00:00Bu yazıyı yazdığım gün İstanbul'da düzenlenen Uluslararası Savunma Sanayi Fuarında,
00:12İDEF 2025, Endonezya ile Milli Muharip Uçak Kağan'ın ihracatı için tarihi bir anlaşma imzalandı.
00:19Anlaşma kapsamında Türk Havacılık ve Uzay Sanayi AŞ, TUSAŞ, tarafından geliştirilen 48 adet 5. nesil Kağan Savaş Uçağı Endonezya'ya teslim edilecek.
00:28Bu, Cumhuriyet tarihinin savunma sanayi alanında tek kalemde yapılan en büyük ihracatı olarak kaydedildi ve anlaşmanın değeri 10 milyar dolar aşıyor.
00:38Yüz yıl önce kendi imkanlarıyla imal ettiği toplama uçağıyla uçtu diye hapse atılan ve uçağına zincir vurulan merhum vecihi Hürkuş'un darbe üstüne darbe vurulan havacılık macerasını hatırladım birden.
00:49Bu bir rüya veya film miydi? Türkiye resmen 10 milyar dolarlık muharip savaş uçağı ihraç ediyordu. Ve bu daha başlangıçtı.
00:59Çocukluğumda çok okuduğum vehip, Sinan'ın Topuz adlı çizgi romanındaki sihirli tüy gibi bir şey takmış olmalıydık başımıza. İstiyorduk ve oluyordu.
01:08Yeni nesiller, ah onların saflık ve temizlikleri. Sanki Türkiye hep böyleydi zannedebilir.
01:14Susuz köy kalmasın kampanyaları düzenlenen bir ülkede, kansız ülke kalmasın kampanyasına evrilmenin nis ihanet, sabotaj ve çelme takma girişimlerine rağmen başarıldığını anlatmak boynumuzun borcu olmalı.
01:27İşte bu sevinçle arşivimin sayfalarına daldım ve vecihi Hürkuş'un Milliyet gazetesinde çıkan bir yazısına ulaştım.
01:332 Nisan 1967 tarihli yazıyı bu yeni haberin heyecanıyla okumaya başladım. Vecihi Bey vefatından 2 yıl 3 ay önce yayınlanan yazısında aynı gazetede çıkan bir yazıyı hakkı söylemediği için eleştirirken bazı hakikatleri gün yüzüne çıkartıyordu.
01:49İşte o yazıdan kesitler.
01:5325, doğrusu 26, Mart günlü milliyette Türkiye'de uçak fabrikası daha önce neden kurulamadı?
01:59Başlığı ile çıkan yazıda, o tarihte hava müsteşarlığı yapmış olan Sayın Mecit Sakman Vunkers'in altı hangarını satın alarak içine birkaç makine koyduk ve adına Kayseri Uçak Fabrikası dedik diyor.
02:10Hayır, bu ifade doğru değildir.
02:13Altı hangar diye adlandırılan tesis, bilhassa ismi saygıyla yad edilmek gereken İstiklal Savaşı'nın kahraman kumandanlarından Kemalettin Sami Paşa'nın Berlin Büyükelçiliği zamanında, şahsi dostu olan Mareşal Göring'in de alakası neticesi Prof. Vunkers ile yapılan anlaşmayla meydana gelmiş.
02:30Zamanın en modern uçaklarının memleketimizde yapılmasını sağlayan bir anonim şirket halinde tazdu etmişti, kurulmuştu.
02:37İsmi de Kayseri Tayyare Fabrikası değil, Tayyare ve Motor Türk Anonim Şirketiydi.
02:44Ben bu müessesenin baş tecrübe pilotu olduğum için, mukavele'nin, sözleşmenin, metnini yakinen bilmekteyim.
02:52O anlaşma hükümlerine göre, Vunkers patentli bütün uçaklar ve motorlar bu fabrikada yapılacak ve Türkiye'nin askeri ve sivil ihtiyacı için gerekli uçaklar bu fabrikada yapılacaktı.
03:02Bu PLN gereğince, Yankırs müessesesi bütün inşa tezgahlarını ve Forichtung dediğimiz inşa kalıplarını eksiksiz getirmiş ve fabrika montaj halindeyken,
03:13aynı zamanda hava kuvvetlerimizin Yankırs tipi uçaklarının da teknik bakım ve tamir işlerini yapmaya başlamıştı.
03:18Bu gerçek durum asla inkar edilemez.
03:21Ama bu müessesenin milli bir dava halinde yaşayamamasının sebeplerini başka kanallarda aramak gerektir.
03:28Şener Şen'in oynadığı bir Yeşilçam filminde ismiyle dalga geçilen Vecihi Bey, son derece içeriden ve Kemal Ki ciddiyetle açıklamalarına devam ediyordu.
03:37O tarihte Fransa'nın ve Çekoslovakya'nın tayyarelerini devletimize teklif eden iki mühim firma vardı.
03:43Bunlar Yankırs uçaklarını kötülettiriyor ve hava müsteşarlığı milli bir gaye ile meydana gelen yegane uçak fabrikamıza iş vermemek suretiyle iflasa sürüklenmesine sebep oluyordu.
03:53Acaba, Sayın Mecit Sakman'ın o tarihteki Müsteşarlık Fen Şubesi'nin oynadığı rollerden bilgisi yok muydu?
04:00Bu karşı tutum sebebiyle tayyare ve motor taşı 1929 senesinde iflas etmişti.
04:07Bu iflas ile bizim kaybımız en hafif deyimle korkunçtur.
04:11Eğer yaşasaydı yahut yaşatılsaydı, mevcut mukavele hükümleri mucibince, Alman Hava Kuvvetleri'nin en müessir, etkili, hava silahları olan Stukalar ve Hu-88'ler bu fabrikada yapılacak, hava kuvvetlerimizin yabancı uçaklara ihtiyacı kalmayacaktı.
04:28Uçak fabrikasının kapanmasının ardından Nuri Demirağ yapılan haksızlığı da dile getirmeyi vazife bilmişti Vecihi Kaptan.
04:34Ayrıca Nuri Demirağ uçak fabrikası da küçümsenecek bir teşebbüs ve teşekkül değildi.
04:41Milyonluk yatırımla meydana getirilen ve modern teçhizatlarla işletmeye açılan bir fabrikaydı.
04:47O tarihteki Türk Hava Kurumu İdaresi Milli Havacılık Sanayimizi teşvik amacıyla bu fabrikaya 12 uçak sipariş verdi.
04:53Bu uçaklar yapıldı.
04:55Fakat Türk kuşunun başındaki emekli bir hava subayı tarafından teslim alınmayarak bu milli teşebbüs de iflasa sürüklendi.
05:02Sırada Etimeskut uçak fabrikasının neden kapatıldığı var.
05:07Nihayet, Türk Hava Kurumu'nun Etimeskut uçak fabrikası, yıllarca çalışan ve seri halinde planör ve uçaklar inşa eden milli bir müesseseydi.
05:15Türk kuşunun planör ve uçak ihtiyaçlarını temin etmekle beraber inşa ettiği U uçakları üzerinde yıllarca hava kuvvetlerimiz, in, pilotları eğitim gördüler.
05:26Hatta bu fabrika yabancı firmalara da uçak sattı.
05:29Ama bütün bu başarılara rağmen Etimeskut üzerinde vukua gelen bir uçak kazasından sonra o milli fabrikamızı da, sivil havacılık dairemiz tepeden inme bir kararla faaliyetten men etti, yasakladı.
05:41Yazısının son cümlesi hüküm verir.
05:44Havacılık sanayimizin bugünkü elim, üzücü, hali Türk zeka ve kudretinin aczi mahsulü değil, bu yolun başına geçen bilgisiz kimselerin tutumunun sonucudur.
05:53Bunların önemi vecihi beyin kaleminden dile gelmesindendir.
05:58Ama bir tayyarecinin anıları adlı hatıratında, bize 27 Mayıs 1960 darbesini tezgahlayanların bir darbe de,
06:05binbir emekle kurduğu hava yollarına vurduklarını anlatan aşağıdaki satırları,
06:09bugün Kaan haberlerinin şenliği altında okuyunca insana büsbütün manidar hale geliyor.
06:132018 S-398
06:17Hava yollarım, işletme yerim, atölyem, uçaklarım ve bürom işgal edilmiş.
06:23Ne ben ne teknik personelim ve hatta teşkilatımın bekçileri iş yuvamıza girmek imkanı bulamadık.
06:29Bu yasaklık aylarca sürdü.
06:31Bir yolunu sağlayıp mallarımı başka bir yere nakletmek olanağı bulduğum zaman,
06:36atölyeme girdiğimde bütün atölyemin bir harabe halinde olduğunu gördüm.
06:39Teknik malzemenin yerlere saçılmış halde olduğunu,
06:43bürodaki dosyaların parçalanarak yerlere atılmış ve çiğnenmiş bulunduğunu hayretle görmüştüm.
06:49Tayyarelerimin durumuna gelince, gövdeler, kanatlar, motorlar, sehpalar parçalanmış
06:55ve lastik tekerlekler parçalar halinde kesilmişti.
06:59Bu hazin manzaranın ve korkunç ziyanın şikayet yeri de yoktu.
07:03Bu suretle Hürkuş Hava Yolları Kurumu sönmüş ve milli bir varlık yok olmuştu.
07:07Evet, dostlar bu günlere kolay gelmedik.
07:12Vurulmadık darbe, indirilmedik yumruk kalmadı ama düşmedik.
07:16Düşe kalka da olsa yürüdük ve idefin kapısına geldik.
