323 lutego wyjawił swojemu szefowi sztabu swoje wojenne intencje.
02:37Naszym celem jest odrzucenie traktatu wersalskiego,
02:41zniszczenie międzynarodowego systemu monetarnego i ekspansja w Europie Wschodniej.
02:47Hitler chciał wojny. Miał na jej punkcie obsesję.
02:52Od kiedy w 1925 w więzieniu napisał Mein Kampf.
02:58Marzył o wojnie silnych ze słabymi, a rejczyków z Żydami.
03:02Wojna nie była możliwością.
03:05Była powodem istnienia nazizmu.
03:07Jakie to okrutne zmuszać piękne, silne stworzenia do walki na śmierć i życie.
03:16A przecież w swoim lesie mogą żyć w pokoju.
03:19Panno Folkman, w przyrodzie nie ma czegoś takiego jak życie w pokoju.
03:24Ale przecież nie wszyscy się zjadają, prawda?
03:27Może i nie, ale toczą wieczną walkę.
03:32Słabi przegrywają.
03:37Wojna wymaga armii.
03:40W 1933 Niemcy jej nie mieli.
03:45Traktat wersalski ograniczał liczebność ich sił lądowych do 100 tysięcy.
03:50Nie mogli mieć marynarki wojennej ani sił powietrznych.
03:54To była namiastka armii.
03:58Reichsfera musiała ćwiczyć z czołgami z drewna i płótna.
04:02Jedna z pierwszych decyzji Hitlera dotyczyła odbudowy armii.
04:16Ale to wymagało pieniędzy.
04:19A po latach kryzysów Niemcy były bankrutem.
04:21W latach trzydziestych standard życia w Niemczech przypominał obecną Afrykę Południową bądź Iran.
04:33Był to kraj o niskich dochodach, gdzie obok samochodów, autostrad i nowoczesnego przemysłu
04:38widziało się drewniane wozy ciągnięte przez konie.
04:42Niemcy były biedne, bo cierpiały przez wielki kryzys.
04:57Jego skutki były tam najgorsze, może poza Stanami Zjednoczonymi.
05:00Niemiecka gospodarka upadła.
05:13Ucierpiało rolnictwo, bankowość i przemysłu.
05:17Sześć milionów ludzi nie miało pracy.
05:25Kraj był potwornie zadłużony, głównie w Stanach Zjednoczonych.
05:30Miał długi, a jednocześnie musiał płacić reparacje wojenne.
05:37Waluty obce i złoto niemal znikły.
05:4040% siły roboczej nie miało pracy.
05:44Reszta pracowała w skróconym czasie.
05:47W latach 1929-33 handel spadł o ponad połowę.
05:53Produkcja przemysłowa zmalała do poziomu z lat 90. XIX wieku.
06:00Kraj leżał na deskach, ale naziści chcieli ponownie postawić go na wojenną ścieżkę.
06:12Do wojny potrzebna jest stal.
06:16A ta wymaga ród żelaza i węgla.
06:21Zbrojenia zależały także od paliwa, gumy i chemikaliów.
06:26Potrzebna była siła robocza, inżynierowie, technicy i naukowcy.
06:30Niemiecki przemysł miał wiedzę.
06:37Ale skąd weźmie pieniądze?
06:41Były kluczowe.
06:43Naziści ich nie mieli, więc stworzyli coś innego.
06:46Za tą sztuczką stał mało znany, ale wpływowy człowiek.
06:54Minister gospodarki oraz prezes Reichsbanku,
06:58Kjalmar Schacht.
07:01Wymyślił weksle mefo.
07:06W jego czasach Kjalmara Schachta nazywano czarodziejem niemieckich finansów.
07:11Potrafił wycisnąć pieniądze z powietrza.
07:15Zyskał tę reputację walcząc z hiperinflacją w latach dwudziestych.
07:20W 1934 Schacht mówi,
07:26jeśli mamy się zbroić, potrzebne nam specjalne narzędzie.
07:30Zgodnie z traktatem wersalskim Niemcy nie mogły się zbroić.
07:34Więc Schacht wpadł na pomysł weksli firmy wydmuszki.
07:41Tak zwane weksle mefo emitowała fałszywa firma,
07:47żeby świat nie widział, co się dzieje.
07:54Trafiały do zakładów produkujących broń
07:57z obietnicą, że kiedyś rząd je wykupi.
08:02Szacht stworzył wekslem mefo.
08:21Mefo było nieistniejącą firmą z kapitałem miliona Reichsmarek
08:32wyłożonych przez Kruppa, Siemensa
08:34i inne wielkie nazwiska niemieckiego przemysłu stalowego i metalurgicznego.
08:40Mefo niczego nie produkowała.
08:44Nie zatrudniała ludzi, nie miała fabryk.
08:46Wytwarzała jedynie długi,
08:51które od 1934 wspomagały niemiecki program zbrojeń.
08:55W praktyce każda firma,
09:11która wytwarzała dobra potrzebne nazistom do zbrojeń,
09:14otrzymywała zapłatę nie w Reichsmarkach,
09:17ale w wekslach mefo.
09:18Państwo gwarantowało ich spłatę,
09:27były wiarygodne,
09:29producenci broni używali ich jako waluty
09:31w swoich wzajemnych zobowiązaniach.
09:36Weksle mefo stały się walutą równoległą,
09:39zarezerwowaną dla sektora zbrojeniowego.
09:41To był sprytny pomysł,
09:46bo przywracał zaufanie.
09:49Po drugie ukrywał zbrojenia przed światem,
09:53który niczego nie dostrzegał.
09:56Rząd miał spłacić te weksle dopiero w przyszłości.
10:02W ten sposób unikano ryzyka inflacji
10:04i wszystkich problemów,
10:06z jakimi zmagały się Niemcy po I wojnie światowej.
10:11Jako, że Hjalmar Schacht i Reichsbank
10:16obiecywali wymianę weksle mefo na gotówkę,
10:19w zasadzie stały się jej ekwiwalentem.
10:25To oczywiście było doskonałe narzędzie
10:27zapewnienia przemysłowi zbrojeniowemu płynności
10:30i środków potrzebnych na wznowienie produkcji
10:35w 1933.
10:41Sztuczka Szachta działała.
10:59W 1934 z 4 miliardów Reichsmarek
11:04zainwestowanych w zbrojenia
11:06do oficjalnego budżetu Rzeszy
11:08trafiła niespełna połowa.
11:09To był początek niezwykłej przemiany.
11:17Zbrojenia pobudziły gospodarkę,
11:19uwalniając Niemców od kryzysów
11:21i braku wiary we własne siły.
11:23Największymi beneficjentami były przemysł stalowy
11:34i metalurgiczny.
11:36Krupp miał mnóstwo zamówień.
11:40Puty Tysena działały pełną parą.
11:47IG Farben zaczęło pracę nad syntetyczną benzyną.
11:51Inżynierowie Porsche, Mercedesa i BMW
11:56budowali nowe silniki dla czołgów z zakładów Krupa.
12:00Messerschmitt dostarczał samoloty,
12:03a Blom und Vos okręty nawodne i podwodne.
12:06Zbrojenia
12:17Można by założyć, że niemieccy przemysłowcy byli zachwyceni zbrojeniami.
12:30Na pewno dostarczyły im zamówień,
12:34znowu mogli zatrudniać ludzi.
12:38Ale w rzeczywistości wielu z nich zachowywało ostrożność.
12:41Nie chcieli drażnić aliantów lub narażać własną ojczyznę.
12:45Początkowo wielu z nich się wahało.
12:53Hitler wcale nie był ulubieńcem niemieckich przemysłowców.
13:00Krupp, Thyssen i G. Farben, wielkie koncerny,
13:05należały do innego świata niż nazistowscy dygnitarze.
13:08Choć Gustav Krupp, producent stali i armat,
13:15obdarowywał zasłużonych pracowników egzemplarzami Mein Kampf,
13:19nie uwał partii nazistowskiej,
13:21której pełna nazwa brzmiała
13:23Narodowo-Socjalistyczna Niemiecka Partia Robotników.
13:26Przemysłowcom przeszkadzało socjalne oblicze reżimu.
13:40Ale szybko zapewniono ich, że Hitler nie jest lewicowcem.
13:47Zbrojenia gwarantowały wzrost.
13:48Kufry zapełniały się w ekslami Mefo.
13:5020 marca 1933 otwarto pierwsze obozy Dachau i Oranienburg.
13:59Dzień później trafili tam pierwsi więźniowie polityczni.
14:02Dla czołowych niemieckich przemysłowców naziści byli obrońcami przed komunistycznym zagrożeniem.
14:14Indoktrynacja rozpoczęła się już w latach 1933-1934.
14:20Największym ciosem była likwidacja związków zawodowych w maju 1933.
14:26Potem w fabrykach pojawił się tak zwany Führerprinzip.
14:32Polegał na przywództwie jednej osoby,
14:34posłuszeństwu szefowi i jasnej hierarchii w pracy.
14:40Pracodawca miał większą władzę niż rady nadzorcze,
14:43które były jednym z osiągnięć Republiki Weimarskiej.
14:46Naziści zwyciężyli.
14:56Zakazali strajków, zamrodzili płace,
14:58rozwiązali związki zawodowe,
15:00zastępując je niemieckim frontem pracy,
15:03jedną organizacją wszystkich pracowników.
15:06Marzenie wielkiego biznesu się spełniło.
15:08Panowie Gauleiterowie,
15:20przewodniczący okręgów,
15:22partyjni towarzysze i niemieccy robotnicy.
15:26Zaczynamy budowę autostrad dla naszych samochodów.
15:29Ten nowy środek transportu
15:32oraz reorganizacja niemieckich dróg
15:35to priorytet.
15:36To niezwykłe przedsięwzięcie wyda owoce
15:42w niespełna sześć lat
15:43jako symbol naszej woli,
15:48prawień,
15:50zdolności
15:50i determinacji.
15:57Niemieccy robotnicy do pracy.
16:00To propaganda.
16:10W Niemczech autostrady,
16:12mosty i osiedla budowano
16:13za pomocą kilofów i łopat.
16:15Poza zakładami zbrojeniowymi,
16:28które zatrudniały najwięcej ludzi,
16:30Führer zlikwidował bezrobocie,
16:32wysyłając pozbawionych pracy
16:33do budowy autostrad.
16:35To był nazistowski cud gospodarczy.
16:37Naziści przekonali Niemców,
16:46że społeczeństwo oparte na wypoczynku
16:48i konsumpcjonizmie,
16:50jak amerykańskie,
16:51jest możliwe.
16:53Reżim był socjalny.
16:54Budował domy dla niemieckich rodzin,
16:56wysyłał robotników na wakacyjne rejsy.
16:58Najważniejsze były dobra dla ludu.
17:16Masowo produkowano radia,
17:18podobnie słynne ludowe samochody,
17:20Volkswageny.
17:21Gospodarczy cud nazistów
17:30brzmi kusząco,
17:32ale głównie dla samego reżimu,
17:34choć miał zwolenników
17:36na całym świecie.
17:38Powszechnie wierzono,
17:39że znaleźli sposób
17:40na kontrolowanie gospodarki
17:42i podporządkowanie jej ludziom
17:44i polityce.
17:48Ale elementem dość zwodniczym
17:50był bilans,
17:52koszty i zyski.
17:56Czy darmowy lunch
17:58to gospodarczy cud?
18:01Zwłaszcza, że wcale nie był darmowy.
18:03Tak w nazistowskich Niemczech,
18:05jak w Nowym Ładzie
18:06czy w Związku Sowieckim.
18:08Bo rozwój gospodarczy sprawił,
18:11że w 1938 roku
18:14ludziom żyło się lepiej
18:15niż w 1932.
18:17ale środek ciężkości gospodarki
18:21przesunął się ku zbrojeniu.
18:25To była największa zmiana
18:27wykorzystania zasobów
18:28i produkcji przez państwo
18:29niesocjalistyczne
18:30w całej historii ludzkości.
18:37Niemieckie wydatki na obronę
18:38wzrosły z jednego czy zero procent
18:40do dwudziestu procent
18:41w 1938
18:43przez zaledwie pięć lat.
18:51Prace odzyskały
18:52dwa miliony bezrobotnych.
18:54Pięć lat po objęciu władzy
18:55przez Hitlera
18:56bezrobocie w Niemczech znikło.
19:01Ale dobrobyt nie był powszechny.
19:03W 1934 robotnicze gospodarstwo domowe
19:08wydawało na żywność
19:09i tytoń aż połowę
19:10swojego budżetu.
19:12Obcięto płace.
19:14To jednak nie miało znaczenia.
19:17Niemieccy robotnicy
19:18odzyskali nadzieję.
19:21Zachęcano ich do oszczędzania,
19:22żeby kiedyś mogli kupić
19:23ludowy samochód.
19:27Oszczędzaj pięć marek na tydzień,
19:29a będziesz miał własny.
19:30Bajka.
19:35Żaden Niemiec
19:35nie miał własnego Volkswagen'a
19:37aż do lat pięćdziesiątych.
19:44Uważa się, że naziści
19:45nie umieli znaleźć złotego środka
19:47między zbrojeniami i dobrobytem.
19:51Niemieckie społeczeństwo
19:53miało rezygnować z konsumpcji,
19:54bo priorytetem reżimu
19:56były zbrojenia.
19:58Ze statystycznego punktu widzenia
20:00to prawda,
20:02ale statystyki
20:03nie biorą pod uwagę
20:04satysfakcji,
20:05jaką niemieckie społeczeństwo
20:06czerpało z programu zbrojeń.
20:15Prawdziwym produktem
20:17dla ludu była armia.
20:20Przysięgam wierność
20:21Führerowi Rzeszy
20:22i narodu niemieckiego.
20:2316 marca 1935
20:32Hitler przywrócił
20:33obowiązkową służbę wojskową.
20:36Zbrojenia stały się
20:37oficjalną polityką Niemiec.
20:38Niewiele decyzji nazistów
20:43w całej ich historii
20:44zyskało większy poklask
20:46niż przywrócenie poboru
20:47w 1935.
20:50Panowało przekonanie,
20:52że przywracają Niemcom coś,
20:54czego pozbawiono ich
20:55po I wojnie światowej
20:56przez koszmar
20:57traktatu wersalskiego.
20:59Ludzie byli zachwyceni,
21:07widząc żołnierzy,
21:09widząc jak wojskowy dryl
21:10robi mężczyzn z ich synów.
21:17To kosztuje,
21:18ale wszyscy chętnie zapłacą,
21:20bo czerpią z tego przyjemność.
21:25Armia uczyła prowadzić samochód,
21:27dawała piękny karabin,
21:28uczyła obsługi radiostacji.
21:33Pojedziesz na poligon,
21:35zobaczysz bombowce nurkujące.
21:37W prowincjonalnych Niemczech
21:39lat 20-tych
21:40to były nieosiągalne marzenia.
21:42Militaryzacja to proces
21:44kolektywnej modernizacji.
21:58Wojna przenikała do publicznej świadomości.
22:08Bardzo popularne były defilady.
22:12Co roku organizowano wielkie uroczystości
22:14z pokazami uzbrojenia.
22:16Każdy mógł zobaczyć nowe czołgi i samoloty.
22:23Nazizm skupił gospodarkę
22:25i całe społeczeństwo
22:26na swojej wizji wojny.
22:31Wojna stała się rozrywką dla mas.
22:34W 1936
22:43nowa niemiecka armia
22:46Wehrmacht
22:46zajęła nadrenie.
22:48Wielkie przemysłowe zagłębie
22:50zgodnie z traktatem wersalskim
22:51zdemilitaryzowane.
22:53Ale żeby kontynuować
23:04marsz ku wojnie
23:05przemysł potrzebował surowców.
23:10Niemcy miały ich niewiele.
23:12Musiały je kupować za złoto
23:14czy walutę jak dolary, franki i funty.
23:17A ich też nie miały.
23:23Szacht zaczął się martwić.
23:25Weksle Mefo
23:26pomogły ożywić gospodarkę,
23:28ale teraz trzeba było je spłacić.
23:33Utrzymanie tego tempa
23:34było niemożliwe.
23:36Przegrzana gospodarka
23:37musiała zwolnić.
23:38Należało wstrzymać zbrojenia
23:40i stopniowo spłacać zadłużenie.
23:42Oto co Szacht powiedział Hitlerowi.
23:45Nie możemy utrzymać
23:52takiego tempa zbrojeń.
23:55I tak dobrze,
23:55że dotarliśmy tak daleko.
23:58Kontynuowanie tego programu
23:59narazi niemiecką gospodarkę
24:00na wiele kłopotów.
24:04Na szczytach nazistowskiej władzy
24:07doszło do rozłamu.
24:09Szacht wspierał nacjonalizm
24:10i odbudowę niemieckiej potęgi.
24:13Wspierał politykę Niemiec
24:14wobec sąsiadów.
24:15Ale obawiał się o niemiecką gospodarkę
24:18i nie chciał otwartego konfliktu
24:19z potęgami jak Wielka Brytania
24:21i Francja.
24:25Natomiast Goering,
24:27jego otoczenie
24:28nalegali na kontynuowanie zbrojeń
24:30do maksimum możliwości.
24:32Hitler przemyślał sprawę
24:35i postanowił odebrać kontrolę
24:38nad gospodarką Szachtowi
24:39i przekazać ją komuś z partii.
24:45Kogo wybrał?
24:48Najbardziej nieprawdopodobną postać
24:50Hermana Goeringa.
24:56Goering, nazista od niemal początku ruchu
25:00i wysoki urzędnik reżimu,
25:02stanął na czele gospodarki Niemiec,
25:05żeby kontynuować zbrojenia.
25:06Weksle Mefo mogły poczekać.
25:13Hitler postawił Goeringa
25:16na czele drugiego planu czteroletniego.
25:20Pierwszy dotyczył walki z bezrobociem
25:22po 1933.
25:25Drugi zaczął się w 1936
25:27i przeobraził niemiecką gospodarkę.
25:29Goering przejął kontrolę nad handlem,
25:35zasobami walutowymi,
25:37cenami i inwestycjami.
25:41Pod jego skrzydłami
25:43powstał tzw. program samowystarczalności.
25:44Już niedługo zbudujemy nowe fabryki,
25:55gdzie będziemy produkować własną gumę,
25:58własną celulozę
25:59i własne tkaniny sztuczne.
26:04Bawełna za miliony
26:05nie będzie nam już potrzebna.
26:14Niemcy mogły polegać tylko na sobie.
26:18Goering wprowadzał politykę gospodarczej autonomii,
26:22zaczynając od budowy fabryk własnego imienia.
26:27Zakłady imienia Hermana Goeringa
26:30powstały w 1937 roku,
26:33żeby umożliwić wydobycie
26:34i wykorzystanie kiepskiej rudy żelaza
26:36z Salzgitter.
26:37Autarkia pozwoliła też
26:45na rozpoczęcie prac
26:46nad syntetyczną gumą,
26:47zwaną Buna.
26:49Zyski prowadzącej je firmy
26:51IG Farben wzrosły o 90%.
26:53Niemcy jak najszybciej
27:00chciały się uwolnić od importu ropy.
27:03Na program produkcji syntetycznej benzyny
27:05wydano ogromne pieniądze.
27:07Ale autarkia ma swoją cenę.
27:17To na stali z zakładów Goeringa
27:18była trzy razy droższa
27:19niż to na stali z Rumunii
27:21czy Związku Sowieckiego.
27:24Różnicę pokrywało państwo,
27:26przyznając subsydia.
27:28Autonomia była najważniejsza.
27:33Z czysto ekonomicznego punktu widzenia,
27:37autarkia to złe wyjście.
27:40Przygotowując się do wojny
27:41niemiecka gospodarka
27:42zamknęła się w sobie.
27:45Na poziomie gospodarczym
27:47wojna już wybuchła.
27:48naziści wiedzieli, że Niemcy
27:57nigdy nie będą w pełni samowystarczalne.
28:01Ale chcieli przygotować kraj do wojny,
28:03uczynić go silniejszym
28:05niż przed pierwszą wojną światową.
28:08Jednocześnie eskalowali napięcie
28:09na arenie międzynarodowej.
28:11W 1938 doszło do
28:17Anschlussu Austrii,
28:19potem odebrali Czechosłowacji
28:20kraj sudecki.
28:22Napięcie rosło,
28:22a Reżdin nie był na to gotowy.
28:25Po aneksji Austrii
28:37w marcu 1938
28:39oraz po Nocy Kryształowej
28:41w tym samym roku
28:42powstały nowe ramy
28:44nazistowskiej gospodarki,
28:46od teraz wykorzystującej
28:47systemowy antysemityzm.
28:49Wrogiem nazistów
29:09nie był bogaty przemysłowiec
29:11z cygarem.
29:12Wrogiem był kapitał,
29:14bankier
29:15i finansista.
29:19A te postaci
29:21już od średniowiecza
29:22kojarzono w Europie
29:23z Żydami.
29:29Nazistowski antysemityzm
29:30był bezpośrednio
29:31związany z gospodarczą ideologią,
29:37wrogą handlowi,
29:39finansom
29:40i pieniądzom.
29:41Te rzeczy były obce,
29:44nieniemieckie.
29:48Należały do rasy
29:49od wieków
29:49wrogiej narodowi
29:50niemieckiemu.
30:02Zbrukali niemiecką kulturę,
30:05zniszczyli literaturę,
30:08zatruli ducha
30:08niemieckiej gospodarki,
30:10zmieniając przemysłów
30:12w hazard,
30:13wykorzystując niemieckich pracowników
30:15i niszcząc
30:16niemiecki handel.
30:21Żydów nazywano
30:22pasożytami,
30:24kliką międzynarodowej
30:26finansjery,
30:28symbolizowanej
30:29przez złoto i pieniądze.
30:33Na przeciwnym biegu
30:35nie były hasła
30:36krwi i ziemi,
30:37wierności i honoru,
30:39kojarzone z Niemcami.
30:40Według nazistów
30:48rasa i pieniądze
30:49wykluczały się
30:50nawzajem,
30:51bo wymiana monetarna
30:52wymagała negocjacji
30:52i handlu
30:54między ludźmi.
30:54Naziści byli wrodzy
30:58pieniądzom,
30:59ale ich gospodarka
31:00ich potrzebowała.
31:02W nowym nazistowskim
31:04paradygmacie ekonomicznym
31:06Aryjczycy nie kupowali,
31:07lecz brali.
31:09Nie płacili,
31:11a odbierali,
31:12głównie Żydom.
31:18Grabienie i przemoc
31:19wobec Żydów
31:20szły ręka w rękę.
31:23Tak było w Austrii
31:24po marcu 38.
31:26Tak było w Niemczech
31:27po nocy kryształowej
31:289 listopada
31:301938.
31:34Najpierw Żydom
31:35odbierano ich własność,
31:37potem atakowano
31:37ich społeczności,
31:39synagogi
31:39i pojedynczych ludzi.
31:47Powstała atmosfera,
31:48która miała zmuszać
31:49Żydów do opuszczenia kraju.
31:51Na poziomie praktycznym
31:53przyniosła Rzeszy
31:54ogromne zyski.
32:03Latem 1938
32:05w Wiedniu
32:06powstał Urząd
32:07do Spraw Emigracji Żydów.
32:11Stworzył go Eichmann.
32:15Opuszczając Austrię,
32:17Żydzi musieli zapłacić
32:18ogromny podatek
32:19i zostawić w kraju
32:20cały swój majątek.
32:26Taki sam urząd
32:28powstał w Berlinie
32:29w styczniu 1939.
32:32Od początku było jasne,
32:34że grabież
32:34była elementem
32:35mechanizmu wykluczenia.
32:36Żeby zapłacić
32:48za straty
32:48z nocy kryształowej
32:49naziści
32:50nałożeni na Żydów
32:51ogromne grzywne.
32:54Naprawy witryn
32:55sklepowych
32:55wymagały importu
32:56szkła z Belgii,
32:58co kosztowało
32:58aż 3 miliony
32:59Reichsmarek
33:00w cennej walucie obcej.
33:04Göring był wśród
33:06ściekły.
33:07Nawet wysocy nazistowscy
33:09urzędnicy
33:09musieli przestrzegać
33:11żelaznych praw rynku.
33:12Jeszcze przez chwilę.
33:13Mimo grabieży
33:29na Żydach,
33:31w przejęciu
33:32austriackich kopalni
33:34i fabryk,
33:35rekwizycji czeskich czołgów
33:37i mobilizacji
33:38niemieckich robotników,
33:39Hitler nadal nie miał
33:40armii niezbędnej
33:41do podboju Europy.
33:44Wehrmacht,
33:45w 1939
33:48defilujący
33:49w 50. urodziny
33:50Hitlera
33:51w Berlinie,
33:52był tylko częściowo
33:53zmotoryzowany.
33:55Żołnierze
33:55poruszali się
33:56konno
33:56bądź na rowerach.
34:01Wozy pancerne
34:03Kruppa,
34:03choć okazałe,
34:04nadal były gorsze
34:05od czołgów francuskich.
34:07marynarka
34:16miała tylko
34:17pięć okrętów
34:18wojennych,
34:19a siły powietrzne
34:19żadnego ciężkiego bombowca.
34:21Pytanie, czy w 1939
34:31Niemcy były gotowe
34:33do wojny
34:33pojawia się
34:34w wielu debatach
34:35i dotyczy
34:37naszego wyobrażenia
34:38na temat
34:39wybuchu wojny.
34:41Ci, którzy sądzą,
34:42że Niemcy
34:42były gotowe
34:43widzą w wojnie
34:44oczywisty skutek
34:45decyzji Hitlera.
34:46Ci, którzy uważają,
34:50że niemiecka
34:51gospodarka
34:51nie była gotowa,
34:53ostrzegają wojnę
34:54jako rezultat
34:55błędnych ocen.
34:59Moim zdaniem
35:00świadomość Niemców,
35:01że ich gospodarka
35:01nie jest gotowa,
35:03tylko przyłożyła się
35:04do decyzji
35:04o wybuchu wojny.
35:11Mówi się,
35:12że Hitler
35:12nie rozumiał
35:13ekonomii,
35:14że nie zwracał
35:15uwagi na szczegóły.
35:16Ale to go nie
35:17usprawiedliwia.
35:18Rozumiał zasady,
35:19ale uważał,
35:20że ze strategicznego
35:21punktu widzenia
35:22wojna jest
35:23nieunikniona.
35:25Ideologia mówiła mu,
35:27że jeśli nie
35:27zaatakuje Żydów,
35:29Żydzi
35:29zaatakują jego.
35:32Innymi słowy,
35:34musiał przejść
35:35do otwartej fazy wojny.
35:37Był pewien,
35:38że jeśli Niemcy
35:38i rasa niemiecka
35:39mają przetrwać,
35:40lepiej jest uderzyć
35:41teraz niż za
35:42dwa czy trzy lata.
35:44Nawet jeśli
35:45biurokraci jeszcze
35:46nie zakończyli
35:46wszystkich swoich
35:47programów.
35:50Hitler powiedział
35:52generałom,
35:53nie mamy nic
35:54do stracenia,
35:55a możemy zyskać
35:55wszystko.
35:56Przez restrykcje
35:57i sytuację gospodarczą
35:58nie możemy czekać.
36:00Goering wam powie,
36:01że musimy działać.
36:02Niemcy i Związek Sowiecki
36:06podpisały pakt o nieagresji.
36:24Decyzja Niemców
36:29o sojuszu z Sowietami,
36:31pakt Hitler-Stalin
36:32z jesieni 1939
36:34była niezwykle ważna.
36:38Obie strony
36:39wspólnie zajęły Polskę,
36:41ale znacznie ważniejszy
36:42był fakt,
36:44że Związek Sowiecki
36:45zaopatrywał teraz Niemcy
36:46w niezbędne surowce
36:48jak ropa, zboże,
36:49żelazo
36:49i materiały
36:50do produkcji stali.
36:52To wszystko potężnie
36:54wzmacniało
36:55niemiecki wysiłek wojenny.
37:041 września 1939
37:07Niemcy najeżdżają Polskę.
37:13Po miesiącu
37:14odnoszą zwycięstwo,
37:16ale kończy im się amunicja
37:18i stracili wiele czołgów.
37:22Co gorsza,
37:24gospodarka wciąż nie reaguje
37:25na potężny program zbrojeń
37:27rozpoczęty w 1933.
37:34Atak na Polskę
37:36wciągnął w wojnę
37:37Francję i Wielką Brytanię.
37:39Zaczęła się tak zwana
37:40dziwna wojna.
37:42Francuscy i niemieccy żołnierze
37:44obserwowali się
37:45zza umocnień
37:46linii Marginota i Zygfryda.
37:52I to opóźnienie
37:55pozwoliło nazistom
37:56zreorganizować
37:57ich gospodarkę.
38:02Kiedy wybuchła wojna
38:05od razu stało się jasne,
38:06że nikt nie panuje
38:07nad gospodarką.
38:09Hitler uznał,
38:10że nadeszła pora
38:11na wskazanie ministra
38:12odpowiedzialnego
38:13za produkcję broni
38:14i amunicji.
38:15Wybrał Fritz'a Todda,
38:20nazistowskiego inżyniera,
38:22który w latach 30.
38:23budował autostrady,
38:25a w 1938,
38:271939
38:28i w latach 40.
38:31umocnienia.
38:33Ufał mu.
38:33Tod został ministrem
38:36i miał czuwać
38:36nad przywróceniem
38:37porządku
38:38w wojennej gospodarce kraju.
38:41Ale wojsko
38:42nie lubi cywilnego nadzoru,
38:44a poza tym z kompetencji Todda
38:46wykluczono produkcję samolotów.
38:50Nie decydował o sile roboczej,
38:52o cenach,
38:52ani o lokacji surowców,
38:55więc najczęściej działał
38:56wbrew innym gałęziom gospodarki
38:58z własnymi interesami.
39:06Na przykład Gering
39:07chciał wielkich inwestycji
39:10w poszukiwania surowców.
39:12Tod był temu przeciwny.
39:14Choć te surowce
39:15służyły do produkcji broni.
39:31Hitler dokonał drastycznych wyborów.
39:36Poświęcił marynarkę,
39:37podtrzymał program budowy czołgów.
39:39Ale priorytetem była
39:41amunicja i lotnictwo.
39:44Lufthwafe
39:45pochłaniało aż 40% budżetu na zbrojenia.
40:02Mimo to produkcja broni i amunicji
40:05wzrosła ośmiokrotnie.
40:06minister uzbrojenia
40:14tot skupiał przemysł uzbrojeniowy
40:16na krótkich, osiągalnych celach.
40:19Liczyła się tylko wojna.
40:21Nic, tylko wojna.
40:24Cel osiągnięto.
40:25Między styczniem i lipcem 1940 produkcja zbrojeniowa się podwoiła.
40:33To największy skok w czasie wojny.
40:35W maju 1940 Niemcy zajęli Danię i Norwegię,
40:52a potem Belgię, Niderlandy, Luksemburg i Francję.
40:55W zaledwie kilka tygodni.
40:56W Rzeszy zapanowała euforia.
41:05Filmy propagandowe,
41:07zamiast tradycyjnych sztukasów i czołgów,
41:10pokazywały triumf umysłu nad ciałem.
41:12Niemcy, biedny kraj o zbyt małym terytorium,
41:21znów odnalazły swoją duszę.
41:33Dzięki nazizmowi naród przeszedł sam siebie,
41:36pokonując braki w finansach i surowcach.
41:39Nazistowska gospodarka zdołała uwolnić się
41:43od materiałowych uwarunkowań.
41:53Ale w rzeczywistości Niemcy byli głodni,
41:57a czołgi potrzebowały paliwa.
41:59Wojenna gospodarka odebrała co jej.
42:02Narodowo-socjalistyczny reżim prowadził wojnę na kredyt.
42:07Kredyt ukryty w wekslach MIFO.
42:09Które rząd zaczął spłacać, drukując pieniądze.
42:12Kredyt oparty na grabieży terytoriów okupowanych.
42:23Nazistowska gospodarka musiała karmić się wojną.
42:27Niemcy grabili sprzęt wojskowy, surowce,
42:29benzynę, cynę, nieć, nikiel, lokomotywy i działa.
42:34To były ich łupy.
42:35Jednym ze sposobów było czerpanie pieniędzy z terenów okupowanych.
42:50Na przykład Francja musiała dostarczać Niemcom wielkie sumy
42:54na ich wysiłek wojenny.
42:57To samo dotyczyło innych krajów.
42:59Ale Francja była najbogatsza.
43:03W sumie blisko jedna trzecia niemieckich wydatków na wojnę
43:06była pokrywana z pieniędzy z terytoriów okupowanych.
43:08Srebro, złoto i węgiel z Polski.
43:20Zborze z Francji.
43:22Naziści kradli wszędzie.
43:24Ich gospodarka potrzebowała grabieży, żeby działać.
43:28Niemieccy żołnierze kradli żywność.
43:31Korupcja stała się powszechna.
43:33Każdy radził sobie jak mógł.
43:34Przed 1933
43:53nazistowska propaganda głosiła,
43:56że narodowi socjaliści są ofiarami systemu,
43:59ofiarami demokracji i Żydów.
44:01Po 1933, kiedy przejęli władzę,
44:07nie tylko nie mieli moralnych zahamowań.
44:09Nawet nie wiedzieli, że łamią prawo.
44:15Kiedy bogacili się kosztem swoich ofiar,
44:18wielu z nich uważało, że to normalne,
44:20że mają do tego prawo.
44:21Byli przekonani, że silniejsi nie muszą zwracać uwagi na prawa słabszych.
44:36Ta ideologia z definicji zachęcała do korupcji.
44:39Kiedy ofiary pozbawiono praw człowieka i własności,
44:46ideologia całkowicie usprawiedliwiała ich ograbianie.
44:55Hitler i Goering
44:57byli skorumpowani po uszy.
45:01Byli największymi złodziejami w dziejach.
45:03Herman Goering ukradł ponad 1375 obrazów,
45:09250 rzeźb i 168 arrasów.
45:14Dzisiaj byłyby warte kilka miliardów euro.
45:21Innymi słowy,
45:23gospodarka, państwo, partia i sfera prywatna
45:26były połączone i nierozłączne.
45:29Niemcom brakowało wszystkiego.
45:40Żywności, surowców, pieniędzy i uzbrojenia.
45:44W podbitych, okupowanych krajach
45:47trwała systemowa grabież.
45:50Kradzież stała się legalna i powszechna.
45:53Łącząc improwizację z rabunkiem,
45:54niemiecka gospodarka wojenna
45:56pogrążała się w odchłani.
45:59Wersja polska, ajunopolska.
46:09Tekst Marcin Skrobosz.
46:11Czytał Marcel Borowiec.
46:12Krzysztof.
46:16Dzięki za oglądanie!
Recommended
45:26
|
Up next
55:04
40:25
45:02
1:12:51
41:06
1:29:45
47:57
46:29
44:26
44:39
36:05
53:02
39:50