- evvelsi gün
Kategori
🛠️
Yaşam tarzıDöküm
00:00Herkese merhaba.
00:01Dünyanın en büyük 5. dinine sahip olan bir topluluk senelerdir kendi devletlerini kurmak için mücadele veriyor.
00:07Sınırların artık kolay kolay değişmediği bu çağda Halistan adını verdikleri ülkenin bayrağı altında yaşamak istiyorlar.
00:13Bizim aklımızda tek bir Hintli tiplemesi olsa da Hindistan etnik köken, dil, din ve kültür açısından dünyanın en çeşitli ülkelerinden biridir.
00:22Örneğin dünya üzerinde en fazla dilin konuşulduğu yerlerden biridir.
00:26Anayasalarında resmi olarak 22 dil tanımlanmıştır.
00:30Ancak ülkede 400'den fazla dil ve lehçe konuşulmaktadır.
00:34Bu çeşitlilik tarih boyunca farklı medeniyetlerin, göçlerin ve kültürlerin bir araya gelmesiyle oluşmuştur.
00:40Ve tabii ki inançlara da yansımıştır.
00:42Hinduizmin en yaygın inanç olduğu Hindistan, aynı zamanda dünyanın en kalabalık 3. Müslüman topluluğuna sahiptir.
00:50Hindistan'daki yaygın inançlardan biri de Sihizm'dir.
00:53Sihizm, bugünkü Hindistan'la Pakistan arasında bölünmüş olan Pencöp eyaletinde ortaya çıkmış bir inanç sistemidir.
01:011600'lü yılların sonlarına doğru temeli bir Hint gurusu olan Nanak Dev tarafından atılan Sihizm, tek tanrılı bir dindir.
01:08Ortaya çıktığı bölge aynı zamanda İslam'dan da etkilenmiş bir coğrafyadır.
01:13Bu sebeple Guru Nanak Dev hem Hinduizmin hem de İslam'ın öğretilerinden ilham almıştır.
01:19Evrensel bir yaratıcının olduğuna inanmış ve kas sistemine karşı çıkmıştır.
01:24Sihizmi de bu temellere oturtmuştur.
01:26Sih inancına göre tüm insanların amacı yaratıcıyla birlik olma arayışıdır.
01:31Guru Nanak Dev'in kendisine inanan kitleler çoğaldıkça bu inanç için bir kutsal kitap ihtiyacı doğdu.
01:37Oğlu tarafından yazılan kutsal kitap da Sihizmin rehberi olarak kabul edildi.
01:43Sihizmin kutsal kitabına göre Guru Nanak ve ondan sonra gelecek gurular Tanrı tarafından aydınlatılmış kişilerdir.
01:50Karmaya ve yeniden doğuş tavsiyesine inanılır.
01:53Toplumun tüm kesimleri için hizmet etmek ve herkesin refahı için çalışılması gerektiği önemle vurgulanır.
02:00Irk din veya kast farkı gözetmeksizin tüm insanlar eşit olarak kabul edilir.
02:05Sihizm hızla yayılmaya ve genişlemeye başladı.
02:08Bu dönem aynı zamanda dünya tarihinin önemli devletlerinden biri olan Babür İmparatorluğu'nun da çöküş dönemiydi.
02:16Bölgeye hakim olan Türk-Moğol kökenli Babür İmparatorluğu gittikçe zayıflarken sayıları artan sihler, küçük ve etkili askeri birlikler kurmaya başladılar.
02:26Babürlerin zayıflamasını da fırsat bilerek Pencab bölgesinde önemli bir güç haline geldiler.
02:311716-1799 yılları arasında parça parça bazı topraklarda bağımsızlıklarını ilan ettiler.
02:40Misal Konfederasyonları denen bu bağımsız sih toprakları 1799 yılında Ranjitsin etrafında toplanarak sih imparatorluğunu ilan ettiler.
02:49Pencab bölgesinin bugünkü Pakistan sınırları içinde kalan şehri Lahuru başkent yaptılar.
02:55Yine bugünkü Pakistan sınırları içinde kalan Keşmir, Multan ve Peşavver şehirlerini ele geçirdiler.
03:02Bu topraklardaki insanların dini özgürlüklerine saygı duyarak karışmadılar.
03:08Ranjitsin hükümdarlığındaki sihler yalnızca askeri ve siyasi alanda değil, kültürel alanda da büyük gelişmeler gösterdiler.
03:16Bu dönemde Lahore, sanat ve mimari açıdan tarihinin en iyi dönemini yaşadı.
03:20Sih İmparatorluğu döneminin bölge tarihi için en önemli özelliği de bulundukları bölgelerde dinler arasındaki hoşgörünün ve barışın en üst düzeyde olduğu dönem olmasıdır.
03:32Bu durum hala örnek gösterilir.
03:34Ancak sih imparatorluğu uzun süreli bir devlet olamadı.
03:38Bunun en önemli iki nedeni etrafında toplandıkları liderleri Ranjitsin'in ölümü ve İngiliz sömürgecilerin bölgeye dadanmasıydı.
03:451849'daki 2. İngiliz-Sih Savaşı'nda İngiliz-Doğu Hindistan şirketi güçlerine yenildiler ve toprakları sömürgeciler tarafından ele geçirildi.
03:56İngilizler böl ve yönet politikası çerçevesinde sih imparatorluğunun topraklarını kendi güdümlerinde olan küçük prensliklere böldüler.
04:05Sihler ve Müslümanlar arasında da dinsel ve milliyetçi gerilimi tırmandırdılar.
04:10Böylelikle Pencab'ın kontrolünü tamamen ellerine geçirdiler.
04:14Yaşanan isyanlar Hint milliyetçiliğinin yükselmesi, Mahatma Gandhi'nin şiddet içermeyen direnişi,
04:21Birinci Dünya Savaşı gibi etkenler Hindistan coğrafyasındaki İngiliz sömürge yönetiminin giderek zayıflamasına neden oldu.
04:29İlk olarak 1930'da ayrı, bağımsız bir sih devletinin kurulması talebi dile getirildi.
04:351940'da ise ülkenin adı konuldu.
04:37Çünkü bu tarihte devlet kurma talepleri ilk kez yazılı bir hale getirildi.
04:42Halistan adındaki sih devletinin kurulması talebinin halka duyurulması ve halktan destek sağlanması için
04:49Halistan başlıklı broşürler basıldı ve dağıtıldı.
04:53Tüm bunların arkasında Müslümanların da Hintlilerden ayrı bir devlet kurma isteği vardı.
04:58Çünkü başta Pencab'ın bir kısmı olmak üzere sihlerin kendilerine ait olarak iddia ettiği bazı topraklar
05:05bugünkü Pakistan sınırları içinde kalıyor ve o dönemde Müslümanların ayrı bir devlet kurma isteğiyle
05:12bu toprakları tamamen kaybedeceklerini düşünüyorlardı.
05:15Ama sonunda hem kendi ülkelerini kuramadılar hem de topraklarının bir bölümünün Pakistan'da kalması durumundan kaçamadılar.
05:23Ağustos 1947'de İngiliz sömürge yönetimi sona ererken Pakistan ve Hindistan olarak iki devlet kuruldu.
05:31Sihler ise istediklerini alamadılar ve toprakları da iki devlet arasında bölünmüş oldu.
05:37Pakistan tarafında kalan sihler doğuya göç etmek zorunda kaldı.
05:42Artık devlet kurma ümitlerini kaybetmişlerdi.
05:441950'ler sonrası istedikleri şeyler sih kimliğinin korunması, Pencab eyaletine daha fazla özellik tanınması
05:51ve dilleri Pencabça'nın resmi dil olarak kabul edilmesiydi.
05:56Sadece dil istekleri kabul edildi.
05:58Ayrıca bu dönemde birçok sih kökenli kişi daha iyi yaşam koşulları için
06:03başta Kanada, İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri ve Avustralya olmak üzere gelişmiş ülkelere göç etmeye başladı.
06:10Halistan fikri tam unutulmak üzereydi ki Pencab eyaletinin önemli siyasi liderlerinden biri olan
06:17Cagıcid Sih Çohan'ın 1969'daki İngiltere seyahati bu fikri tekrardan alevlendirdi.
06:24Yurt dışında yaşayan sihler kendi devletlerinin kurulması fikrini düzenledikleri bağış toplama organizasyonlarıyla desteklemeye başladı.
06:31Bu şekilde maddi destek bulan Halistan hareketi ise 1970'lerden sonra şiddet içeren silahlı bir bağımsızlık hareketine dönüştü.
06:40Özellikle gençlerden büyük destek gören Jarnayil Sih Bindran Valle, bu silahlı bağımsızlık hareketinin lideri olarak sivrildi.
06:49Hindistan merkezi hükümetinin silahlı güçleriyle çatışmalar yaşayan Bindran Valle ve onun takipçileri,
06:551982 yılına gelindiğinde Amristar şehrinde sihlerin en kutsal mekanı olan Altın Tapınağı sığındı ve burayı direnişim merkezi haline getirdi.
07:06Dönemin Hindistan Başbakanı Indira Gandhi, militanların orada silahlanması ve şiddet olayları nedeniyle Haziran 1984'te Altın Tapınağı askeri bir operasyon düzenlenmesi emrini verdi.
07:19Bu operasyonda yüzlerce militan ve sivilin yanı sıra Jarnayil Sih Bindran Valle de öldürüldü.
07:26Resmi olmayan bazı kaynaklara göre ölenlerin sayısı 10 bin kadardı.
07:31Mavi Yıldız adındaki bu operasyona tepki olarak 4 ay sonra Indira Gandhi, iki Sih korumasının düzenlediği suikast ile hayatını kaybetti.
07:39Indira Gandhi suikastinden sonra Hindistan tarihinin en travmatik olaylarından biri yaşandı.
07:45Yaşanan sivil isyanda ülke çapına yayılmış Sih asıllı kişilerin evleri ve işyerleri kundaklandı.
07:52Yüzlerce kişi hayatını kaybetti.
07:54Buna misilleme olarak Kanadalı Sih teröristler 1985 yılında Montreal'den kalkan ve son durağa Hindistan'ın Mumbai şehri olan Air India uçağına bomba yerleştirdiler.
08:06İrlanda adasının yaklaşık 190 kilometre batısında Atlas Okyanusu üzerinde patlayan bomba sonucu düşen uçakta 268'i Kanada, 27'si İngiltere, 24'ü Hindistan vatandaşı olmak üzere toplamda 329 kişi hayatını kaybetti.
08:23Bu terör eylemi Kanada tarihinin en büyük terör saldırısı, Air India tarihindeki en ölümcül havacılık olayı ve 2001'deki 11 Eylül saldırılarından önceki en ölümcül havacılık terörizmi eylemiydi.
08:38Tüm yaşananlardan sonra Hindistan hükümeti Pencab bölgesine günlük hayatı da tamamıyla felç eden bir harekat başlattı.
08:46Geniş kapsamlı operasyonlar ve sert önlemler sonucunda bölgedeki militanlar ortadan kaldırıldı.
08:52Aynı anda birçok Sih lider de yurt dışına kaçtı.
08:571969'da Halistan fikrini tekrardan alevlendiren Cagıcid Sih Çohan, diğer önemli liderleri de etrafında toplayarak sürgündeki Halistan hükümetini ilan etti.
09:081989'da Pencab'ı ziyaret ederek Halistan'ı temsil eden bayrağa sallırdı.
09:13Bunun üzerine Hindistan hükümeti Çohan'ın pasaportunu iptal etti.
09:17Pasaportsuz bir şekilde ülkesini terk edip Amerika Birleşik Devletleri'ne gitti.
09:23Hindistan hükümeti bu durum için Amerika Birleşik Devletleri hükümetini protesto etti.
09:28Cagıcid Sih Çohan, İngiltere, Kanada, Amerika Birleşik Devletleri gibi ülkelerde bağımsız Halistan Devleti için destek arayışına girdi.
09:36Fakat istediği desteği bulamadı.
09:39Bunun üzerine söylemlerini giderek yumuşattı.
09:42Bu yumuşama dönemi, Halistan Devleti'nin kurulması yönündeki isteklerinin de rafa kaldırıldığı dönemi oldu.
09:482001 yılında affedilen ve ülkesine geri dönen Çohan, 2007 yılında da kalp krizi nedeniyle vefat etti.
09:55Son yıllarda bağımsız bir Sih Devleti kurulması fikri, yani Halistan'ın kurulması isteği tekrardan fakat öncekilere göre daha demokratik ve uluslararası çapta daha güçlü bir şekilde dilendirilmeye başladı.
10:10Hatta dilendirilmekle de kalmadı, bu konuda çok ciddi çalışmalar yapılıyor.
10:15Bugün Sihizm dünyanın en büyük beşinci inanç grubu.
10:18Hindistan'da yaklaşık 27 milyon, dünya çapında da toplamda yaklaşık 30 milyon Sih nüfusu var.
10:24Özellikle yurt dışında yaşayanları etkili bir propaganda gücüne sahipler.
10:29Kanada 800 bin kişiyle Sihler'in en kalabalık olarak yaşadığı ülkedir.
10:33Kanada'nın arkasından 500'er bin ile İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri 200 bin ile de Avustralya geliyor.
10:40Bu ülkelerdeki gruplar uluslararası arenada bağımsız olarak Halistan'ın kurulması için sıklıkla organizasyonlar yapıyorlar.
10:48Yurt dışında bu kadar büyük bir istek varken daha önce yaşanan travmalar nedeniyle Pencab'da o kadar da güçlü bir Halistan isteği yok.
10:56Tabi bunun en önemli nedeni Hindistan hükümeti için bu konunun bir kırmızı çizgi olmasıdır.
11:02Hindistan'daki tüm siyasi partiler bağımsızlık isteğiyle ortak bir şekilde karşı çıkıyorlar.
11:08Halistan isteğini tekrardan zirveye çıkaran olaysa Haziran 2023'te Kanada'daki Sihlerin lideri olan Hardep Sih Nicar'ın suikaste kurban gitmesiydi.
11:19Hindistan hükümetinin terörist olarak nitelendirdiği Nicar, öldürüldüğü sırada Hint medyasına göre bağımsız bir Sih devleti için Pencab'da resmi olmayan bir referandum düzenlenmesi için çalışıyordu.
11:31Kanada hükümeti, Nicar suikasti soruşturmasında Hintli ajanların bu işin içinde olduğuna dair güvenilir deliller bulduğunu açıkladı.
11:40Bu sebeple bir Hintli diplomatı ülkeden sınır dışı ettiler.
11:44Hindistan Dışişleri Bakanlığı ise suikaste karıştıkları iddiasını kesinlikle reddetti ve misilleme olarak üst düzey bir Kanadalı diplomatı sınır dışı etti.
11:53Hindistan başta Kanada, Avustralya ve İngiltere olmak üzere Sih nüfusunun fazla olduğu ülkelerle ilişkilerde bazı diplomatik gerilimler yaşıyor.
12:03Hindistan hükümeti ikili ilişkilerin güvenli bir zeminde ilerlemesi için Sih aşırıcılığı adını verdikleri duruma karşı ülkelerin tedbir almasını istiyor.
12:12Eğer istedikleri tedbirler alınmazsa bunun iyi ilişkiler önünde engel olacağını da açıkça söylüyorlar.
12:19Avustralyalı yetkililer, Halistan yanlısı kişilerin başta Hindu tapınaklarına karşı olmak üzere karıştıkları şiddet olaylarını araştıracaklarını fakat bağımsızlık yönündeki söylemlerin ifade özgürlüğü olduğunu belirterek engellemeyeceklerini söylüyorlar.
12:35Konu hakkında Hindistan'ın en çok tepkisini çeken ülke tabii ki en çok Sih nüfusuna ev sahipliği yapan Kanada.
12:41Kanada hükümeti şiddet eylemlerine izin vermeyeceklerini fakat iç iş yerine de kimseyi karıştırmayacaklarını belirtti.
12:48Kanada ile Hindistan arasındaki bağımsız Halistan gerilimi tırmanarak sürüyor.
12:54Sihlerin bağımsız bir devlet yani Halistan'ı kurma hedefleri halen devam ediyor.
12:59Ocak 2024'te Amerika Birleşik Devletleri'nin San Francisco şehrinde konuyla ilgili uluslararası resmi olmayan bir referandum düzenlediler.
13:08Dünyanın dört bir yanındaki sihler San Francisco'ya akın ederek bu referandumda oy kullanmak için saatlerce kuyrukta bekledi.
13:16Bu gayri resmi referandum ayrıca tüm herkese açıktı ve dileyen herkes oy verebiliyordu.
13:23Referandumu düzenleyenler mümkün olan en fazla oyu toplayıp bağımsız Halistan'ın kurulması için Birleşmiş Milletler'in dikkatini çekmek istiyorlar.
13:32Böylelikle Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen bağlayıcı resmi bir referandum düzenlenmesi için adım atmak istiyorlar.
13:39Amerikan Başkanı Joe Biden Eylül 2024'te Halistan Hareketi'nin önde gelen isimlerini Beyaz Saray'da resmi olarak ağırladı.
13:48Bu ziyaret ilginç bir şekilde Hindistan Başbakanı Modi'nin 3 günlük Amerika ziyaretinden birkaç saat önce gerçekleşti.
13:56Joe Biden bu hareketi temsil eden kişilere Amerikan topraklarındayken herhangi bir uluslararası saldırganlıktan koruma güvencesi verdi.
14:04Anlam olarak Arapça kökenli bir kelime olan halis yani saflıktan türeyen ve saflığın ülkesi anlamına gelen Halistan rüyası sihleri için gerçeğe dönüşebilecek mi bilmiyorum.
14:14Ama bu konuda gittikçe güçlenen bir istek var.
14:17Siz ne dersiniz? Halistan gerçekten kurulabilir mi?
Önerilen
1:31:53
|
Sıradaki
1:01:20
9:18
12:54
26:58
23:11
1:16:09
28:43
4:45
1:18:27
23:51
25:03
21:15
16:51
2:38
23:28