00:00In this video, we will see the actual river wall in San Jose, Navotas City.
00:19Maya-maya pa, bigla nalang rumagas sa ang malakas na agos ng tubig mula sa nasirang pader.
00:35Maririnig pa ang sigawan ng mga residente habang humihingi ng tulong.
00:40Tulong! Tulungan niyo kami!
00:45Mabilis na pinalubog ng tubig ang ilang lugar sa Navotas.
00:50Tulungan niyo po kami! Labiyak po yung pader dito!
00:55Dito!
01:10Hindi naman po talaga kami binabahad dito eh.
01:21Kahit sinasabi nila wala doon may kasalanan, meron, meron.
01:27So, simula nung 2024 hanggang ngayon, ginagawa pa rin yung Navigational Game.
01:41Yes pa, ma'am.
01:42Habang nagkakonduct sila ng material testing,
01:45unti-unti din po nila nakikita na yung accumulated wire enter sa kalumaan po ng structure natin.
01:51Yun din po yung nire-refer ngayon.
01:52Anong dahilan ng biglang pag-uho ng pader na nagpalubog sa lugar?
02:00Dito!
02:03Ayan yung pader na aling na yun na bumigay na.
02:10Sa barangay Doña Emelda, Quezon City,
02:13unti-unti nang tumabingi ang isang retaining wall.
02:16Magsisilbisa ng proteksyon ng mga residente ang proyekto sa tuwing tumataas ang tubig sa ilog.
02:30Sana po, ano, mapansin na kami.
02:32Ayan, pag makulim-lim pa lang, ginakabahan na ako, ma'am.
02:35Natatakot talaga ako.
02:37Ngayong panahon na naman ng tag-ulan.
02:48Epektibo pa ba ang proyekto ng gobyerno para mapigilan ang pagbaha sa ilang lugar sa bansa?
02:56Tuloy!
02:57Napiyak mo yung pader!
02:58Nakuna ng video ang bigla nalang pag-uho ng isang river wall sa barangay San Jose.
03:21Maya-maya pa, nagsimula ng rumagasa ang malakas na agos ng tubig mula sa gumuhong pader.
03:28Hindi po, napiyak po yung pader!
03:31Tulungan niyo po kami!
03:33Parangay San Jose, Silas!
03:35Tulungan niyo po mga tao dito!
03:39Ang mga residente, nagsimula na rin maghakot na mga gamit at alagang hayo.
03:44Kapag-bata!
03:45Kapag-bata!
03:48Gawaway man lang sa baba, biglaan ang lakan ng tubig.
03:51Mayor, patulong naman!
03:53Dito!
03:58Malalim na!
04:01Sa ilang lugar, umabot ng lampas tao ang tubig.
04:05Ah, tumamay pa ako!
04:07Ah!
04:08Ano?
04:08Matapos ang pagguho ng pader, sinubukan pang lagyan ng mga sandbag ang bahagi ng gumuhong river wall para pigilan ang pag-agos ng tubig.
04:24Pero ang problema, hindi na rin ito kinaya ang taas ng tubig.
04:28Sa bahagi kung saan nilagay ang mga sandbag, dating nakatirik ang bahay ng isa pang residente na si Teresa Abasola.
04:49Pero natabunan ito ng gumuhong pader.
04:52Ayun po yung pinakabahe namin.
04:55Dito po, ayun po.
04:56Pagkalabas nito ng dalawang poste, ayun na po, bahay namin.
05:02Hindi raw malilimutan ni Teresa ang nangyari sa kanila noong araw na yon.
05:06Dito po kami, dinagsan ang anak po.
05:08Hanggang doon si mga kanarating ako, buti na lang nakahawak din ako.
05:13Patay na rin ako.
05:14Buti na lang po nakahawak ako. Pagkahawak ko na yon, inawakan ko yung anak ko, saka ako inag-catch siya.
05:27Siguro kung hindi ako nakahawak, siguro tatama pa yung ulo ko doon sa pader eh.
05:32Noong time na yon, buti na lang nakahawak ako.
05:36Dalawa kami ng anak ko.
05:37Dahil sa nangyari, wala rin daw silang naisalbang gamit.
05:42Lahat po, halos kahit libro.
05:44Wala sila.
05:45Damit, uniform, wala po talaga.
05:51Wala ka na, napupondan yung last year.
05:54Tapos ito na naman.
05:55Ganto naman nangyari.
05:57Wala ka naman bahay na maayos na matitiran.
06:09Ang malungkot.
06:11Dalawa sa mga alagang aso ni Teresa ang namatay.
06:14Ano ko ba yung dalawang aso ko na sinagip kami?
06:18Siguro na nagsakit yung picture name para sa aming dalawa.
06:21Dalawa din silang namatay.
06:23Ayan na, masakit din kasi.
06:27Masakit na mawala ka ng alaga.
06:30Hindi ko, ayan na parang nabiyak po yung pader.
06:32Kwento ng uploader na si Flora Pascual.
06:35Naisipan niya raw kunan ang video ang pagragasan ng tubig para agad na makahingi ng tulong.
06:40Tulungan niyo po kami!
06:42Nabiyak po yung pader dito!
06:45Nakaawa ako sa mga kapitbahay namin sa mga tagalooban.
06:51Panam ko maraming na perwisyo.
06:57Inuna ko pong magsalita sa kanila para po maaging aware sila na papasok po yung tubig.
07:04Pero dahil sa bilis ng pangyayari, wala raw silang naisalbang gamit.
07:14O mga tagalooban sa siles!
07:17Magsipan ano na po kayo ng gamit nyo!
07:19Nabiyak po yung pader!
07:22Yung aso?
07:25Tulungan niyo po kami!
07:27Nabiyak po yung pader dito!
07:34Kinabukasan, saka palang nakabalik ng bahay si Flora.
07:43Isa-isa niyang hinanap ang mga gamit na pwede pang mapakinabangan.
07:49Yung litrato ko po, ipinlastic ko, niripak ko sa plastic talaga, inabot.
07:56Ito pa yung mga litrato ko.
07:59Binilad ko po muna kasi nangihinayang ako na itapon.
08:04Yung mga memories ko po yan.
08:10Dagpas tao po yan, nabuo po yung buong plaisdaan na yan.
08:14Dito po sa loob ng tindahan ang bahay ko, dahil nga nakahang yan.
08:18Hanggang binti ko po yung taas na inabot ng tubig.
08:23Babad po yung buong tindahan, bahay ko na hindi kami pwede matulog.
08:28Dahil yan sa ig po yan, talagang babad.
08:31Sa ngayon pa lang po ako naguumpis ang maglinis.
08:34Humina na rin daw ang pundasyon ng kanilang bahay, dahil sa lakas ng ragasa ng tubig.
08:40Nung pagbalik ko po galing evacuation, ito, ayan o, ayan.
08:47Umaangat na siya dito.
08:50Halos napunta na rin yung pinag-ipunan namin noon bago namin tinayuto.
08:54So, kaya nangihinayang din ako kung babaklasin.
09:02Dahil nabiyak lang po yung pader, kaya kami binaha.
09:07Kahit sinasabi nila, wala daw may kasalanan.
09:11Meron, meron, meron.
09:14Merong mega salanan.
09:16Pansamantala silang pinatuloy ng Navotas LGU sa evacuation center
09:23habang nagsasagawa ng clearing operation.
09:25Ang tanong, bakit nga ba gumuho ang river wall
09:51na nagpalubog sa ilang bahagi ng Navotas City.
09:56Yung color blue na yun ay bahagi ng Tango's Navigational Gate.
10:02Di lang natin nakikita ngayon dahil sira, kaya't nasa ilalim ng tubig.
10:07Ang pinakamahalagang papel nitong Navigational Gate ay inaangat ito pagka-high tide
10:13para maharang yung tubig galing sa dagat, napapasok sa komunidad at magdudulot ng pagbaha.
10:19Pero sabi ng Nabota si DRRMO, noong May 12 nitong taon pa, sira itong Navigational Gate.
10:26Kaya ang nangyayari, hindi na nila makontrol yung pagpasok ng tubig tuwing may high tide o may bagyo.
10:32At dahil tumaas yung tubig sa ilog, hindi kinaya ng river wall yung pressure ng tubig.
10:38Kaya't gumuho ito na nagdulot ng malawakang pagbaha.
10:42So simula noong 2024 hanggang ngayon, ginagawa pa rin yung Navigational Gate.
10:53Yes pa ma'am, ongoing pa po yung kontrata nila and within the schedule time frame pa rin naman po.
10:58And unfortunately, habang nagkoconduct sila ng material testing, kung ano na ba ang tunay na status ng bawat components ng assembly ng gate po natin,
11:09unti-unti din po nila nakikita na yung accumulated where entered sa kalumaan po ng structure natin.
11:15Yun din po yung nire-repair ngayon.
11:16Sa dokumentong nakuha ng reporter's notebook mula sa Department of Public Works and Highways o DPWHNCR,
11:24nakasaad na August 27, 2024 ang contract effectivity date ng rehabilitation ng North Navotas Pumping Station at Navotas Navigation Gate.
11:33August 21, 2025 naman ang original contract expiry date at ang original contract cost mahigit 281 million pesos.
11:42So sa 280 million pesos awarded last year na kontrata, bakit parang wala pa tayong nakikitang improvement?
11:50So ang nagiging problema po kasi dito ma'am, underwater po yung repair works na ginagawa ng mga consultants po natin.
11:58Medyo nahihirapan din pong mag-identify dahil sa dilim po ng tubig.
12:03Yung mga divers po na sumisisid, nahihirapan sila na ipinpoint talaga kung ano yung mga issue na kailangan natin i-repair.
12:12Kailan to dapat matapos?
12:14The contract expiry ma'am is August 31, 2025 po.
12:18So August 31. So dapat, ano na po ngayon eh, July na.
12:23So dapat bago matapos o sa pagtatapos ng susunod na buwan, dapat tapos na to.
12:30Yes po ma'am, yun po ang nakasaad po sa kontrata nila.
12:33Dito lang July 1. Sinimulan na ng City Disaster Risk Reduction and Management Office o CDRRMO ng Novota City
12:46ang demolisyon sa mga bahay na naguhuan ng river wall.
12:51Dahil maituturin ng danger zone ang paligid ng river wall,
12:55hindi na pinapayagan ng Novota City na muling makabalik ang mga residente dito.
13:00Ang pinabalik lamang, yung mga malayo sa bakod.
13:03Kasi hindi sila maapektuhan kung gumuho yung pader.
13:10Pero sa gitna ng demolisyon,
13:13hindi maiwasang maging emosyonal ng residenteng Silus Viminda
13:17habang naghahakot ng mga gamit.
13:31Ulang tinibag ang kanyang bahay na halos isang dekada na raw nilang tinitirhan.
13:36Masakit po po, masakit sa masakit.
13:38Mayroon naman po ako malipat, basta meron lang po malilipatan.
13:44Yung natitirang apat, hinahanapan po namin ng mare-relocatean.
13:48Maari hong in-city, pwede rin hong off-city.
13:52Pero kailangan po namin mailipat.
13:55Ang kumpanyang nagmamayari naman ng gumuhong river wall,
13:59nakikipagtulungan na raw sa Novota City LGU
14:01para muling mapagawa ang pader.
14:04Nakausap naman namin yung ating mga may-ari noong spillway.
14:08Aayusin nila yung buong bako ng buong kabuhuan
14:10para hindi na ulit bumigay.
14:15Sa Doña Emelda, Quezon City,
14:18unti-unti nang tumabigy ang isang retaining wall
14:21nang una namin itong bisitahe noong nakarang taon.
14:25Dapat sana'y magsisilbi itong proteksyon ng mga residente
14:27sa tuwing tumataas ng tubig sa ilong.
14:31Pero nasira ito nang manalasa ang bagyong karina at habagat.
14:39Isa ang pamilya ni Princess
14:40sa mga kinailangang ilikas noon
14:42dahil sa mabilis na pagtaas ng tubig sa ilong.
14:47Ang kanyang apat na buwang gulang na anak
14:50pilit niyang iniaabot sa mga kapitbahay
14:53na lumusong na sa lagpas taong tubig baha.
14:56Ang ibang residente lumalangoy na palabas ng espinita
15:03habang ang iba umakyat na sa mas mataas na palapag
15:09ng kanilang mga bahay.
15:10Makalipas ang isang taon,
15:19muli naming binalikan ang pamilya ni Princess
15:21at ang retaining wall sa kanilang lugar.
15:25Nandito kami sa looban itong isang bahagi
15:28itong barangay Imelda na marapit sa San Juan River.
15:32Ito yung pinaproblema ng mga residente dito.
15:35Nung panahong binabayo sila ng bagyong karina
15:39nung nakaraang taon,
15:40ito yung retaining wall na nagka-problema.
15:43Tignan nyo naman,
15:44meron ng espasyo sa pagitan nitong mga bakal.
15:49Ito yung pinapangambahan nila
15:50lalo na kapag may masamang panahon,
15:52tumataas yung ilog.
15:54Yung tubig mula dyan,
15:56dirediretsyo na sa kanila.
15:58Kaya mula noon,
15:59ay papataas na ro ng papataas
16:00yung mga nararanasang pagbaha
16:02ng mga residente dito.
16:04Princess, ito yung anak nyo.
16:06Opo.
16:07Ilang buwan siya noon?
16:08Four months po.
16:09Di ba sangpasaka yun yan?
16:10Opo.
16:12Kahit nga po ako na di marunong lumangoy eh,
16:15nag-take ng business na makatalon
16:17para makalipat po kami sa mas mataas na bahagi.
