- evvelsi gün
Kategori
🛠️
Yaşam tarzıDöküm
00:00Yaklaşık 6 bin dolara, yani yaklaşık Türkiye'deki 12 aylık asgari ücrete böyle bir eve sahip olmak ister misiniz?
00:07Evet, bu ev Amerika Birleşik Devletleri'nde ve videonun başlığında da yazdığı gibi Detroit'te.
00:12Tam bir Amerikan rüyası. Detroit'te böyle binlerce ev var.
00:16Peki bu nasıl oluyor? Videoyu mutlaka sonuna kadar izleyin.
00:19Ayrıca kanala abone olmayı ve videoyu beğenmeyi unutmayın.
00:22Detroit, Amerika Birleşik Devletleri'nin Kanada sınırında yer alan Michigan eyaletinin bir şehridir.
00:27Büyük Göller Bölgesi'ndeki konumu sayesinde ticaret açısından avantajlı bir şehirdir.
00:33Zaten 1700'lerde Fransızların burada ilk yerleşim yerini kurmasının en önemli sebebi de ticaret için avantajlı konumundan yararlanmaktı.
00:42Amerika Birleşik Devletleri bölgeyi ele geçirdikten sonra Büyük Göller Bölgesi'ni denize bağlamak için İrie kanalını ve Baltimore-Ohio demir yolunu inşa etti.
00:53Bu iki proje sonrası Detroit bir ulaşım merkezi statüsü kazandı.
00:57Şehre ilk olarak ilaç üreticileri geldi.
01:00Dönemin büyük ilaç üreticileri Park Davis ve Frederick Sterns merkezlerini ve üretim tesislerini burada kurdular.
01:08Ağır sanayinin temeli ise soba üretimiyle atıldı.
01:12O dönem için soba tüm dünyada çok önemli bir üründü.
01:16Detroit'te üretilen sobalar da sadece ülke içine değil dünyanın dört bir yanına gönderiliyordu.
01:21Bu sebeple 1890'larda dünyanın soba başkenti olarak anılmaya başlandı.
01:271800'lerin sonu aynı zamanda dünyada otomobillerin seri üretime geçmeye hazırlandığı yıllardı.
01:34Carl Friedrich Benz bugünkü modern otomobillerin atası olarak sayılabilecek ilk aracı 1886'da Almanya'da üretti.
01:42Üç tekerlikli olan bu araç 1886 ile 1893 yılları arasında 25 adet üretilip satıldı.
01:50Bu alanda devrimi yapacak kişi ise Henry Ford oldu.
01:54Henry Ford sadece otomobil alanında değil üretim alanında da büyük bir devrim yaptı ve tüm bunların merkezi de Detroit şehriydi.
02:03İçten yanmalı otomobillerin en önemli parçası olan motor bloğu bugün bile üretilmesi en zor parçalardan biridir.
02:10O günün teknolojisinde ise bunu üretmek oldukça meşakkatliydi.
02:14Dökme demirden soba üreten ve bunu tüm dünyaya satan Detroit'te ise motor bloğu üretmek için hazır bir altyapı vardı.
02:22Çünkü motor blokları da dökme demirden üretiliyordu.
02:26Henry Ford hem merkezi konumu hem de hazır altyapısı nedeniyle 1903 yılında Detroit'te ilk otomobil fabrikasını kurdu.
02:33Bu fabrikada uyguladığı üretim sistemiyle de bugün başta ekonomik ve sosyolojik olmak üzere birçok alanda halen araştırmalara, kitaplara ve tartışmalara konu olan bir devrim yaptı.
02:44Devrim Henry Ford'un 1910 yılında Highland Park fabrikasında seri üretim bandı sistemini başlatmasıydı.
02:52Bu sistem üretim süresini çok kısaltmış ve kapasitesini de artırmıştı.
02:56Çalışacak insanları bulma açısından da işverenin elini rahatlatmıştı.
03:01Çünkü üretim bandında çalışacak işçiler üretilen ürünün bütünü yerine sadece bir parçasına, örneğin direksiyona yoğunlaşıyordu.
03:09Böylelikle vasıfsız kişiler de çok kısa sürede basit bir işle verimli bir hale geliyordu.
03:15Fordizm olarak anılan bu sistemin en can alıcı noktası ise üretimde bulunan işçileri de istikrarlı birer tüketici haline getirmesiydi.
03:24Kapitalizmde en önemli olan şey üretimden önce tüketimdir.
03:29Önce tüketecek pazar oluşturulur ve böylelikle üretim artırılır.
03:33Henry Ford yarattığı sistemle üretim bandında çalışan işçilerin de para kazanarak tüketime katılmasını ve bunun üstünden kar etmeyi hedeflemişti.
03:42Yani aslında bu şekilde üretilen ilk ürün olan Ford'un Model T otomobilinin hedef kitlesi de onu üreten işçilerdi.
03:50Tüketime katılan işçiler sayesinde Detroit'te geniş bir yerel pazar oluştu.
03:55Bir başka deyişle insanların tüketmek için parası vardı ve bu da şehrin büyümesine ve sanayileşmesine katkı sağlıyordu.
04:02Otomobil üretimi birçok yan kolu olan birçok kuruluşun ve üreticinin karşılıklı olarak birbirini besleyerek faaliyet gösterdiği bir alandır.
04:12Ford'un başarısından etkilenen ve şehrin hazır olan otomobil endüstrisinden faydalanmak isteyen diğer üreticiler de Detroit'e gelip fabrikalar açmaya başladı.
04:22Böylece şehir Motor City ünvanı ile anılmaya başlandı.
04:25Fabrikaların ve üretim atölyelerinin hızla artması sonrası şehirde iş gücünü olan talepte aynı hızla arttı.
04:32Her yeni açılan fabrika veya atölye işçileri kendine çekebilmek için daha fazla maaş teklif ediyordu.
04:39Henry Ford işten ayrılmaların önüne geçebilmek için çalışanlarına rakiplerinin iki katı maaş teklif etmeye başladı.
04:46Bu strateji işe yaramıştı ama işçiye talebin bu kadar çok arzında yani işçi sayısının da kısıtlı olduğu bir yerde rakiplerinden iki kat maaş teklif etmek uzun vadeli bir çözüm olamazdı.
04:58Çünkü rakiplerin de bir sonraki hamlesi Ford'un verdiği maaşın da üstüne çıkmak olacaktı.
05:04İşte tam da burada işverenlerin imdadına ABD'de büyük göç olarak bilinen olay yetişti.
05:11Aslında büyük göçten önce Detroit'le işverenler siyahi insanları çalıştırma konusuna mesafeliydi.
05:17İş gücü açığını Avrupalı göçmenlerle karşılamaya çalışıyorlardı fakat 1. Dünya Savaşı'nın yaşanması ve ardından ABD hükümetinin 1921 ve 1924'te ülke dışından göçü kısıtlayıcı yasalar çıkartması onları siyahi insanlara istihdam etmeye zorladı.
05:36ABD'nin güneyindeki kırsal bölgelerden kuzey ve batıdaki kentsel alanlara milyonlarca insanın hareket ettiği büyük göçse şu sebeplerle yaşandı.
05:47Olayın temelinde ırk ayrımcılığı yatıyordu.
05:50Göç edenlerin büyük çoğunluğu da siyahi insanlardı.
05:53Çünkü güney eyaletleri tarım üretiminin olduğu, köle yapılan insanların büyük çiftliklerde zorla çalıştırıldığı bir yerdi.
06:00ABD'de 1865'te kölelik yasal olarak yasaklandı fakat güney eyaletlerindeki çiftlik ve sermaye sahipleri burada ırksal ayrımcılığı yasallaştıran Jim Crow yasalarının çıkartılmasına ön ayak oldu.
06:16Çiftlik ve sermaye sahipleri eyalet yöneticileriyle birlikte çalışıyordu.
06:20Hatta bu insanların bir kısmı direkt olarak eyalet yönetimlerinin içinde yer alıyordu.
06:25Jim Crow yasalarıyla siyahi insanların kölelik sonrası ekonomik ve siyasi olarak güçlenmesinin önüne geçilmesi hedeflendi.
06:34Irk ayrımcılığını savunan bu yasalarda temelini aslında üstü kapalı olarak kölelikten alıyordu.
06:41Güneyde bunlar yaşanırken Detroit gibi birçok kuzey ve batı şehri ise hızla sanayileşiyor ve yoğun bir şekilde iş gücüne ihtiyaç duyuyordu.
06:49İşte bu durum 1910'ların ortalarında yaşanmaya başlayan büyük göçü tetikledi.
06:55Detroit'in nüfusu hızla artmaya başladı.
06:581900 yılında 285 bin olan nüfus 1920'de yaklaşık 1 milyon, 1930'da da yaklaşık 1,5 milyon oldu.
07:07Otomobille başlayan ve yan kollarıyla beslenen endüstri sonrası ABD'nin en büyük dördüncü şehri oldu.
07:14O dönem Detroit'in büyük göller kıyısındaki limanı dünyanın en yoğun ticari merkezlerinden birine dönüştü.
07:21Detroit nehrinin ticari yük hacmi, New York'un 3 katından fazla, Londra'nın da tam 4 katıydı.
07:291950'lerde ise ABD'nin de otomobil kültürü yükselmeye başladı.
07:34Bu aynı zamanda otomobil üretiminin de altın çağı demekti.
07:38İkinci Dünya Savaşı sonrası yaşanan bu dönemde çalışan her 6 Amerikalı'dan biri doğrudan veya dolaylı olarak otomotiv endüstrisinde çalışıyordu.
07:48ABD ülke olarak dünyanın en büyük otomobil üreticisi haline geldi.
07:53O günün kültürüne göre ABD'de çalışan her erkeğin bir otomobilin olması gerektiği düşünülüyordu.
08:00Otomobil sahibi müşterilere odaklanan yeni nesil işletmeler ortaya çıkmıştı.
08:06Örneğin arabaya servis yapan restoranlar ve araba içinde izlenen açık hava sinemaları gibi.
08:12Tam da bunlar yaşanırken Detroit'in nüfusu ise 1.850.000'de zirveye çıktı.
08:18Şehir de dışarı doğru genişlemeye başladı.
08:20Otomobillerin altın çağı aynı zamanda Detroit'in de altın çağıydı ama büyüyen ve genişleyen şehirde hem sınıfsal hem de ırksal sorunlar gün yüzüne çıkmaya başlamıştı.
08:32Şehrin beyaz sakinleri büyük göçle gelen siyahilerden rahatsız olmaya başladı.
08:37Çünkü göçle gelen siyahiler çalışan sayısını artırmış ve onları rekabete zorlamıştı.
08:42Ayrıca şehirdeki beyazlar daha iyi bölgelerde yaşarken siyahlarsa kalabalık ve altyapısı yetersiz bölgelerinde yaşıyordu ve bunlara ek olarak konut sorunu çekiyorlardı.
08:54İkinci Dünya Savaşı zamanı siyahilerin de savunma endüstrisinde çalışması için kanun çıkarılması gerilimi en üst seviyeye çıkardı.
09:02Tüm bunların sonucunda 1943'te şehirde bir ayaklanma yaşandı.
09:06Ayaklanmanın fitili bir parkta beyazlarla siyahlar arasında yaşanan bir kavgayla yakıldı.
09:12Beyazların siyahi bir kadını ve bebeğini nehre attığına dair asılsız bir söylentinin yayılmasıyla gerilim iyice yükseldi ve kontrolden çıktı.
09:22Detroit Polis Departmanı'na ABD ordusunun da yardım etmesiyle ayaklanma anca bastırıldı.
09:29Geride 34 ölü, 433 yaralı ve 1800'ün üzerinde tutuklu bıraktı.
09:34Yaşananlara rağmen siyahlarla beyazlar arasındaki sorunların hiçbiri çözülemediği gibi daha da derinleşti.
09:411967'de bir ayaklanma daha çıktı.
09:441967 Detroit ayaklanması olarak bilinen bu olay, o güne kadar ülke tarihinin en büyük ve en yıkıcı sivil ayaklanmalarından biri olarak kabul edilir.
09:54Sorunlar 1943'teki ile aynıydı, hatta ek olarak otomobillerin altın çağı sona ermek üzereydi ve Detroit endüstrisinin büyüme hızı yavaşlamaya başlamıştı.
10:05Ek olarak yıllar içinde polisin siyahiler üzerindeki baskısı da artmıştı.
10:10Polisler siyahileri keyfi olarak tutukluyor, onların takıldıkları mekanları basıyordu.
10:15Siyahi insanların takıldığı bir bara yapılan böyle bir baskın işleri çuğurundan çıkarmış ve ayaklanmanın fitilini yakmıştı.
10:23Mağazalar yağmalandı, binalar ateşe verildi ve şehir genelinde büyük bir kargaşa yaşandı.
10:29Olaylar yine ancak ABD ordusunun desteğiyle bastırıldı.
10:34Bu sefer de geride 43 ölü, 1200 yaralı, 7000'den fazla tutuklu ve 2000'den fazla yakılmış veya hasar görmüş bina bıraktı.
10:43Detroit'te ırksal ve sınıfsal ayaklanmalar yaşanırken diğer yandan otomotiv endüstrisi de hızla merkezsizleşmeye başlamıştı.
10:51Üretim ve destek faaliyetlerinin geleneksel olarak yoğunlaştığı bir bölgeden,
10:55ekonomik olarak avantajlı başka bölgelere yayılmasına merkezsizleşme terimi deniyor.
11:00Böylelikle otomobillerin bazı parçaları başka şehirlerde ve bölgelerde üretilmeye başladı.
11:06Bu parçalar Detroit'e getirilerek burada montajlanıyordu.
11:10Ayaklanmalar, otomobillerin altın çağının sona ermesi ve üretimin merkezsizleşmesi sonucu Detroit'te küçülmeye başladı.
11:181950'den 1970'e gelindiğinde şehrin nüfusu 350 bin azalmıştı.
11:24Ama Detroit'in tabutuna en büyük çiviyi çakan olaysa birkaç sene sonra yaşandı.
11:30Kurulduğu günden itibaren İsrail ile etrafındaki Arap ülkeleri arasında her zaman gerilimler yaşanmıştır.
11:37Bu gerilimler kimi zamanda çatışmalara dönüşmüştür.
11:40İşte bu çatışmalardan biri de 1973 yılında yaşanan Yom Kippur olarak da bilinen savaştır.
11:46Savaş başladıktan sonra petrol ihraç eden Arap ülkeleri birliği savaşta İsrail'den yana tavır sergileyen Amerika Birleşik Devletleri başta olmak üzere tüm ülkelere ambargo uygulayacağı ve artık petrol ithal etmeyeceğini duyurdu.
12:00Bu dünya çapında büyük bir kriz demekti.
12:03Amerika'da petrol fiyatları varil başına 3 dolardan tam 12 dolara tırmandı.
12:08Petrol fiyatlarının yükselmesi ve arzın da kısıtlı olması ekonomik durgunluğa yol açtı.
12:14Tüm bunlar artık enerji politikalarının değişmesi gerektiğini de ortaya koydu.
12:19Değişmesi gereken politikalardan biri de enerji tasarrufuydu.
12:23Bilindiği gibi eski Amerikan otomobilleri koca cüsseli ve çok yakıt tüketen bir başka deyişle benzini su gibi içen otomobillerdi.
12:321973'teki petrol krizinden sonra insanların otomobillere karşı bakış açısı değişti.
12:38Artık büyük cüsseli, büyük motorlu, çok yakıt tüketen otomobillerin devri kapanıyordu.
12:43Bunun yerine insanlar daha küçük ebatlı, küçük ama verimli motorlara olan yakıt konusunda ekonomik araçları tercih etmeye başlıyordu.
12:51Tabi bu durumda Detroit'teki otomobil endüstrisini derinden vurdu.
12:56Hatta şöyle bir örnek vereyim, 1973'teki krize kadar Detroit merkezli General Motors dünyanın en büyük otomobil üreticisiydi.
13:05Kriz sonrasında ise bu unvanını Japon firması Toyota'ya kaptırdı.
13:09Daha da kötüsü, General Motors içine düştüğü krizden çıkmak için birçok modelinin üretim adetini düşürdü.
13:16Maliyeti düşürmek için de fabrikalarını Asya ülkelerine kaydırmaya başladı.
13:21Sadece General Motors değil, başta otomobil endüstrisi olmak üzere birçok markayı ya Detroit'teki üretim kapasitesini düşürdü ya da fabrikalarını başka yerlere taşıdı.
13:32Şirketlerin şehirden çıkışıyla birlikte hem zengin insanlar hem de bu şirketlerde çalışan üst düzey ve nitelikli insanlar da başka yerlere göç etmeye başladı.
13:411980'e gelindiğinde Detroit 10 yıl içinde nüfusunun yaklaşık 350 binini daha kaybetmişti.
13:49Şehirden kaçış arttıkça yönetimsel krizler de ortaya çıkmaya başladı.
13:53Çünkü geride kalanlar genellikle yoksul ve dar gelirli insanlar oluyordu.
13:57Bu durumda daha az vergi toplanmasına sebep oluyordu.
14:01Daha az vergide altyapı, sağlık, eğitim gibi sosyal hizmetlerin aksamasına sebep oluyordu.
14:07İş imkanları azaldıkça ve sosyal hizmetler aksadıkça geride kalan insanlar da daha iyi hizmetler için şehri terk ediyordu.
14:142010 yılına gelindiğinde Detroit'in nüfusu yaklaşık 750 bine düşmüştü.
14:202013 yılında ise şehir yönetimi mali olarak iflas ettiklerini açıkladı.
14:24Detroit 15 milyar dolar borcuyla Amerika Birleşik Devletleri'nde o güne kadar iflas eden en büyük şehir oldu.
14:32Günümüzde ise nüfusu 620 bine kadar gerilemiş durumda.
14:37Detroit'in nüfusu 1 milyon 850 binken Amerika Birleşik Devletleri'nin nüfusu 151 milyondu.
14:42O günden bugüne kadar ülkenin nüfusu 2 kat artarken Detroit'in nüfusu ise 3 kat azalmıştır.
14:47Bugün Amerika Birleşik Devletleri'nde suç oranının en yüksek olduğu şehirlerden biridir.
14:52Aynı zamanda yoksulluğun da en yüksek olduğu şehirler arasında yer alıyor.
14:56Geride San Francisco nüfusuna yetecek kadar boş ev olmasına rağmen
14:59ve bu evler gerçekten komik fiyata satılmasına rağmen kimse gelip yerleşmek istemiyor.
15:04Bir zamanların gözlü Amerikan şehri işte bu şekilde bugün dünyanın en büyük hayalet kasabası olarak anılıyor.
Önerilen
28:43
|
Sıradaki
9:53
23:38
32:55
8:06
10:59
10:43
12:04
56:09
17:26
3:30
8:02
4:11
13:36