Kategori
🛠️
Yaşam tarzıDöküm
00:00[♪ Müzik ♪.......]
00:29Efendim merhabalar, Beyaz TV ekranlarına Geçmişe Yürüyen Adam programına hoş geldiniz.
00:49Bugün 3. ve son bölümüyle Adnan Menderes belgeselinin ki artık bu bir program değil bu bir belgesel.
00:57Adnan Menderes belgeselinin 3. bölümüne hoş geldiniz.
01:01Bugün sizlerle Yassıada'da Adnan Menderes'in 15 küsur ay süren mahkemelerinin gerçekleştiği Yassıada'da Adnan Menderes özeline doğru indiğimiz programa geldik.
01:16Bugün anlatacağımız iki ana merkez var.
01:19Bir Adnan Menderes'in ve arkadaşlarının ve dönemin Cumhurbaşkanı Celal Bayar'ın 15 ay boyunca yatmış oldukları zindan odaları,
01:30koğuşlar ve ardından kaleminin kırıldığı 11 ay süren mahkeme sürecinin devam ettiği 19 davadan yargılandığı mahkeme salonu.
01:41Önce zindanlar ardından mahkeme salonu, Beyaz TV, Geçmişe Yürüyen Adam Adnan Menderes özel programına hoş geldiniz.
01:51Adnan Menderes müzesi binamız burası.
01:55Peki neydi burası? Önce onu anlatayım sonra içeriye gireyim.
01:591947 yılında hatırlayın lütfen bu belgeselin birinci bölümünde 1947 yılında Deniz Kuvvetleri Komutanlığı tarafından buranın alındığını,
02:09Acemi Birliği gibi bir birlik bir askeri birlik olarak 1978'e kadar kullanıldığını anlatmıştım ya.
02:16İşte o 47-78 yıllar arasında burası şu an gördüğümüz ve benim yavaş yavaş içeriye girmeye hazırlandığım bu bina subay lojman olarak kullanıldı.
02:29Burada görev yapan subayların lojmanı tam olarak burasıdır.
02:331960 tarihinde buradaki subaylar boşaltıldı.
02:38Heybeli Ada bölgesine gönderildi.
02:40Hakimlerle birlikte salonda konuşacağız onları.
02:44Diğer taraflara gönderildi ve burası hapishane koğuşları ve zindanlar yapıldı.
02:501967 Mayıs 1961 17 Eylül arası bu binada herhangi bir lojman faaliyeti ya da subay barınması yok.
03:02Burası tamamen hapishane ve zindan Adnan Menderes'in hayatını anlatan bölümlerle restorasyon yapılan bu binanın
03:11aslında ilk önce 2013 tarihinde devlet tarafından TOBA Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği'ne burayı restore et dediğinde
03:21elde geçen elde bulunan bina tam olarak böyleydi.
03:25Bugün ise aşağıda olduğu gibi yapanların eline emeğine sağlık 1947-78 asker lojmanı 60-61 hapishane ve koğuş.
03:37Efendim hoş geldiniz buyurun lütfen.
03:411960 27 Mayıs 1961 17 Eylül zindanlar.
03:48Celal Bayar'ın ve Adnan Menderes'in kalmış olduğu hapishane koğuşları burada.
03:54Burada bir kapı içeride 10 sene boyunca ülkeyi yöneten cumhurbaşkanının ve başbakanın zindanları.
04:02Bugün müze olarak kullanılan bu bölüm Adnan Menderes'in 1899 tarihinde dünyaya geldiği
04:11aydındaki bir aslında zengin bir ailenin çocuğu aydında toprak ağası.
04:17Zenginler böyle bir yatak odası var böyle bir çalışma odası var.
04:23Adnan Menderes hukuk fakültesi mezunu.
04:26Adnan Menderes aslında bir avukat ve Adnan Menderes Celal Bayar'ın Kuvayi Milliye'deki müfreze birliğinde çete.
04:34Yani istiklal savaşı madalyası bulunmaktadır Adnan Menderes.
04:39İşte Menderes'in doğduğu ev tam olarak böyle aydındaki aslında öyle çok da köylü bir havası yok.
04:47Yani aydınlı evet köydeler yani aydın merkezdeler fakat evleri tam olarak böyle.
04:55Nasıl mutfak?
04:57Güzel.
04:58Böyle bir evde 1899 tarihinde dünyaya geliyor Adnan Menderes.
05:04Bu hadisenin müze tarafı.
05:08Burası aslında bir mutfak değil.
05:11Burası bir zindan ve şu an burası bir duvar.
05:15Duvarı kırmışlar.
05:17Burada bir kapı var.
05:19Kapı demir.
05:20İçerisi zindan.
05:21Şurada bir kovuş var.
05:24Menderes'in pencere kenarında saçı olmayan bir subayla imtina ile sandalyede oturduğu sandalyeden fotoğrafı çeken kişiye baktığı yerde tam olarak buralar.
05:35Ve pencere kenarından etrafı izliyor efendim.
05:391960 27 Mayıs 1961 17 Eylül.
05:44Aradan geçen 17-18 Ay.
05:47Burada kalmışlar.
05:49Böyle bakmayın buranın çok sempatik sıcak bir müze görücüsü olduğuna.
05:53Burası tam olarak bir zindan ve bu zindanda Cumhurbaşkanı ile Başbakan kalmışlar.
05:59Şimdi diğer milletvekillerinin kaldığı zindan ve hapishane odalarına doğru adım adım gidelim.
06:07Bir subay lojmanı ama sonra bir hapishane kovuşu.
06:13Kim bilir kimler yattı öyle bir kayıt yok.
06:16Burada şu yattı burada bu yattı diye bir kayıt yok.
06:19Şu an bir zindan odasına girdik.
06:22Burada bir tek malzeme sergilenmekte.
06:25Adnan Menderes'in istiklal madalyası.
06:29Madalya sahibi istiklal madalyasını kazanmış Yunanlılarla Kuvayi Milliye adına Celal Bayar'la beraber savaşan
06:39Celal Bayar yani Kuvayi Milliye'deki adıyla Galip Hoca'nın müfrezelerinde çarpışmış bir askerdir Adnan Menderes.
06:48Ve istiklal madalyasına sahip bir askerdir Adnan Menderes.
06:53Bir zindan odasından çıktık.
06:57Şimdi başka bir odaya doğru çıkıyoruz.
07:00Dedim ya Adnan Menderes aslında bir avukat.
07:03Hukuk fakültesi mezunu.
07:06Kim bilir kimin odası bilmiyoruz ki.
07:09Burada bir zindan.
07:11Üstelik pencere yok.
07:13Kapı kapandığında ışıklar kapandığında zifiri bir karanlık.
07:17Hiçbir şey yok ışık namına ve pencere namına.
07:21Burada okuduğu kitaplar hukuk fakültesinden avukat olmak için bu kadar kitap okumak gerekiyor.
07:29Gerçekten doğru.
07:30Bu da onun diploması.
07:31Bu milletin en kibar başbakanıydı Adnan Menderes.
07:36Ve maalesef bu ülkenin en kibar cumhurbaşkanını ve en kibar başbakanını idam ettiler.
07:44Adım adım bu müzenin diğer odalarına giriyoruz.
07:48Adnan Menderes'in arkadaşlarının yatmış olduğu zindanda bomboş bir oda.
07:55Çok manidar bir oda.
07:57Ve sadece sandıklarla Adnan Menderes sandıklarla seçim kazanarak milletvekili oldu.
08:05Başbakan oldu.
08:06Bu da sadece onu göstermekte.
08:09Sandık demokrasilerde her şey demektir.
08:13Ve en sonunda 1959 tarihinde sabotaj mıdır bilmiyorum.
08:19Bir şey bilmediğim için evet diyemem, hayır diyemem.
08:22Fakat okuyalım.
08:2317 Şubat 1959 tarihinde Türkiye'nin 9. Başbakanı Adnan Menderes ve heyeti İngiliz hükümetiyle
08:30Kıbrıs Türklerinin kaderi için oldukça mühim olan görüşmeler yapmak amacıyla İngiltere'ye gitme kararı aldı.
08:37Türk Hava Yolları'na ait uçak Londra'nın Getwick Havalimanı'na 4.5 kilometre kala
08:44Sarı'yı bölgesindeki Newdegate köyü yakınlarında ormanlık bir alana düştü.
08:50Burada ölümler var, şehitler var.
08:52Adnan Menderes kurtuldu.
08:54Şimdi Adnan Menderes'in ve arkadaşlarını taşıyan İngiltere'ye giden uçağın parçalarını görmektesiniz.
09:04Bu uçaktan, bu düşen uçağın içinden Adnan Menderes sağ olarak çıktı.
09:101959 tarihinde Dünya basını Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı Adnan Menderes'in İngiltere-Londra'da düşen uçağını
09:21ve içinden sağ çıkan başbakanı konuşmaktaydı.
09:25O uçağın parçaları da burada, bu müze içerisinde sergilenmektedir.
09:30Gelin gelin, buraya gelin ve burada bu eserleri kendi gözlerinizle birlikte görün.
10:00Şimdi Adnan Menderes'in özeline doğru inelim.
10:12Bu hapishanede, aslında aşağıdaki odada olan koğuşuna doğru giriş yapalım.
10:20Rutubetlerden dolayı her taraftan su çekmiş, çok kötü durumda bir oda.
10:26Rutubet artık nefes almayı zorlaştıracak halde.
10:30Bir paravan duvar, bir tuvalet.
10:36Bu arada her zaman ve daima 7 gün 24 saat.
10:42Şurada bir sandalye, burada bir sandalye daha var.
10:47Şöyle yapalım, kapının şurasında oturan bir subay.
10:56Hiç bitmiyor.
10:59Saat başı değişen bir subay.
11:01Orada oturan Adnan Menderes, tek kelime konuşmak yasak.
11:06Ve Adnan Menderes'le göz gözle gelen bir subay ama saat başı değişiyor burada.
11:12Saat başı değişen subayların yanı sıra Adnan Menderes 17 ay boyunca bu odada kaldı.
11:22Rutubetlere bakar mısınız? Nasıl bir rutubet?
11:26Denizi görmesin diye camı tahtayla kapatıldı.
11:32Denizi görmesin diye ve camlar filtrelendi.
11:37Deniz asla görülemiyor.
11:39Neden? Ne olur ki denizi görse?
11:42Hayır, ceza vermek lazım.
11:46Adnan Menderes'in yatağı ve yastığı kir içinde rutubetli duvarlara yaslanarak yatılan ve geçirilen 17 aylık bir süre.
11:58İnanılmaz bir kovuş ve maalesef Adnan Menderes bu kovuşta 17 ayını geçirdi.
12:06Allah rahmet eylesin.
12:17Adnan Menderes'in sorgulandığı odaya, sorgu odasına doğru giriş yapalım.
12:24Yine pencere yok, yine cam çerçeve yok, yine her yer rutubetli.
12:29Ve Adnan Menderes birazdan kendisinden hesap sormak için gelecek olan savcıyı burada bekliyor.
12:40Adnan Menderes yapacağı savunmayı burada okuyor.
12:46Kararname uzun, 32 sayfa.
12:49Baştan sonuna kadar okuduktan sonra sorgulara başlanması demek.
12:54Kararname iki defa okumak demek.
12:56Olacağından ve kararnamede kısımları ayrılmış bulunacağından diye devam eden bir ifade.
13:07Ve Adnan Menderes kendisini savunmak için kağıtları ezberlemek zorunda.
13:12Çünkü dakikalar sonra şu kapıdan bir savcı girecek, şuraya oturacak ve Adnan Menderes'e hesap soracak.
13:22Hangi odada böyle rutubeti bol, maalesef kötü bir odada.
13:37Birbirini tekrarlayan 17 koca ay.
13:41Her biri 7 ay, her biri 7 gün, 24 saatten oluşan haftalar ve aylar.
13:46Bunalım, çıkmaza girme, kaos.
13:50Adnan Menderes kendisini dipsiz bir kuyuda gibi hissediyordu.
13:55Ve bu dipsiz kuyu onu ölüme sevk etti ve intihar etti.
14:02İntihar ettiğinde idamına birkaç hafta kalmıştı.
14:08İdam edilmese intihardan ölecek, intihardan ölmese idam edilecek.
14:16İdamına birkaç hafta kalan Adnan Menderes askeri ve tıbbi müdahalelerle ayakta kaldı,
14:24hayatta kaldı, düzelttiler, tedavi ettiler, sonra idam ettiler.
14:3117 koca ay ardından intihar.
14:36Dediler ki sen kendin ölemezsin, ancak seni biz öldürürüz.
14:41Doğrulttular, düzelttiler ve idam ettiler.
14:5517 ay sonra, 17 Eylül 1961 tarihinde Kasımpaşa Askeri Hastanesi'ne seni tedavi etmeye götürüyoruz dediler.
15:11Bir tekneye attılar ve Güney Marmara'da bulunan İmralı Adası'na götürüp
15:16Milli Birlik Komitesi'nin kararıyla orada idam ettiler.
15:22Üzerinde kefen var, elleri bağlı.
15:26Son diyeceklerin nedir diye sorulduğunda saniyeler sonra ölecek olan Adnan Menderes'in son sözleri.
15:35Kimseye dargın değilim, kırgınlığım da yok.
15:39Hayata veda etmek üzere olduğum şu anda devletime ve milletime ebed saadetler dilerim.
15:48Bu anda karımı ve çocuklarımı şefkatle anıyorum.
15:53Son cümleleri budur.
15:55Adnan Menderes'in son sözleri sorulduğunda.
15:58Gelirseniz bu müzeye daha pek çok detay göreceksiniz.
16:03Bu arada Sezai Karakoç Üstad'a da rahmet dilemeni olur mu?
16:07Üstad Karakoç diyor ki,
16:09Onlar sanıyorlar ki biz sussak mesele kalmayacak.
16:14Halbuki biz sussak tarih susmayacak.
16:17Tarih sussa hakikat susmayacak.
16:20Onlar sanıyorlar ki bizden kurtulsalar mesele kalmayacak.
16:24Halbuki bizden kurtulsalar vicdan azabından kurtulamayacaklar.
16:29Vicdan azabından kurtulsalar tarihin azabından kurtulamayacaklar.
16:34Kurtulamayacaklar.
16:36Bakın Adnan Menderes'in halkla arasındaki diyalog nasıldı?
16:47İzlediğiniz için teşekkür ederim.
17:1827 Mayıs'ta başlayan askeri operasyonla Türkiye'nin her yerinden
17:35Demokrat Partili milletvekilleri, bakanlar, il başkanları, ilçe başkanları
17:41sanki bu ülkeye ihanet etmişlercesine nerede bulunuyorlarsa topladılar.
17:47Bavullarını hazırlattılar ve buraya getirdiler.
17:51Bu müze, açık hava müzesi adanın bu kısmında
17:56işte o Demokrat Partililerin buraya gelirken bıraktıkları bavulları
18:02sembolik olarak gösteriyorlar.
18:05Her taraf bavul.
18:07Sahipleri gitti.
18:09Bunlar burada hatıra olarak kaldılar.
18:11Şimdi hatıralar ve 592 mahkumun beraber yürüdüğü
18:181947-78 yılları arasında Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'nın bünyesindeyken
18:25askerlerin spor salonu olarak kullandıkları
18:30ama 27 Mayıs ile 17 Eylül arasında 60-71 yıllar arasında
18:35mahkeme salonu olarak kullanılan salona doğru, mahkeme salonuna doğru,
18:40kalemlerin kırıldığı yere doğru, artık hikayenin bittiği,
18:45artık ölümle Demokrat Partililerin yüz yüze kaldıkları
18:50spor salonuna ya da mahkeme salonuna doğru adım adım giderken
18:56Duyuyor musunuz?
18:58592 milletvekili ya da bakan mahzun bir biçimde salona doğru gidiyorlar.
19:07Biz de onlarla birlikte salona doğru geçelim
19:11ve salonda mahkemeyi sessiz bir biçimde izleyelim.
19:16Duyuyor musunuz?
19:17Kalemlerin kırıldığı Salim Başoğlu'nun milletvekillerini ve bakanları
19:21kes sesini fazla konuşma
19:23sana söz hakkı vermedim
19:25seni buraya tıkan irade böyle olmanı istiyor
19:28savunma yapma
19:29diye bağırmalarını duyuyor musunuz?
19:31Salim Başoğlu terör estiriyor içeride.
19:33Haydi buyurun.
19:36Acı hadiselerin yaşandığı mahkeme salonunda
19:40biz de zanlıların yanında yerimizi alalım.
19:44Allah kimseyi mahkemelere, hakimlerin, savcıların önüne
19:49ve merhametine ve vicdanına mahkum bırakmasın.
19:54Şu an orjinal mahkeme salonundayız.
19:57Maliye Bakanı Hasan Polatkan,
20:01Cumhurbaşkanı Celal Bayar,
20:06Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu
20:11ve Başbakan Adnan Menderes.
20:154 idam, 15 idamdan soyutlanarak yapılan 4 idam
20:21ve karşınızda bu haksız, hukuksuz kararları veren
20:26zalim, hakim ve savcı üyeleri.
20:30Aslında hikaye 1923 yılında başlıyor.
20:34Mustafa Kemal Paşa,
20:36Türkiye Cumhuriyeti'ni kurduktan sonra
20:39CHP ya da o günkü adıyla CHF
20:42Cumhuriyet Halk Fırkası'nın ya da partisinin içinde
20:46bazı sesler çıkmaya başladı.
20:48Çünkü asıl savaşma sebebiyle
20:51savaş zaferle bittikten sonraki yapılanlar arasında
20:55tezat ve problem gören Kazım Karabekir,
20:59örnek Cafer Tayyar Eğilmez,
21:01örnek Mersinli Cemal Paşa,
21:03örnek Rauf Orbay,
21:05örnek Ali İhsan Savis Paşalar
21:08yani Kurtuluş Savaşı'nın kurmay heyeti
21:11ne oluyor yahu biz böyle bu yüzden savaşmamıştık ki
21:15dediler ve itiraz etmeye başladılar.
21:191924 yılının sonuna doğru
21:22Kazım Karabekir ayrıldı CHP'den
21:25ve bir parti kurdu.
21:27Bu partinin adı
21:29Teraki Perver Cumhuriyet Fırkası'ydı.
21:32Bu parti sadece tüzük olarak CHP'den fark olarak
21:38CHP'de dini duygular ve din kurumu yokken
21:42Teraki Perver Fırkası'nın
21:45Teraki Perver Cumhuriyet Fırkası TCF
21:48TCF'de sadece şu yazıyor
21:51CHP'den farklı olarak şu yazıyordu
21:54TCF, Teraki Perver Cumhuriyet Fırkası
21:58dini düşüncelere muhabbetkardır,
22:01saygılıdır, o kadar.
22:03Bu yüzden halk coşkulu bir biçimde evet dedi.
22:06Fakat baskın erken seçimde
22:09Teraki Perver Cumhuriyet Fırkası
22:12bazı bölgelerde çok ciddi oranda
22:15oy alınca bir problem oluştu.
22:19Tam da bu esnada körün taşı gibi
22:22Şeyh Said olayları başladı.
22:25Teraki Perver Şeyh Said'le ilişkilendirildi.
22:28Parti kapatıldı.
22:301925 yılından 1930'a kadar
22:34tam 5 yıl boyunca
22:36herhangi bir parti kurma deneyi, denemesi yapılmadı.
22:401930 tarihinde Paris Büyükelçisi
22:45Ali Fethi Okyar Paris'ten Atatürk'ün emriyle çağrıldı.
22:48Ve Atatürk Yalova'dayken
22:51Ali Fethi Okyar İstanbul'a geldi.
22:53Sonra Yalova'ya geçti. Sonra Atatürk'le görüştü.
22:56Ali Fethi Okyar'ın Serbest Cumhuriyet Fırkası kitabında
22:59bunlar detaylı bir biçimde anlatılmaktadır.
23:02Tavsiye ediyorum o kitabı okuyun.
23:04Ardından Serbest Cumhuriyet Fırkası kurulduğu Atatürk'ün emriyle
23:08bir muhalefet partisi olsun
23:11ve CHP'ye muhalif olmak için
23:15bir muhalefet partisi olursun.
23:18Bu arada 3-2 bakanın
23:21bir cumhurbaşkanının
23:23ve bir başbakanının arasından geçerek
23:26sizlere hitap ediyorum.
23:28Gelin gelin, buraya gelin.
23:30Bu gerçek ve orijinal
23:33mahkumlar buradayken mahkum yakınlarının oturduğu
23:37spor salonunun koltukları da tam olarak burada bulunmaktadır.
23:40Atatürk'ün emriyle Ali Fethi Okyar
23:43Serbest Cumhuriyet Fırkasını kurdu.
23:45Ardından bu fırkada yapılan baskın erken seçimden sonra
23:49ciddi oy kazandı.
23:51Bu şu demekmiş
23:53CHP yapılacak olan bir genel seçimde kaybedecek.
23:57Bunu görünce parti yetkilileri panik yaptılar.
24:00İşte o esnada menemen olaylarının
24:04bir takım hareketler
24:06serbest cumhuriyette kapatıldı.
24:09Sırada ne vardı?
24:111946'ya kadar herhangi bir seçim,
24:14herhangi bir parti yok.
24:16Tek başına Cumhuriyet Halk Fırkası ya da partisi
24:201923'den 1946'ya kadar
24:24bu ülkeyi tek başına yönetecekti.
24:271930'lu yıllarda
24:30Mustafa Kemal Paşa
24:32Aydın'ı ziyaret ediyor.
24:34Aydın da CHP'ye uğruyor.
24:37Askeri garnizonlara uğruyor.
24:39Sonra tam gidecekken
24:42İstanbul'a dönecekken
24:44genç bir adam geliyor.
24:46Diyor ki ben
24:48Serbest Cumhuriyet Fırkası
24:50Aydın İl Başkanı
24:52İstiklal Madalyası
24:54sahibi Adnan Menderes
24:56Neden bizim partimize uğramadınız?
25:00Biz de bu ülkede siyaset yapan bir partiyiz.
25:03Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın
25:05burada bir bürosu var.
25:07Paşam
25:09size orada bir kahve ikram etmek istiyorum.
25:12Lütfen gelin der.
25:13Atatürk'ün çok hoşuna gider.
25:15Genç avukat
25:17Aydınlı Adnan Menderes'in bu yaptıkları
25:20der ki çocuk
25:22bak yarım saatim var.
25:24Yarım saat boyunca seninle birlikteyim.
25:26Yarım saatim var ona göre kullan.
25:29Adnan Menderes alır Atatürk'ü.
25:31Serbest Cumhuriyet Fırkası'na götürür.
25:34Serbest Cumhuriyet Fırkası'nda
25:36beraber kahve içerler.
25:38Adnan Menderes'i çok hoşuna gider Atatürk'ün.
25:41Ve Atatürk çıkarken
25:44yanındaki CHP'lilere der ki
25:46bu çocuğu CHP'ye kazandırın.
25:48Bu çocuk çok zeki bir çocuk.
25:50Bunda iş var.
25:52Ardından Atatürk'ün ricası üzerine
25:55Adnan Menderes
25:57Serbest Cumhuriyet Fırkası
25:59Aydın İl Başkanlığını bırakır.
26:02Zaten parti kapatılmıştır.
26:04Boş kalan Adnan Menderes
26:06Cumhuriyet Halk Partisi
26:08Aydın Milletvekili olarak
26:10görev yapmaya başlar.
26:121946'ya kadar bu görev devam eder.
26:161946 tarihinde
26:18bir toprak reformu kanunu gereği
26:20dörtlü takrir adı verilen
26:22Refik Koraltan,
26:24Mehmet Fuat Köprülü,
26:25Celal Bayar ve Adnan Menderes'in imzasıyla
26:29bir parti içi muhalefet hareketi oluşur.
26:33CHP bu muhalefet hareketine hoş bakmaz.
26:37Bunun üzerine bu dört kişi
26:39Refik Koraltan, Celal Bayar,
26:42Edebiyat Profesörü Mehmet Fuat Köprülü
26:45ve Adnan Menderes istifa ederler.
26:48Bir parti kurarlar.
26:50Bu parti Demokrat Parti'dir.
26:531945 yılında kurulan Demokrat Parti
26:5746 yılında bir seçime girer.
26:59Bu seçim dünyanın en rezil
27:02ve dünyanın en saçma seçimidir.
27:06Zira herkesin içinde
27:08CHP'li kaymakamın,
27:10CHP'li valinin,
27:12CHP'li emniyet müdürünün,
27:14CHP'li öğretmenin,
27:16CHP'li muhtarın,
27:18CHP'li encümenin,
27:20CHP, hepsi CHP'li olan
27:23salon görevlilerinin önünde
27:25bir insan oy verirken
27:27Demokrat Parti'ye oy verebilir mi?
27:30Böylesine saçma sapan bir seçimde
27:34açık oy, at bakayım oyunu.
27:36Tamam saat 5 oldu.
27:38Ben şimdi sandığa alıyorum.
27:39Kapalı bir yere gidiyorum.
27:41Kapalı mekanda ben bunları sayacağım.
27:44Açık oy, kapalı sayım.
27:47Kapalı yerde saymak
27:49şeklinde bir seçim yapılır.
27:52Ve bu seçimde Demokrat Parti
27:5463 milletvekili kazanır.
27:57Azınlıktır, muhalefettir.
28:01Ama Demokrat Parti
28:03meclisin içinde yer almıştır.
28:05Bugünlerde CHP'li,
28:07Cumhuriyet Halk Partili
28:09İsmet İnönü Cumhurbaşkanlığı
28:11nezdinde Amerika'ya ve dünyaya
28:13başvuruda bulunmuş
28:15NATO'ya girmek istenmiştir.
28:17NATO'na önce demokrasini düzelt
28:19ondan sonra gel demişler.
28:21NATO'ya girmek için
28:23önce Kore Harbi'nde
28:25katılma ve Amerika'ya yardım etme sözü,
28:27ardından demokrasini düzeltme sözü
28:29verdikten sonra
28:311950-14 Mayıs'ında
28:34şöyle bir işaretle
28:36Yeter!
28:38Söz milletindir.
28:40Türk demokrasi tarihinin ilk afişi
28:42budur ve yeter!
28:44Söz milletin.
28:4614 Mayıs 1950.
28:48%58 oyla Demokrat Parti
28:50seçimi kazanır.
28:52%58 oyla.
28:541950 yılında
28:56Adnan Menderes ve Demokrat Parti
28:58eser güller.
29:00Artık Avrupa ile aramızdaki
29:02mesafe ve fark kapanmaktadır.
29:04Ezan Türkçe'den
29:06Arapça'ya çevrilmiştir.
29:08Ayasofya'nın cami olması konuşulmakta.
29:101952 yılında
29:12Adnan Menderes Ayasofya'yı
29:14cami yapmak için çabalar harcamaktadır.
29:16Ve bunları herkesin
29:18gözü önünde Celal Bayar'a rağmen
29:20yapmaktadır. Mesela ezanın
29:22Türkçe'den Arapça'ya çevrilmesi
29:24kanununda 1950 yılında
29:26ilk karşı çıkan Celal
29:28Bayar olmuştur. Ne yapıyorsun sen?
29:30Böyle bir şey yapmaya hakkın yok
29:32demiştir. Adnan Menderes de
29:34siyasi hayatımın sonuna dahi
29:36gelsem ben bu ezanı
29:38asla döndüreceğim demiş
29:40ve döndürmüştür.
29:421950, 1954
29:44erken seçimi %53
29:461957
29:48erken seçimi %48
29:50ve ardından
29:521960 yılında
29:54öğrenci hareketleri birbirini kovalamakta
29:565. ayın
29:58555K parolasıyla
30:00öğrenciler bir
30:02isyanı körüklemektedir. Ne demek
30:04555K? 5.
30:06ayın 5'inde saat 5'te
30:08Kızılay Meydanı'nda diye bir toplantı
30:10yapmışlar ve öğrenciler
30:12hareketlenmeye başlamışlardır.
30:14Bu hareketlilik
30:16bir süre sonra
30:18halka sıçramış, askerden
30:20ve memurlardan destek almış
30:22ve bir isyana sebebiyet
30:24vermiştir.
30:26Demokrat Parti erken seçim kararı
30:28yapılmış. 1961
30:30tarihinde olması planlanan genel seçim
30:321960'ta
30:34seçim kararı alınarak
30:36sonuçlanmıştır. Yapılan
30:38tüm anket çalışmalarında
30:40tüm hesaplamalarda
30:42Adnan Menderes'in ve Demokrat
30:44Parti'nin yapılacak olan
30:46bir erken seçim sonucunda
30:48tekrar hükümet olacağı anlaşılınca
30:50artık Adnan
30:52Menderes ve ekibini
30:54devirmek için darbe yapmaktan
30:56başka hiçbir çare kalmamıştır.
30:5827 Mayıs
31:001960 tarihinde
31:02darbe yapılmış
31:04592
31:06Demokrat Partili, Bakan,
31:08Milletvekili, Genel
31:10Kurmay Başkanı,
31:12İl Başkanları, Encümen Üyeleri
31:14herkes
31:16alınmış
31:18bir şekilde, bir yolla
31:20Demokrat Partili
31:22herkes yasadaya
31:24getirilmiştir. Sonunda
31:265 ay, 6 ay boyunca
31:28zindanlarından hiç çıkmaksızın
31:30orada
31:32kalmışlar. 6. ayın
31:34sonunda savcı
31:36bir iddianame hazırlamış.
31:38Ama hangi savcı? Hadi gelin şimdi
31:40o savcıların yanına gidelim
31:42ve mevzunun bundan sonra kalan
31:44kısmını orada konuşalım.
31:5427 Mayıs
32:061960 darbesini
32:08gerçekleştirenler alel acele
32:10amatör de olsa
32:12çok hızlı bir biçimde bir hakim
32:14ve savcı heyetini
32:16oluşturmak zorundaydılar.
32:18Yargıtay 1. Daire Başkanı
32:20şu an benim solumda bulunan
32:22bu sevimsiz adam
32:24Salim Başolu
32:26mahkeme başkanı olarak belirlediler.
32:28Ardından Yargıtay'ın
32:30diğer üyelerinden, diğer Yargıtay
32:32şubelerinin üyelerinden
32:34bir heyet oluşturdular.
32:36Hakimler ve savcılar tamamen
32:38talimatlıydı. Hiçbiri özgür
32:40değildi. Mesela Hasan Polatkan'a
32:42savunmanı yap dediğinde
32:445 dakika veriyorum dediğinde
32:46efendim ben 5 dakika bitiremem
32:48uzun bir konuşma yapmam lazım
32:50dediğinde bu adam
32:52yanımdaki sevimsiz tip
32:54bu Salim Başolu dedi ki olmaz öyle
32:56sana 5 dakika veriyorum
32:58daha fazla konuşma hakkı vermiyorum.
33:00Hasan Polatkan dedi ki
33:02ne yani benim hayatımı
33:04kast edeceğiniz idamla yargılandığım
33:06bu mahkemede konuşmamı
33:08istemiyor musunuz? Bu dedi ki
33:10gerekirse konuşma
33:12kes sesini. Sizi
33:14buraya tıkan irade
33:16böyle istiyor dedi
33:18ve mahkemeyi
33:20savunma yapmadan bitirmesi istendi.
33:22Bu sevimsiz adam
33:24Salim Başol tarafından
33:26bu insanlar şu an
33:28görmüş olduğunuz hakim heyeti
33:30tamamen talimatlı
33:32şurada bulunan
33:34Adnan Menderes, Fatih Rüştü Zorlu
33:36Hasan Polatkan ve
33:38Celal Bayer ne derlerse desinler
33:40umurlarında bile değil
33:42yazıyorlar çiziyorlar heybeli
33:44adadaki ismini vermeyeyim çünkü
33:46reklam olur hala var olan
33:48bir otelde akşamları hazırlıyorlar
33:50sabahları bunları dinliyor
33:52ve o otelde hazırladıklarını
33:54aynen ilan ediyorlardı.
33:5619 tane dava vardı
33:5819 dava bu 19 davanın
34:00içinde mesela
34:02bir köpek davası var
34:04köpek davası
34:06ne o? Celal Bayer'e
34:08Cumhurbaşkanı Celal Bayer'e
34:10bir Afgan tazısı hediye edilmiş
34:12Celal Bayer'de
34:14kendisine hediye edilen
34:16bu Afgan tazısını İzmir'in
34:18Ödemiş ilçesinin bir köyüne
34:20çeşme yapılması için satmış
34:22köpeği satıyor
34:24köpeğin parasıyla
34:26bir köye çeşme yapıyor
34:28vay efendim sen nasıl
34:30devletin malı olan köpeği
34:32satarsın? Köpek
34:34davası diye bir dava var
34:36maalesef Celal Bayer'in
34:38suçlandığı davalardan biri
34:40Afgan köpeğini satıp
34:42İzmir Ödemiş'teki
34:44bir köye çeşme yapmak bu kadar
34:46basit. Mesela o günlerde
34:48Kıbrıs mevzusu
34:50gündemde Kıbrıs'ta çok fazla
34:52Rum Türkleri öldürüyor
34:54Türk köylülerine zarar veriyorlar
34:56Adnan Menderes
34:58Kıbrıs Türktür diye bir cemiyet
35:00kuruyor ve Kıbrıs Türktür
35:02cemiyetiyle Kıbrıs'taki
35:04mücahitlere hem silah hem para
35:06gönderiyor. Şu adam
35:08diyor ki ve bunun
35:10yanındaki bu adamlar diyorlar ki
35:12sen nasıl oluyor da
35:14Kıbrıs Türktür cemiyetini
35:16kuruyorsun? Adnan Menderes
35:18diyor ki her gün Kıbrıs
35:20Türklerinin öldürüldüğü bir ortamda
35:22Kıbrıs'ta yaşayan Rumlara
35:24bir had bildirmem gerekiyordu
35:26bir şeyler yapmam
35:28gerekiyordu ben de
35:30yaptım. Kıbrıs'taki Rumlara
35:32haddini bildirmem gerekiyordu
35:34bildirdim. Sevgili dostlar
35:36bu mahkeme kimin mahkemesi?
35:38Kıbrıs'taki Rumlara
35:40karşı EOK'a karşı
35:42Makaryos'a karşı
35:44Türkleri örgütleyip
35:46Türklere silah veren, Türklere
35:48para gönderen, Kıbrıs Türktür
35:50cemiyetini kuran Adnan
35:52Menderes suçlu bulundu
35:54suçlu Adnan Menderes
35:56suçlu bulundu. Kıbrıs
35:58Türktür cemiyetini kurduğu için
36:00bu insanlar
36:02şu
36:04Adnan Menderes'i
36:06kalemini kırarken
36:0818 davada suçlu bulurken
36:10vatana ihanet suçu ile suçlarken
36:12bu adam
36:14Kıbrıs Türktür cemiyetini kurduğu
36:16için Adnan Menderes
36:18suçlu buldu.
36:2017 ay sürdü. Adnan
36:22Menderes öyle ki
36:24perişan bir halde
36:26aylarca koğuşundan çıkmıyor
36:28yalnızca duruşmadan duruşmaya
36:30kendisi koğuşundan çıkartılıyordu
36:32dedi ki
36:34Adnan Menderes'e başkanına
36:36daha doğrusu adanın komutanına
36:38kim o yanına gidelim mi
36:40burası hatırlayın
36:421947 yılından sonra
36:44denizcilerin
36:46adasıydı deniz kuvvetleri komutanlarının
36:48adasıydı işte o yüzden
36:50denizci albay
36:52Tarık Güryay
36:54ya dedi ki ben konuşamıyorum
36:56konuşma melekelerimi
36:58kaybettim lütfen
37:00günde bir saat bile olsa
37:02arkadaşlarımla görüşme izni verin
37:04bana ben
37:06konuşmak istiyorum dedi
37:08bunun üzerine bir
37:10hayvan kafesine benzeyen bir
37:12kafes koydurdu
37:14orada oturttu ve dedi ki
37:16çeneni kapat
37:18hiçbir demokrat partiliyle
37:20göz göze gelme
37:22arkadaşlarını seyret
37:24sonra koğuşuna defol
37:26Tarık Güryay ve onun koruma
37:28birliği peki şuradaki garibanlar
37:30hiç ses çıkartmadan bakanlar
37:32kimler bunlar demokrat
37:34partinin zavallı avukatları
37:36bunlara konuşma hakkı
37:38bile verilmedi bunlar
37:40bir iddianameye delil sunacak derken
37:42iddianamedeki delilin
37:44kabul edilmedi dediler
37:46hiçbir şekilde bunlar söz konuşamadılar
37:48sessiz sakin bir biçimde
37:50duruşmaları dinlediler ve gittiler
37:5217 ayın
37:54sonunda 16 Eylül
37:561960 tarihinde
37:58Hasan Polatkan ve
38:00Fatin Rüştü Zorlu'yu
38:02Kasımpaşa askeri hastanesine
38:04götürdüler
38:06bu arada
38:08592 suçlunun
38:10123'ü berat etti
38:1215'i idamla sonuçlandı
38:1431'i
38:16müebbet yedi
38:18milli birlik komitesi bu 15 kişinin
38:2011'ini affetti
38:224 tane idamı
38:24onayladı
38:264 idam
38:28ortadaki
38:30Cumhurbaşkanı olan
38:32Celal Bayar
38:34yaş haddinden dolayı
38:36idamı müebbet hapse çevirildi
38:38kala kala idamlar 3'e indi
38:40Maliye Bakanı Hasan Polatkan
38:42Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu
38:44Başbakan Adnan Menderes
38:4616 Eylül
38:481961 günü
38:50Hasan Polatkan'la
38:52Fatin Rüştü Zorlu
38:54bulundular Kasımpaşa
38:56askeri hastanesine götürüldüler
38:58bir gün sonra 17
39:00Eylül 1961
39:02tarihinde ise Adnan
39:04Menderes'i aldılar zindanından
39:06koğuşundan
39:08nereye gidiyoruz diye sordu
39:10dediler ki askerler
39:12Kasımpaşa askeri hastanesine
39:14muayeneye gidiyorsun
39:16çünkü birkaç hafta önce intihar etmişti
39:18size intihar ettiği yerde
39:20anlattım bunu intihar etti
39:22muayeneye olacaksın
39:24halbuki hastaneye gitmedi
39:26halbuki muayene olmadı
39:28tek yapılan şey
39:30Marmaray'ın güneyinde bulunan
39:32Bursa'ya yakın olan
39:34İmralı Adası'na götürüldü
39:36ve 17 Eylül
39:381961 tarihinde
39:40bir gün önce
39:42iki bakan
39:44arkadaşının idam edildiği yerde
39:46o da idam edildi
39:48Allah mekanlarını
39:50cennet eylesin
39:52bir hafta sonra
39:54hatta tam şurada
39:56kocası Adnan
39:58Menderes'in kaleminin
40:00kırıldığını ve
40:02idamının hükmedildiğini
40:04gören Berrin Menderes'e
40:06Adnan Menderes'in
40:08eşi Berrin Menderes'e
40:10bir hafta sonra
40:12bir evrak geldi
40:14bu evrakta şöyle yazıyordu
40:16Berrin Menderes
40:18kocanızı asarken
40:20kullandığımız
40:22dara ağacının
40:24ağaç fiyatı
40:26ipin ip fiyatı
40:28imamın günlük yevmiyesi
40:30ve dara ağacını
40:32kullanırken kullandığımız çivi
40:34ve malzemelerin fiyatı
40:36şu kadardır
40:38bu fiyatı bu parayı
40:40bu masrafları
40:42falanca bankanın falanca hesabına
40:44yatır
40:46öylesine alçakta
40:48bir kumpas yapıldı ki
40:50bir adamı idam ederken
40:52kullanılan malzemelerin
40:54parasını
40:56dara ağacının parasını
40:58ipin parasını
41:00kefenin parasını
41:02imamın yevmiyesini
41:04Berrin Menderes'ten aldılar
41:06inanılmaz korkunç
41:08bir hikaye
41:10şurada şu sandalyelerde
41:12oturan mahkumların
41:14yakınları
41:16hem hakim Salim Başolu
41:18hem diğer hakimleri
41:20hem mahkeme ve ada başkanı
41:22Tarık Güryayı
41:24ve her kesim görüyordu
41:26Allah'ım ne büyük bir acı
41:28ve askerler mahkemenin
41:30güvenliğini sağlamak için
41:32artık neyin güvenliği ise
41:34adamların kolu kanadı kırılmış
41:36bir isyan çıkmasın diye
41:38burada bekliyorlardı
41:40sevgili dostlar
41:42yakın tarihimiz
41:4460 darbesi
41:46demokratik hayata
41:48geçiş sürecimiz
41:50bu ülkenin en kibar en nazik
41:52en beyefendi başbakanı Adnan Menderes'in
41:54asılma süreci
41:56ve demokrasi tarihinin
41:58kara lekesi
42:00tam olarak burada hikayeleştirildi
42:02vakit ayırın
42:04cumartesi pazar
42:06cuma lütfen buraya gelin
42:08ve burada
42:10bu hikayeyi tam olarak
42:12burada bir kere daha dinleyin
42:14yastığa da
42:16Adnan Menderes ve yakın tarihimiz
42:18sizi bekliyor