00:00Sa Season 2 ng Action Laban sa Kahirapan ng National Anti-Poverty Commission,
00:04makakasama po natin tuwing Martes at Webes sa Rise and Shine, Pilipinas,
00:08ang iba't ibang kinatawa ng mga ahensya at lokal na pamahalaan upang pag-usapan
00:13ng mga interventions po ng gobyerno sa pagpuksa sa kahirapan.
00:24At sa ating pong bagong season, tututukan po natin yung convergence
00:28o yung pagsasama-sama ng mga programa at stakeholders
00:31sa patuloy na pagpapaunlad ng mga komunidad at ng ating pong pamayanan.
00:36Makakakawintuhan po natin ngayon dito sa ating programa
00:38si Ginong Rodolfo C. Rondon, Council Member ng NAPSI Artisanal Fisherfolk Sectoral Council
00:44para talakayin po mga programa ng iba't ibang ahensya ng pamahalaan
00:48na nakatuon sa pagpapabuti at pangalaga po sa kapakanan ng mga Pilipinong mangisda,
00:53pati na rin ang mga pangunahing legislative agenda
00:56ay sinusulong po ng sektor ng mangisda.
01:00Pinagdiriwang po natin ng National Farmers and Fisherfolk Month tuwing Mayo
01:03at Karudi, thank you for joining us.
01:06Kaugnay na rin po ng celebration ito.
01:08Magandang umaga po.
01:09Alright, Karudi, simulan po natin sa mga programang ipinatutupad
01:14ng iba't ibang ahensya ng gobyerno
01:17na nakakabinipisyo po dito ang sektor ng mga mahisda.
01:21Ano-ano po itong mga programang ito na nakatutulong po sa sektor?
01:25Unang-una kasi ang programa, partner namin kasi dyan yung BIPAR.
01:30Sila yung nagbibigay sa amin ng mga livelihood, mga programa.
01:35Number one dito, yung programa nila, yung scholarship program
01:39para sa mga anak ng mga mahingisda.
01:41Na bawat region, meron silang islat na binibigay sa mga anak ng mga mahingisda.
01:48Tapos, pagka nakatapos yun sa pag-aaral, sa kanila,
01:52sila na rin mismo yung kumukuha para maging empleyado ng BIPAR region.
01:56Okay. So, mga scholarship program.
01:58Opo, maganda po talaga. Malaking tulong para sa mga fisherfolk na kagaya namin.
02:03Tapos, yung pangalawa, yung mga kanilang mga livelihood na binibigay sa amin,
02:07yung mga aquaculture. Ina-orient nila kami ang bawat organization kung paano ang pag-asikaso ng aquaculture.
02:19Meron naman po training silang binababa para doon sa mga participant na kanilang makukuha.
02:26Yun po.
02:27Okay. Yung mga pagdating naman po sa mga bangka na ginagamit po ng ating mga mangingisda, no?
02:34Papaano po nakatutulong dito yung mga iba't-ibang ahensya ng gobernator?
02:38For instance po, BIPAR, para po i-capacitate pa yung ating mga fisherfolks?
02:42Sa amin po sa labayan po namin dito sa Nabota, sa taon-taon na i-budget ang aming LGU dyan
02:49sa paggawa ng mga nabubanga. Balay, ano sila, share sila ng BIPAR.
02:58Ang sa amin po sa LGU, mayroon silang binababa dyan na para doon sa material na ginagamit sa paggawa ng fiberglass boat.
03:06Tapos ang BIPAR naman, sila yung sa technical, sa paggawa, at saka doon sa makina.
03:12Tapos sinasamang pa nila ng lambat.
03:15Malaking tulong po para sa mga fisher po kasi ang priority ng aming LGU ngayon, yung mga walang bangka.
03:21At matigilan na rin yung mga pagputol ng mga punong kahoy.
03:25Kasi karamayan ng bangka kasi yung aling sa kahoy.
03:29Ngayon, minumulat nila yung ating mga maingisda na dapat matuto na tayo na huwag magputol ng kahoy.
03:36Kaya binuksan itong fiberglass boat na siya yung magandang gawing bangka para sa mga gamit panganap buhay ng mga maingisda.
03:48Alright, well, there are efforts of course and various programs para makatulong po sa ating mga maingisda.
03:55But then again, may mga pagsubok pa rin po kayong mga kinakaharapan ang sektor na ito.
04:00At present, ano po yung mga pagsubok at hamon pa rin na patuloy pong nilalaban at binibigyang solusyon ng sektor?
04:09Alam nyo, ma'am, sa hanay po namin, kami yung napaka-risky ng pamumuhay, napaka-vulnerable na pamumuhay.
04:21Unang-una kasi, marami kaming risky na inaabot, lalo pag panahon ng kalamidad, hindi kami kumikita.
04:28Tapos, yung nadagdag pa ngayon, yung issue na bumaba ng Supreme Court na pinapayagan nilang pumasok yung commercial fishing sa loob ng municipal water
04:37na dapat ang municipal water, ang stock ng municipal water, e para sa mga livelihood ng mga maingisdang artisanal fishing park,
04:45ng mga municipal na maingisda.
04:48So, yun yung malaking banta sa amin para sa kahirapan kasi nga, once na pumasok na yung commercial fishing sa loob ng municipal,
04:58ubos lahat ang stock namin dyan.
05:00Paano na yung aming iaasahan na pangtusto sa pang araw-araw namin kabuhayan?
05:06Yan po yung number one namin problema ngayon, yung decision ng Supreme Court ng malaban.
05:12Okay, with that, ano pong inyong panawagan, ano, kaugnay po sa naging decision nito?
05:16Yun ang panawagan ng buong sektor ng maingisda na dapat baguhin na pag-aralan nilang mabuti,
05:26yung livelihood na para sa municipal, Mr. Park, nasa loob ng 15 kilometer ng municipal water,
05:32dapat hindi na nila payagan ng commercial dyan.
05:34Kasi, alam naman natin ang commercial, pagka nandiyan na yun sa loob ng municipal water,
05:38hanggat may isda, uubusin na ito, uubusin nila yan.
05:41Hindi kagaya ng mga municipal fisher, pag nakahuli po ng mga 40 kilos, 50 kilos,
05:47malaking tulong na po sa amin yan.
05:50Malaking kaluwaga na po sa pangumuhay ng bawat maingisdang municipal po yan.
05:55Well, with that call, ano, sa inyong panawagan na yan,
05:58I hope ay mag-open pa, ano, yung iba't-ibang mga dialogue,
06:01mga talakayan para sa ikabubuti po, ano, ng ating mga municipal fisher folks.
06:06Now, nabanggit yung isang hamon kanina, yung tungkol sa kalamidad.
06:09Talaga nga namang hindi makatatakas dyan, ano, ang ating mga mangingisda,
06:14ano, kapag nandiyan na yung mga calamities, mawawalan talaga ng kita.
06:18And with that, ano po yung papwedeng mga paghahandang gawin,
06:21o kaya mga alternatibong mga programa na rekomendasyon po ng inyong sektor
06:26para po sa mga ganitong sitwasyon?
06:29Sa akin po, sa tingin po ng aming sektor dyan,
06:31dapat ang bawat LGU o ang bawat LGC ng ating gobyerno,
06:36may nakalaan na alternative livelihood na para sa mga maingisdang na apektuhan.
06:43Kasi, like, pagka may bagyo, pinakamahinaan yan,
06:46limang araw na hindi ka kikikita.
06:49Dapat meron silang source na pagkukunan ng kabuhayan,
06:53o pagkain man lang, para support na doon sa mga maapektuhan.
06:57Yun po sana.
06:58Okay. Ano po po yung iba pa yung mga rekomendasyon na,
07:02mula po sa inyong sektor, ano,
07:04sa iba't ibang mga ahensya ng gobyerno,
07:06and ganoon na rin po sa mga local government units,
07:09na makakabenepisyo po dito ang ating pong mga mangingisda?
07:13Sa amin, sa rekomendasyon namin dyan,
07:15dapat yung support ng LGU para doon sa mga talagang maapekto.
07:22Kasi sa amin naman, hindi naman lahat ng mangingisda ay apektado.
07:26Meron kasing mga nasa higher level naman,
07:28yung mga operator na medyo nakakaangat sa buwan.
07:32Ang priority natin, yung mga tao natin,
07:34na talagang sila yung umaasa na makakakuha ng tulong para sa atin,
07:40sila yung priority natin mabigyan ng tulong para sa kanila naman.
07:47Yun po sana, yung mga bigyan ng trabaho na maayos,
07:50yung long-term livelihood ba?
07:52Kasi mahirap umasa doon sa mga ayuda na binababahan ng mga LGU, ng gobyerno.
07:57So something that is sustainable.
07:59Kasi yung ayuda na binibigay,
08:00pag isang linggo lang yun eh.
08:03Hindi ka gaya yung livelihood na panghanap buhay na talagang siya yung
08:07magsasalba ng buhay ng pamilya para sa pamilya.
08:12Hindi lumakas man, may bagyo man,
08:15hindi makalahot, at least kahit pa paano,
08:17merong income na papasok.
08:19Okay, speaking of income at livelihood,
08:21well, kabi-kabila rin po yung mga developments na ginagawa sa iba't ibang mga lugar.
08:27At minsan ay naapektuhan po ang ating mga maingisda.
08:30Kayo po ay nare-relocate.
08:32So ano po yung maaring gawin ng mga LGU siguro
08:36at ibang mga ahensya ng gobyerno
08:38para naman po hindi mapabayaan yung ating mga maingisda
08:41kapag po may mga iba't ibang mga development na ginagawa sa mga lugar?
08:45Para sa amin, dapat bago mag-relocate o tamaan
08:54kasi yung development, lalo dito sa NCR,
08:57napaka-tindi ng development na talagang napaka-risky
09:02para isa sa mga maingisda yung ma-displace ka sa iyong paninirahan.
