Aired (June 15, 2025): Kamakailan, may napabalita na isang lahi ng mga squirrel ang pinagmulan umano ng sakit na monkeypox. Bago sila husgahan, panoorin muna ang video!
Category
😹
FunTranscript
00:00Squirrel
00:02Squirrel
00:04Squirrel
00:06Maagang nagigising ang Squirrel
00:09Wala muso
00:13Pinti
00:15Hagang buntot
00:17Nililinis niya ang kanyang katawan
00:22Pagkatapos
00:29Susuyo rin na niya ang puno
00:33Inangatkat niya ang sanga ng puno para hindi humaba ang kanyang ngipin
00:41Handa na siyang kumain ng dahon at prutas
00:48Sa kabila ng pag-aalaga ng squirrel sa kanyang sarili, may dala pa rin daw itong panganib
01:02Dahil ang cute na hayop na ito, isa raw sa mga pinagmula ng di umanay kinatatakutang M-PACs
01:12Pero bago natin silahusgahan, alamin muna natin ang kanilang konto
01:18Kadalasan ginagawang alaga sa bahay ang mga cute na hayop na ito
01:28At kapag nakawala, isang malaking problema
01:32Dahil ang kanilang lahi, pwedeng magkalap sa kalsada at kabahayan
01:39Gaya ng squirrel na ito, napati sa kawad ng kuryente
01:44Tumatawid
01:46Pamilya ang turing kay Alvin
01:57Para siyang asok, pumakipaglaro sa kanyang amo na si Sherwin
02:02Dalawang taon na raw niya itong alaga
02:05Nare-recognize ni Alvin yung mga tao nandito
02:08Lalo na yung pangalan na nare-recognize na pag tinawag mo siya, gumagawa rin siyang sounds
02:12Pero ayon sa mga eksperto, ang squirrel pwedeng magdala ng sakit sa tao
02:19Ayon sa World Health Organization
02:22Ang MPACs ay isang zoonotic disease na nagmula sa hayop
02:27Ang virus, posible raw na dala ng mga unggoy at squirrel na naipapasa sa tao
02:33Sa Democratic Republic of Congo, unang naitala ang kaso ng MPACs
02:38Sa Pilipinas, umabot na sa 911 ang kaso ng MPACs mula 2024
02:43So very important, mag-isolate
02:45May mga cases tayong nireport na matay
02:48Pero hindi sila namatay from the MPACs
02:50Namatay sila from advanced HIV
02:53Ang tinitingnan at pinaka-reservo ng MPACs ay hindi sa unggoy kundi sa mga daga
03:03And then of course, mga nangyaring outbreaks sa Africa
03:07So nagkakaroon siguro sila ng interaction ng mga daga na ito, mga squirrels
03:12Siyempre, minsan kinakain
03:15So baka dun siguro nagkaroon ng hawaan
03:19Ang pagpasa ng sakit mula sa hayop papuntang sa tao
03:23Dahil sa paglapit at interaction nito sa isa't isa
03:27Maging sa iligal na bintahan at transportasyon nito
03:32Ang maaaring pagmula ng tinatawag na zoonotic disease
03:39Sa Palawan
03:41Sako-sakong kaliskis at patay na pangolin
03:44Ang nasa kwote ng Palawan Council for Sustainable Development
03:48So yung lahat ng sako na yun is around 11,000 heads of pangolins
03:56Kailangan natin magsuot ng protective gears
04:03Ito pa na yung mga pangolin natin
04:07So for them to get the skills, kailangan nilang tuklapin ito isa-isa
04:11Itong mga kaliskis na ito, if they're still alive, they will die out of pain
04:15Pero yun mo, parang ang tinutukla pa ng kuko
04:18Isa-isa
04:19And these are so many
04:21Sobrang kawawa itong mga hayop na ito
04:25Their mead is considered a delicacy
04:28And it's like a symbol of wealth
04:31If you can invite your friends to a pangolin dish
04:34That shows how your status
04:36The scales on the other hand
04:38They are an ingredient of more than 500 prescriptions
04:42And some 60, I think
04:45Accepted traditional Chinese medicine products
04:49Isa rin sa virus carrier ang pangolin
04:53Kahit patay na, maaari pa rin itong maipasa ang virus na pwedeng pagmula ng iba't ibang sakit sa tao
04:59Look at this!
05:00A container full of pangolin
05:02Nakalagay dito sa loob
05:05Look at this, oh
05:07Oh my God
05:09So yung mga pangolin na nakalagay dito
05:11Punong-puno of different sizes, no?
05:13May mas malalaki like
05:14Halimbawa itong isang to
05:16I'm gonna lift it up
05:19Wow, so heavy, so huge
05:21Itong mga pangolin na ito
05:25No-confiscate nila
05:26Wala na, scales
05:27Pero nakatabi pa rin yung kanilang laman
05:29Just like this
05:30Siguro
05:31Para naman ibenta yung karmi
05:33This one's around 2 to 3 kilograms lang
05:36Sobrang likit
05:37And yet, na-subject na siya dito sa ganitong klaseng abuse
05:41And pain
05:43And murder
05:44Kung iisipin mo naman talaga, no?
05:52Tayo yung mga tao na
05:54Dapat nangangalaga dito sa
05:56Wildlife
05:58Patuloy ang mga eksperto sa pag-aaral
06:00Para maiwasan na kumalat
06:02Ang iba't ibang zoonotic diseases
06:05Gaya ng grupo niya Dr. Philip Alpiola
06:08Isang wildlife biologist
06:10Mala sa University of the Philippines, Los Banyos, Laguna
06:12Sumama kami sa ginawa niyang pag-aaral sa mga paniki sa mga pangiling
06:17Na kilalang carrier ng beta-coronavirus
06:21Paraan nila ito para maintindihan at maiwasan ang sunod na pandemya
06:27Oras na ng paglabas ng mga paniki
06:35Oras na rin para magsuot ng karagdagang proteksyon sa katawan
06:39Ganyan yung proseso
06:40Meron silang makukuhang paniki na matatrap dito sa
06:44Ano natin, misnets natin
06:46So yun, tinatanggal nila sa misnets
06:48Inuingatan nila na hindi
06:50Mabalian
06:51Or masaktan
06:53Yung batch na napunta dito sa misnets
06:55Bago kuhanan ng swab sample ang paniki
07:01Kailangan muna namin silang kuhanan ng detalye tulad ng forearm length, kasarian at edad
07:07Tito mo, ito yung isa sa mga maliit
07:09Dapat yung pag-handle mo ay hindi masyado mahigpet
07:13Kasi napakasaya lang din ang mga paniki ito
07:15So konting apply mo lang ng pressure
07:17Pwede baka mamatay
07:21Pagkatapos na mas swab, agad din itong pakakawalan
07:26Itong klase naman ito
07:28Rhinoluchus
07:30Arcturatus
07:32Ito ay lalaki
07:34Ang male
07:39Ang paniki na ito, inoobserbahan muna ang paligid bago lumipad
07:46At huli naming sinuri ang pinakmalaking insect eating bat
07:49Ang diadem leaf nung spot
07:52Pagka ganyan, gumagalo-galing ilong niya
07:55Nag-e-ecolocate na rin yan
07:57Dumidiscarte na
07:59Paano ba? Ano pang mayayari dito?
08:04Ang lahat ng sample na kinuha sa paniki ay ipapadala sa Japan
08:09Doon malalaman kung carrier at kung anong klase ng virus ang maaaring meron sa mga paniki
08:16Ang resulta ng aming pag-aaral sa Mount Makiling at sa iba't ibang lugar sa Pilipinas ay
08:22Unang-una dito, mga coronavirus, mga apat o limang klase ng mga coronavirus
08:27So, hindi pa namin alam kung ito ay nakakahawa sa sa tao
08:32Maraming salamat sa panonood ng Born to be Wild
08:34Para sa iba pang kwento tungkol sa ating kalikasan, magsubscribe na sa GMA Public Affairs YouTube channel
08:41Pag-aaral sa GMA Public Affairs