2025’in “Aile Yılı” ilan edilmesiyle birlikte, devletin aile, kadın ve LGBTİ+ politikaları bir kez daha ideolojik bir hattın parçası olarak gündemde. Queer feminist aktivist Berfu Şeker anayasa değişikliği teklifinden Aile Eylem Planı’na, Diyanet’in stratejik planından RTÜK sansürlerine, propaganda yasağı tartışmalarından alternatif aile tahayyüllerine uzanan politik gelişmeleri değerlendirdi. Devletin “zararlı akımlar” tanımının LGBTİ+’ları nasıl hedefe koyduğunu, “aile” kavramının nasıl bir baskı aracına dönüştüğünü, propaganda yasağı tartışmalarıyla birlikte ifade özgürlüğünün nasıl daraldığını ve “lezbiyen*” ifadesinin nasıl bir politik hafızayı ve imkânı taşıdığını Berfu Şeker anlattı.
Kapak çizimi: Semih Özkarakaş
Kapak çizimi: Semih Özkarakaş
Kategori
🛠️
Yaşam tarzıDöküm
00:00T24'ün Ayrıkotu programından herkese merhabalar. Ben Azal Sipahi, Recide Bize, Eren ve Hivda eşlik ediyor.
00:12Ayrıkotu'nun bu bölümünde konuğum feminist aktivist Berfu Şeker. Hoş geldin Berfu, nasılsın?
00:18Hoş bulduk, teşekkür ederim. İyiyim, sen nasılsın?
00:22Ben de iyiyim. Çok çok teşekkürler bu bağlantıyı yaptığın için bizimle.
00:27Çok hoş olan konulardan konuşmayacağız ama seninle bir arada olmak güzel. Başlayayım mı sorularımla?
00:34Tabii ki de.
00:362002'de Anayasa'nın Din ve Vicdan Hürriyeti başlıklı 24. ve Ailenin Korunması ve Çocuk Hakları başlıklı 41. maddelerine ilişkin bir anayasa değişikliği teklifi AKP ve MHP tarafından sunuldu.
00:51İstanbul Sözleşmesi'nden çekilme, anayasa teklifi değişikliği önerilerini düşündüğümüzde iktidarın kadın ve LGBT artı politikalarında nasıl bir süreklilik görüyoruz ve anayasa değişikliği teklifi sürecinde güncel durum ne?
01:05Buradan konuşarak başlayalım isteyeceğim. Daha sonra aile yılına doğru geçeceğiz.
01:10Bu anayasa değişikliği teklifleri 2023 genel seçimlerinden az önce aslında toplu kutuplaşmayı, kutuplaşma üzerinden de oy değiştirmeyi beslemek üzere iktidar tarafından ortaya atılmıştı.
01:2424. maddede kılık kıyafet üzerinden kadınları başörtülü başörtüsüz diye ayırmak, kutuplaştırmak gibi bir niyet vardı.
01:34Birinci maddede yapılacak değişiklikle de kadınla erkek arasında evliliğin gerçekleşebileceğini sadece ekleyerek bu maddeye gerekçesine de aileyi sapkın çürüm şakımlardan korumak gibi üstü kapalı bir şekilde de olsa LGBT artıları hedef gösteren ve ayrımcılığı, homofobi, transfobiyi anayasal düzeme çeken bir madde ekleme önerisi vardı.
02:00Bu değişiklik anayasa komisyonunda CHP ve İYİ Parti'nin anayasa komisyonunu terk etmesiyle birlikte hayata geçemedi.
02:08Zaten referanduma gitmesi için biliyorsunuz 360 milletvekiline gerek oluyor.
02:13Meclisten geçmesi için de anayasa değişikliklerinin 400 milletvekiline gerek oluyor.
02:21Şu anda bu maddelerdeki değişiklik teklifi rafa kalkmış gibi görünüyor ama günümüzde tekrardan bir yeni anayasa tartışması var biliyoruz ki.
02:31Bu yeni anayasa içerisinde neler olacağını bilmiyoruz sadece öne sürülen bir takım şeyler var.
02:37Bu değişiklikler arasında bu iki maddede tekrardan geri getirilmeye çalışılır mı?
02:43Bununla ilgili süreçler yürümediği için yasa yapımlarında herhangi bir bilgimiz yok.
02:48Nasıl bir süreklilik arz ettiğine gelince kadın ve LGBT artı hakları konusunda iktidarın tutumunun bu anayasada yapılamayan değişikliğin aslında aile eylem planıyla bütün kurumlar nezdinde ve bakanlıklar nezdinde uygulanmaya başlandığını görüyoruz.
03:07Ona birazdan geleceğiz dediğim gibi ama daha geçmişe giderek baktığımızda ise 2010 yılından itibaren AKP iktidarının kadın erkek eşitliği, toplumsal cinsiyet eşitliği hakkındaki görüşlerini açıktan dile getirmeye başladığı yıllar oldu.
03:25Son 15 yıldır biz bunlarla mücadele ediyoruz bir taraftan da ilk kadınlarla erkekler eşit değildir fıtrata göre söyleminin geldiğini gördük ve sonrasında da bitmek bilmeyen bir şekilde erkek siyasetçilerin kadınların nasıl yaşayacağı, nasıl davranacağı, kaç çocuk doğuracağı üzerine bir takım telkinlerin gelmeye başladığını gördük.
03:472012 senesinde ilk kadınların kızılmış haklarına yönelik saldırı kürtaj hakkının kısıtlanmaya çalışılmasıyla gerçekleşti.
03:58Toplumdan büyük tepki geldi o dönem ve geri çekilmek zorunda kalındı.
04:03Kürtajı neredeyse imkansız hale getirecek bu teklif.
04:08Geri çekildikten sonra ama maalesef şu an yasal bir hak olmasına rağmen hastanelerde, devlet hastanelerinde ücretsiz bir şekilde çoğu hastanede uygulanmadığını biliyoruz kürtaj hakkının.
04:222015 senesi sonrasında ise iktidarın kutuplaştırma siyaseti başka bir düzleme geçti ve toplumun tüm alanlarında uygulanan bir strateji oldu.
04:33Kadın hakları da burada aileyi yıkan, boşanmaların sebebi olan bir unsur olarak aslında hedef gösterilmeye başlandı.
04:412016 yılında mecliste kurulan bir komisyon var, boşalmanın nedenlerini araştırma komisyonu diye ve biz bunu kadın örgütleri olarak aslında iktidarın kadın haklarının yönelik saldırılarını çıkardığı bir yol haritası olarak da okuyabiliyoruz.
04:58Çünkü burada hem yoksulluk nafakası gündeme getirildi, hem 6.284'ün değiştirilmesi gündeme getirildi, hem çocuk evliliklerinin önünü açan bir takım af önermeleri gündeme getirildi.
05:12Hem de İstanbul Sözleşmesi ile ilgili bir takım tartışmalar yükseltildi bu çalışma kapsamında.
05:24Daha sonrasında biz kadınların yoksulluk nafakasına topyekun bir saldırının başladığını gördük.
05:33Burada tespitim benim 2018 itibariyle aslında toplumsal cinsiyet karşıtı küresel bir otokrasi projesi var bildiğimiz üzere.
05:45Bu farklı farklı ülkelerde Macaristan, Polonya, Brezilya, Amerika kendini gösterebiliyor.
05:52Ve otokrasiyi aslında sağlamlandırmak üzere bir proje, toplumsal bir mühendislik projesi aslında bu.
05:59Ve onun şeyleri, yöntemleri ve taktikleri Türkiye'de de uygulanmaya başlandı.
06:05Nafakada bunu çok kapsamlı bir şekilde uygulandığını gördük.
06:10Nasıl uygulandı?
06:11Meclis ayağı vardı, sosyal medyada troll örgütlenmelerinin olduğunu gördük.
06:16Bunun dışında üniversitelerde sempozjumlar düzenlendiğini gördük.
06:21Sivil toplum örgütü görünümlü bir takım erkek hakları örgütleri,
06:25nafaka hakkının erkek haklarını ellerinden aldığını söylemeye başladılar.
06:31Böyle bir topyekun projenin yürümeye başladığını görmüş olduk.
06:35Ve İstanbul Sözleşmesi'nden çekilme tartışmaları da tam bu esnada önümüze geldi.
06:41Burada işlemeyen bir şey oldu yalnız.
06:43Kadın hakları, iktidarın tabanındaki kadınları da kesen meseleler olduğu için,
06:48kadına yönelik şiddet, nafaka hakkı vs. gibi haklar,
06:52aslında kendi tabanından da çokça eleştiri ve itiraz sesini yükseldiği bir takım uygulamalar oldu.
06:59Ve 2020'den itibaren kadın haklarına saldırırken de artık LGBT artı haklarını iyice kutuplaştırma,
07:09hedef gösterme meselesi olarak gündeme soktuklarını gördük.
07:13İstanbul Sözleşmesi'nden çekilmede de LGBT artıları hedef göstererek çekildiler.
07:21Böyle bir gerekçe gösterdiler.
07:23LGBT artı düşmanlığı, LGBT artı nefreti ve ayrımcılığı o günden bugüne siyasetin,
07:31iktidarın siyasetinin ana hatlarından, kutuplaştırma siyasetinin ana hatlarından bir tanesi olarak önümüze çıktı.
07:41Bu LGBT artı düşmanlığının iktidar siyasetinin temel söylemi haline geldiğini söylediğinin ana hatlardan biri oldu.
07:47Peki bu düşmanlık iktidarın eylem planlarında nasıl yer buluyor ve bu eylem planlarına ne kadar bütçe ayrılıyor?
07:55İktidarın 2024 senesinde, Mayıs ayında bir aileyi güçlendirme vizyon belgesi ve eylem planı hazırladığını biliyoruz.
08:03Ve 2025 bu kapsamda aile yılı ilan edildi.
08:0817 milyara yakın bir bütçe ayrılmış bu aile eylem planının uygulanması için ve temelde şöyle bir şey aslında öne sürüyor bu eylem planı.
08:19İşte nüfusumuz yaşlanıyor, bu büyük bir risk kamu harcamaları açısından, aynı zamanda iş gücü açısından ileride.
08:30Çünkü neden? Nüfus artış hızı düştü, evlenme yaşı yükseldi, ilk çocuk yapma yaşı yükseldi.
08:38Bunun nedeni de aile yapısının bozulması.
08:41Çünkü fıtrata aykırı, sapkın, çürümüş akımlar ailenin yapılmasının bozulmasına neden oldu ve nüfusumuz bu yüzden düşüyor gibi.
08:50Aslında hiç mantığa da oturmayan bir söylem var temelinde baktığımızda eylem planının.
08:58Ve temelinde küresel cinsiyetsizleştirme projeleriyle mücadele edeceğini aileyi korumak için söylüyor bu eylem planı.
09:08Ve LGBT artıları LGBT artı ismini geçirmeden aslında aile dışı, millilik dışı, din dışı, yabancı ve zararlı unsurlar olarak çeşitli cümlelerin içerisinde geçirdiği ifadeler de bu şekilde ortaya koyuyor.
09:24Bu eylem planının bir ana akımlaştırma projesi olduğunu görüyoruz.
09:28Bütün bakanlıklara göre verilmiş aile bakanlığının kolaylaştırıcılığında ya da yönetiminde bütün bakanlıklarla iş birliği yaparak
09:37Diyanetin başrol üstlendiği bir uygulamalar silsilesi.
09:42Neler var bunda?
09:44Bunun içerisinde dediğimizde bir küresel cinsiyetsizleştirme strateji belgesi oluşturacaklarını görüyoruz.
09:50Bunun içeriği ile ilgili bir bilgi yok eylem planında ama burada bir takım hedefler, faaliyetler, göstergeler oluşturulacağını tahmin edebiliriz.
09:59Tam olarak içerini tahmin etmesek de bilemesek de LGBT artı karşılığı, toplumsal cinsiyet eşitliği karşılığı gibi unsurların bunun içerisinde yer alacağını öngörebiliriz.
10:11Bunun dışında uluslararası alanda aslında hükümetler arası kurumlarda özellikle işte Avrupa Birliği, Avrupa Konseyi, Birleşmiş Milletler gibi alanlarda
10:23aile hakları grupları ile saf tutacağını görüyoruz biz.
10:27Türkiye'nin dış işleri politikası bakımından.
10:32Daha önceleri Türkiye uluslararası alanda toplumsal cinsiyet eşitliği insan hakları bu tür terminolojiye çok karşı çıkan bir tarafta durmuyordu.
10:42Burada tam bir yol ayrımına gidildiğini görüyoruz ve tamamen aile hakları, insan hakları karşılığı tarafında duracağını, daha otokratik rejimlerle birlikte hareket edeceğini görüyoruz.
10:55Medyada temsil konusunun çokça ele alınacağını görebiliyoruz eylem planında.
11:00Cinsiyetsizleştirme, zararlı akımlar gibi kavramlarla LGBT artıları kast ederek LGBT artı karşıtı bir belgesel hazırlığında bunun dışında kamu spotları oluşturulacağını görüyoruz gibi bir takım şeyler var, faaliyetler var.
11:17Danışmanlık ve psikososyal destek hizmetlerinin niteliğinin arttırılması gibi bir hedef var.
11:24Bunun altında da bilim dışı bir takım yöntemlerin, onarım terapilerinin gündemimize gelmesi gibi bir risk olabileceğini öngörebiliriz.
11:33Aile odaklı hukuki düzenlemeler demişler.
11:36Birazdan bunu açarız ama eylem planı içinde tam bir detay verilmiyor bunların ne olduğuyla ilgili.
11:43Diyanetin dediğim gibi medyada dahil oldukça etkin olacağını görüyoruz.
11:4912. kalkınma planında da zaten zararlı akımlar kavramı geçiyordu ve bu zararlı akımlarla mücadele edileceği söyleniyordu.
11:5811. kalkınma planından itibaren toplumsal cinsiyet eşitliği ibaresi belgeden kaldırılmıştı zaten.
12:08Şimdi de geldiğimiz noktada son kalkınma planında zararlı akımlar gibi bir takım ayrıştırıcı ayrımcı dilin kalkınma planına dahi girdiğini görüyoruz.
12:20Diyanetin oluşturduğu bir stratejik plan var.
12:23Burada da aileyi tehdit eden cinsiyet temelli sapkın ideolojilerle mücadele edeceğini açıklamış Diyanet.
12:311.975.000 TL'lik bir bütçe ayırmışlar bunun için.
12:38Bu kapsamda da 4 yıl boyunca çeşitli konferans, etkinlik, seminer, çalıştay vs. düzenleneceğini görüyoruz.
12:46Birazdan detaylandırırız demiştik.
12:50Bu eylem planıyla birlikte önümüzdeki dönemde kadınların, çocukların ve LGBT artıların haklarını ilgilendiren ne tür hukuki değişikliklerle karşılaşabileceğimizi öngörmek mümkün?
13:02Cumhurbaşkanı aslında kendisi ifade etti aile yılının ilan edilmesiyle birlikte.
13:11Yoksulluk nafakası yıllardır kısıtlanmaya çalışılan bir mesele.
13:15Demin de anlatmaya çalıştığım gibi 2018'den beri yoksulluk nafakası sınırlandırılmaya çalışılıyor.
13:22Buna sınırlandırılacağını duyduk.
13:25Aile ara buluculuğunun boşanma davalarında getirileceğini görüyoruz ayrıca.
13:32Bunun dışında Kaos GL tarafından haberleştirilen bir yasak hasta girdi gündemimize.
13:40Henüz meclise, komisyona vesaire gelmiş değil.
13:43Fakat elimize ulaşan bilgiye göre ve iktidar tarafından yapıldığı düşünülen bu taslakta,
13:50Medeni Kanun ve TCK'da yapılacak değişikliklerle aslında hem cinsiyet uyumu süreçleri imkansızlaştırılmak isteniyor,
14:00hem biyolojik cinsiyet ve genel ahlaka aykırı davranışları özendirme, övme gibi bir takım ne olduğu tam olarak belli olmayan muğlak terimler altında suç unsurları oluşturulmaya çalışılıyor.
14:19Ve insanların davranışı, bedenleri, cinsiyetle kurduğu ilişki, kendilerini temsil etme biçimleri suç kapsamına alınıp cezalandırılabilecek şeyler olarak önümüze getirilmeye çalışılıyor bu yasa taslağında.
14:39Temsili eşcinsel evliliklerinin cezalandırılması, yani eşcinsel evlilikleri zaten evlilik eşitliği Türkiye'de yok, mümkün değil Medeni Kanun'a göre.
14:52Ama bunu temsili olarak bir tören yapmanın kendisi bile bunu Instagram'da yayınlamanın falan suç sayılacağı bir taslakla karşı karşıya kaldık.
15:02Bu henüz dediğim gibi meclise ya da komisyona gelmiş değil, gelmemesi için kadın LGBT artı örgütleri mücadele ediyorlar.
15:10Bunun dışında da Hüdapar açılan fırsat penceresinden kendisine vazife edinip meclise bir teklif sundu ve bunda da bütün eşcinsel birlikteliklerin yasaklanması ve suç kapsamına alınması gibi bir düzenlemelerin önerildiğini görüyoruz.
15:35Bu yasa teklifinin görüşülmesi çok mümkün görünmüyor ama bu tür yasa tekliflerinin taslaklarının aslında bir taraftan da toplumsal hayatı şekillendirmede birer araç olarak mecliste görüşülmeseler dahi hayatımıza sokulduğu bir dönemle karşı karşıyayız.
15:54Kadın hakları konusunda da başka şeylerin adımların atılabileceğini de öngörebiliriz bu kapsamda.
16:01Bir de bu eylem planında aile enstitüsünün kurulması gibi bir şeyden bahsediliyor. Aile enstitüsünün kurulması sahada kadın ve LGBT artı hakları açısından ne gibi riskler yaratabilir dersin?
16:15Aile enstitüsü aslında çok fazla bilgiye sahip olmadığımız eylem planında geçen, aslında Aile Bakanlığı'nın sitesinde de kurulacağı daha önceden ilan edilmiş, Bakan Derya Yanık döneminde ilan edilmiş bir mesele.
16:31Aile enstitüsü biraz şöyle bir yaklaşım sergileyecek gibi duruyor. Bu toplumsal cinsiyet yeşitsizliğini derinleştirecek, LGBT artıları kriminalize edecek.
16:46Kadınların doğurganlık haklarına, kadınların bedensel sınırlarına yönelik saldırıları aslında veritemelliymiş, bilimsel bir yere dayanıyormuş gibi gösterme görevine üstlenecek gibi duruyor.
17:05Biraz düşünce kuruluşları tarzında ilerleyeceğini görüyorum ben bunun. Çünkü işte akademisyenler, uzmanlar burada araştırmalar yürütüp, veritemelli araştırmalarla politika önerileri, sosyal politika önerileri geliştirecekler diyorlar.
17:23Aslında düşündüğümüzde sadece bu şekilde düşünüldüğünde güzel bir şey gibi duruyor ama bütün eylem planının felsefesine baktığımızda toplumsal cinsiyet yeşitliğinin kendisini aileyi yıkan bir unsur olarak gören bir felsefenin enstitüsünün de bunu sağlamlaştırmak üzere çalışacağını tahmin edebiliriz şu anda.
17:47Şimdi birazcık da medya başlığına bakalım isteyeceğim. Medyada nasıl bir sansür mekanizması hayata geçirilebilir bu eylem planını düşündüğümüzde.
17:57Diyanet'in bu süreçlerdeki rolüne dair birazcık bilgi vermiştin ama belki eklemek istediklerin vardır. RÜTTÜK ve Diyanet bu süreçte şimdiye kadar nasıl bir rol oynadı? Bundan sonra oynayabilirler.
18:11RÜTTÜK ve Medya'nın temel bir vazifesi var bu eylem planı kapsamında. Diyanet bütün faaliyetlerde neredeyse etkin bir şekilde sahnede özellikle medya kısmında da aynı şekilde.
18:28Öncelikle performans göstergesi olarak mesela medya kısmında eylem planının yayını durdurulan, RÜTTÜK tarafından yayını durdurulan yayın sayısı olmuş. Yani bu demek oluyor ki sansür ve yasaklama devreye getirilecek ve ne kadar çok sansür ne kadar çok yasaklama o kadar başarılı olduğu düşünülecek.
18:49Puan alıyorsun falan bu kadar yasakladın falan gibi.
18:53Bu kapsamda böyle bir bakış açısı var. Her türlü LGBTİ varoluşu ve temsili medyada yasaklanmaya çalışılacak ya da baskı altına alınmaya çalışılacak diye görüyoruz.
19:06Zaten bu Türk Ceza Kanunu'na eğer demin bahsettiğim taslak olan henüz meclise gelmemiş olan bu taslak kapsamında düşünürsek övme ve özendirme gibi bir madde var orada.
19:23Böyle bir şeyin geçme durumunda zaten LGBTİ temsilinin bir suç unsuru olarak önümüze çıkacağını görüyoruz. Zaten mecliste bir dijital mecralar komisyonu kurulmuştu.
19:43Orada Netflix çağrılmıştı mesela orada da LGBTİ destekliyor musunuz sorusu yöneltiliyor dijital platformlara ve bir etiket uygulanması isteniyor.
19:53Buna karşı dijital platformların verdiği yanıt hani biz böyle bir etiketleme yapamayız artı 18 dışında demek herkese kapsayıcı insan hakları temelli yaklaşmamız gerekiyor bizim bakış açımız budur oldu.
20:08Ama yani bu tür komisyonlar aracılığıyla çeşitli ne bileyim yasal süreçleri devreye sokarak bu platformların da bir şekilde baskı altına alınmaya çalışıldığını görüyoruz.
20:21Kamu spotları oluşturulacak bu eylem planının gösterdiği üzere işte o eylem planının çizdiği bir makbul aile makbul kadınlık makbul erkeklik rolleri var.
20:34Promosyonun yapılacağı kamu spotları olduğu anlaşılıyor. Zaten büyük aile buluşması gibi LGBTİ karşıtı nefret mitingleri diyebileceğimiz mitinglerin kamu spotu TRT'de yayınlanmıştı.
20:48Bunun dışında LGBTİ karşıtı belgeseller yapılacağını görüyoruz ya da işte yurt dışında yapılmış olan bu tür ayrımcı belgesel ya da yayınların Türkçe'ye çevrilerek buraya katılacağını görüyoruz.
21:04Ve diyanetin de ana rol oynaması bu medya yapımlarında öyle görünüyor. Sorumluluğu merkezi bir konumda bunların yapılmasında dinin de araç sağlaştırılarak bunun yapılacağını görüyoruz, uygulanacağını görüyoruz.
21:24Peki özellikle ifade özgürlüğü ve örgütlenme açısından düşündüğümüzde LGBTİ hak savunucularını bekleyen temel tehlikeler ne dersin bu eylem planına göre?
21:34Önümüzdeki dönem tabii kadın ve LGBTİ hakları savunucuları için zor bir dönem olacak. İdeolojik bir savaş var ortada çünkü. Kriminalize etme çalışmaları söylen bazında zaten hayatımızda çok uzun yıllardır ve bu artan bir şekilde devam edecek.
21:53Toplum tek tipleştirmek isteniyor. Dolayısıyla örgütlenme ve ifade özgürlüğünün de daha çok daraltılacağını görüyoruz.
22:03İki üç yıl önce düzenlenen onur yürüyüşleri, örgütlerin düzenlediği bir takım etkinlikler, LGBTİ örgütlerinin yürüyüş etkinlikleri şu anda dava konusu falan yapılabiliyor.
22:19Böyle bir döneme girdik. Dolayısıyla yargı ile, polis baskısı ile, sokakta protesto eylemlerinin yasaklanmasıyla karşı karşıya kalacağız.
22:34Demin bahsettiğim türden yasa taslaklarının meclise gelmesi durumunda da LGBTİ örgütlerinin devamlılığını tehlikeye atacak bir takım uygulamalar olabileceğini de öngörebiliriz.
22:50Ama şu anki uygulamalar baskı, sansür, yasaklama, şiddet kapsamında değerlendirdiğimizde zaten yeterince zor bir döneme işaret ediyor LGBTİ hakları savunucuları için.
23:05Demin bir tek tipleştirmeden bahsettim. Yani aslında tek tip bir aile olsun, tek tip bir cis kadın olsun, tek tip bir cis erkek olsun isteniyor.
23:16Peki alternatif bir aile veya toplumsal yaşam tahayyüllü nasıl kurulabilir dersin?
23:25Öncelikle herkesin farklı ve biricik olduğunu kabul edip buna saygı duyacak bir yönetime ihtiyacımız var diye düşünüyorum.
23:33Ve bütün bu kutuplaştırma siyasetini bir tarafa bırakıp kapsayıcı, çoğulcu, demokratik yöntemlerin hayata geçirilmesi gerekir.
23:43Toplumsal barışın sağlanabilmesi, farklı aile, alternatif aile türlerinin tanınması için toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlayacak adımların atılması gerekiyor tabii ki de.
23:55Öncelikle çocukluk yaşlarından itibaren kadına yönelik şiddet ve etkin mücadele edilmesi gerekiyor.
24:02Bakım emeğinin kadınlar ve erkekler arasında eşit şekilde paylaşılmasını sağlayacak politikaların hayata geçirilmesi gerekiyor.
24:10Kreş, yaşlı, bakım evi gibi hizmetlerin yaygınlaştırılması, kaliteli ve ücretsiz hale getirilmesi gerekiyor.
24:18Ebeveynlik izinlerinin sadece kadınlara verilmemesi, kadınlarla erkekler arasında eşit paylaştırılması gerekiyor.
24:26Bu ücretli doğum izni bir yıla çıkarıldı şimdi mesela kadınlar için, erkekler için 10 gün.
24:34Bunu eşit bir şekilde paylaştırması gerekir aslında.
24:38Devletin eşit bir yaklaşım gütmesi gerekir vatandaşlarına kadın erkek demeden.
24:46Cinsel sağlık, üreme sağlığı hakları ve hizmetlerine herkesin erişebileceği şekilde bir takım düzenlemeler yapılması gerekiyor.
24:57Rıza kavramı anlatılmalı çocuklara çocukluk yaşından itibaren.
25:02Bunun önemi, sınırların önemenin altı çizilmeli ve herkesin farklı olduğu.
25:08Dolayısıyla farklı aile türlerinin, farklı yaşam türlerinin, aile dışında hayat kurma biçimlerinin de mümkün olduğu anlaşılmalı.
25:19Ailenin değil, aile haklarının değil kişilerin, aile üyelerinin haklarının ve iyilik hallerinin önemsenmesi ve ön plana çıkarılması gerekiyor.
25:28Ancak bu şekilde huzurlu, farklı, alternatif bir toplumsal yaşam tahayyülü kurabiliriz bu şartlar hayata geçirilebilirse.
25:41Şimdi senin de katkı verenlerinden olduğun aile yılına lezbiyen manevra raporunu konuşalım isteyeceğim.
25:47Raporun başlığında yer alan lezbiyen manevra kavramı çok güçlü.
25:51Ben de aslında bu raporda lezbiyen derken siz nasıl bir politik pozisyonu işaret etmek istediniz onu merak ettim, onu sormak istedim.
26:00Öncelikle rapor Sevgili Özgür Renkler Derneği tarafından yayınlandı.
26:06Defne Güzel tarafından hazırlandı.
26:08Ben de katkı sundum elimden geldiğince.
26:13Şöyle bir yerden alabiliriz aslında.
26:16Cumhurbaşkanı İstanbul Sözleşmesi'nden çekilmeden böyle birkaç gün, bir ay önce falan
26:22bu lezbiyenlerin mezbiyenlerin söylediklerine takılmayalım, biz analarınıza bakalım.
26:28Ailenin direği anne, bu annelerimizle birlikte geleceğe emin adımlarla yürüyeceğiz demişti.
26:35Bu söylem iktidarın ideolojik kadınlık tanımının dışında kalan tüm kadınları, kadınlık hallerini, feministleri lezbiyen olarak tarif ettiğini aslında gösteriyor.
26:46Biz böyle bir yerden okuduk bu raporda da kullanırken.
26:49Anne olmayan kadının iktidarın gözünde bir değeri yok.
26:52Kadının aile dışında tek başına bir birey olarak görülmüyor, görülmek istenmediğini görüyoruz.
26:59Ve bunu da bütün söylem, uygulama ve politikalardan anlıyoruz.
27:03Hatta daha da ileri gidiyor bu bakış açısı.
27:06En az üç çocuk doğurmayan kadının bir değerinin olmadığı ya da iktidarın gözündeki kadınlık normlarına uymadığı bir noktaya doğru evriliyor.
27:16Dolayısıyla lezbiyen manevra kavramı, iktidarın bize sokmaya çalıştığı bu kadınlık rollerine karşı bizim politik duyduruş olarak ifade ettiğimiz bir kavramsallaştırma oldu.
27:28Lezbiyen kavramını da bir yıldızla kullandık, yıldız işaretiyle kullandık.
27:33Avrupa Lezbiyen Konferansı Topluluğu, lezbiyenin içine sığdırılamayan kadınlık hallerini kapsamlı bir şekilde tarif etmek için daha çeşitli ve kapsayıcı bir şekilde bu kavramı kullanmış.
27:49Biz de oradan ilham alarak çeşitli kadınlık hallerinin içerisine dahil ettiğimiz politik bir duyuşu ifade etmeye çalıştık.
27:57Yani lezbiyen manevra dediğimizde sadece bir cinsel yönelime değil, farklı kadınlık hallerini, feministleri, queerleri, tek tip homojen aile yapısının dışında kalan tüm kadınlık durumlarını politik bir duruşu tarif etmeye çalıştık.
28:12Kadınlar arasındaki dayanışmanın ve birlikte mücadelenin altına çizdik.
28:17Çünkü bu dayatılan kadınlığa karşı ancak politik bir mücadele ve direnişle karşı durabiliriz diye düşünüyoruz.
28:25Ve iktidarın baskıcı politikalarına karşı lezbiyen manevrayı özgürleştirici bir pozisyon olarak kullanmak istedik ve queer feminist bir yerden kullandık bu kavramı.
28:38Bu aile politikalarının peki daha doğurganlık, kadının fıtri görevi gibi kavramlarla kurulması kadınlara, lezbiyen öznelere ne gibi bir mesaj veriyor?
28:50Özellikle bu kavramların fıtrat gibi, sapma gibi, ahlaki veya dini kavramlarla şekillenmesinin politikadaki etkileri nasıl oluyor?
29:01Bunu sen nasıl yorumluyorsun mesela?
29:04İktidar diyor ki ben kadınlığın ve erkekliğin sınırlarını çizdim.
29:10Cinsiyetim ve cinselliğin toplumsal normlarla, tarihe göre kültürel bir takım değişkenlerle şekillendiği gerçeğini reddediyorum diyor.
29:20Bunu Aile Bakanlığı da 81 İl Temsilciliğine ve Dış İşlerine gönderdiği yazıda da yansıtıyor bu bakış açısını net bir şekilde.
29:30Toplumsal cinsiyet, cinsel yönelim, cinsiyet kimliği, LGBTİ kavramları kullanmayacaksınız diyor.
29:38Bu iktidarın bakış açısına göre cinsiyet rollerinin doğuştan geldiğini görüyoruz.
29:45Yani kadınların ev işi yapması, çocuk ve yaşlıların bakımını üstlenmesi, erkeklerden daha düşük ücretlere çalışması hep kadınların doğuştan gelen bir takım özellikleri olarak bize lance edilmeye çalışılıyor.
29:59Bu politikalarla ve demiş oluyor ki aslında sosyal politikaların eksikliği, devletin yetersizliği ya da uygulamaların eşitsizliği ve ayrımcılığından kaynaklanmıyor bu durum.
30:11Tamamen işte Allah vergisi bir yerden kanıyor diyerek dini bir özcülükle kendi ödevleri ve görevlerinden aslında devletin kaçtığını görüyoruz.
30:21Bunun arkasına sığınarak bir taraftan da sapma ve fıtrat kavramlarıyla kendi üstündeki yükümlülükleri attığı gibi kadınları da bu tanımın dışındaki bütün kadınları ayrıştırıyor, dışlıyor ve kutuplaştırıyor.
30:36Mesela bu işte aile yılı, aile eylem planı hep bir nüfus artış hızının düşmesine yönelik bir şeyden bahsediyor.
30:47Buradan çıktığını söylüyor aslında bu ihtiyacın bir taraftan.
30:51Ama Boxer'ımızda bu meseleye yaklaşım, bu meseleye ilişkin öneriler tamamen akıl dışı, bu meselenin çözümüne dair hiçbir şey söylemeyen bir takım önerilerden oluşuyor.
31:06Sapma, türüm şakımlar, fıtrat gibi kavramlarla gerçekçi olmayan, bilimsel veriye dayanmayan bir perspektifi bize dayatıyor.
31:16Sorun olduğu, sorun olarak gördüğü nüfus artış hızının düşüştüğüne karşı ayrımcılığı ve bir grup insanı düşmanlaştıran söylemleri ortaya atmak dışında gerçekçi bir çözüm asla önermediğini görüyoruz.
31:33Dolayısıyla tamamen bir toplum mühendisliği olarak okunabilecek bir yapı.
31:40Aile Yıllı da bu yılın 6 Ocak 2025'inde ilan edildi.
31:45Cumhurbaşkanı Erdoğan bunu açıkladı.
31:47Demin birazcık girdin.
31:49Bir aile yıllığı konuşuluyor, bir aile yıllığı ilan ediliyor ama bu ailede nasıl bir kadın, bu ailede nasıl bir erkek ya da niye illa kadın ve erkek vs.
32:01pek çok şeyi dizayn ediyor, tek tipleştiriyor ama asıl böyle cevap vermesi gereken toplumsal ihtiyaçlara bir yanıt vermiyor.
32:11Bu gözden kaçırdıkları neler aile yılının?
32:14Asıl çok aile gözetmek istiyorsanız buyurun bunları konuşun dediğimiz kısımları neler?
32:20Ve nasıl bir buna karşılık bir ideoloji kartta kurgulanıyor?
32:25Bunu da birazcık detaylandırır mısın bizim için?
32:29Tabii ki de.
32:31Öncelikle kadınla yönelik erkek şiddeti asla görünen bir mevzu değil.
32:37Yoksulluk, ekonomik kriz, geleceksizlik, umutsuzluk, adaletsizlik, ev içi istismar konusunda bu belge, aile yıllığı, önerilen politikalar hiçbir şey söylemiyor.
32:51Ve bir kutuplaştırma aracı, toplumu ikiye bölmek için, bir grup insanı dışlamak, marjinalize etmek, homofobi, transfobiyi meşrulaştırmak için adeta yazılmış bir belge, ilan edilmiş bir yıl olarak görüyorum.
33:09Bir taraftan gençler çok odağında bu aile yılının ve eylem planının.
33:15Aile dayatmasıyla yani tek tek muhafazakar, erkeğin ailenin reisi olduğu patriyarkal bir ailenin dayatmasıyla gençlerin taleplerinin, hayatları üstündeki seçimlerinin, kararlarının sindirilmeye, itaat ettirilmeye çalışıldığını görüyoruz.
33:33Çünkü iktidarın projesi toplumsal cinsiyet rejimiyle ilgili ya da siyasetle ilgili genç nesiller üzerinde son 19 Mart sonrasında da gördüğümüz üzere çok tutmamış gibi görünüyor.
33:46Ve bütün bu tutmayan bir takım politikalarını ana akımlaştıran bir şekilde bütün bakanlıklara yayarak dış işleri de dahil olmak üzere aslında sıfırdan bir kendi iktidarını devam ettirmek için insan şekillendirme çabası olarak da görmek mümkün.
34:08İktidar 2000'lerin başında ailenin reisinden erkek olarak tarif edildiği medeni kanun ve aile hukuku hükümlerine aslında geri dönmek istiyor.
34:18Medeni kanun 2000'li yılların başına kadar oldukça ateerkil ve cinsiyetçi bir takım hükümlere sahipti.
34:25Kadın hareketi bunları büyük bir mücadeleyle eşitlikçi bir düzleme çekti.
34:30Büyük bir kazanımdır bu.
34:32Bugünkü medeni kanunun şu an olduğu hali ama biz bu medeni kanuna işte ceza kanununda yapılan değişikliklere 6284 sayılı kanuna vesaire çeşitli vesilelerle girilmeye çalışıldığını ve bu kazanılan hakların sürekli bir geri alınmaya çalışıldığını görüyoruz.
34:50Çünkü kadınları itaat ettirmek gibi bir şey var, niyet var bütün bunların arkasında.
34:57Aynı zamanda homofobi ve transfobiyi daha önce de belirttiğimiz üzere kurumsallaştırıyor ve küresel toplumsal cinsiyet kartajları ailenin ilanıyla birlikte eklemleniyor.
35:10Aslında yıllardır zaten bu bloğun içerisinde yer alıyordu Türkiye iktidarı.
35:16Ama şimdi görüyoruz ki bunu daha açıktan dış işleri politikası olarak da çeşitli kurumlarda bayrak tutarlığını yapacak, söylemsel olarak bu söylemleri yükseltecek.
35:30Dolayısıyla dünyanın girmiş olduğu otokratik demokrasiyi aşındıran meselenin temelindeki toplumu bu toplumsal cinsiyet üzerinden tutuklaştırma meselesini aile yıllığı adı altında kurumsallaştırdığını göreceğiz.
35:47Ve işte otokrasinin sürdürülebilirliğini sağlamak aslında bu nesilleri yetiştirmek için de yapılan bir adım olarak görebiliriz.
35:59Aile Yılına Lezbiyan Manevra raporunda aynı zamanda Türkiye'deki lezbiyenlerin mücadele tarihine dair de bir hatırlatma var.
36:07Peki bu mücadele tarihine dair o belli icadını tutmak neden önemli?
36:14Bu bütün toplumsal hareketler için aslında çok önemli.
36:18Özellikle de feminist ve LGBT artı hareketlerinin, lezbiyenlerin öz örgütlenmesinin, transların öz örgütlenmesinin tarihini hatırlamak, arşivlemek, belgelemek, yeni kuşaklara yeni nesillere erişilebilir kılmak çok önemli bir politik mücadelenin parçası.
36:36Çünkü kazanımlarımız, bu mücadelemiz bir tarihe sahip ve biz bayağı bir iş başardık aslında heteronormatif kodları dönüştürmekte, erkek egemen sistemi sorgulatmakta, yasal kazanımlar da var bugün elimizden alınmaya çalışılan.
36:54Dolayısıyla bunun görünür olması çok önemli.
36:5880 sonrası feministler, eşcinseller, translar örgütlenmeye başladılar ve bir dizi konu bu toplumda konuşulabilir, tartışılabilir hale geldi.
37:10Bazı sınırlar değişti, aşıldı, çeşitli ittifak alanları kuruldu.
37:17Neleri başardığınızı, neleri tartıştığınızı ve tartıştırdığınızı bu açıdan bilmek çok önemli.
37:23Çünkü iktidar tarihi de unutturmak istiyor ve kendinden önce bir tarih yokmuş gibi aslında davranıyor.
37:31Dolayısıyla bizim bu tarihi canlı tutmamız çok önemli.
37:36Çünkü her gün yeni bir krize uyanıyoruz, çoklu krizlerle karşı karşıya kalıyoruz ve belliğimiz de bir saldırı altında dolayısıyla.
37:46Sürekli o günlük krizlere tepki vermekten, reaksiyon vermekten aslında bütünlüklü de düşünemediğimiz çok fazla oluyor çeşitli toplumsal meseleler konusunda.
37:58Örgütlü toplumun gücünü hatırlamak mücadeleyi güçlendirecektir.
38:03Bu yüzden bunu çok önemli görüyoruz.
38:06Bir de raporda daha fazla lezbiyenlik özgürleştirecek diye bir cümle var.
38:11Bu özgürleştirici lezbiyenlikten ne anlamalıyız?
38:15Artık yavaş yavaş sonuna geliyoruz sohbetimizin.
38:18Güzel bir şeyle de kapatalım isteyeceğim.
38:22Tabii lezbiyenliği anlatmaya çalıştığım gibi daha geniş bir çerçevede politik bir pozisyon olarak ele aldık.
38:30Muhafazakar, tek tip, erkek egemen ailenin dışında kalan kadınlıkları inşa etmenin, tüm kadınlar için eşitlik, özgürlük, adalet talebini yükseltmenin ne kadar özgürleştirici olduğunu vurgulayan bir pozisyon olarak ele aldık.
38:47Türkiye'de her gün en az üç kadın erkekler tarafından öldürülüyor.
38:52Bu böyleyken biz kadınlara itaat etmemiz ve en az üç çocuk doğmamız söyleniyor.
38:58Ve iktidarın çizgi bu tek tip aile içinde itaatkar kadınlar olarak, makbul kadınlar olarak yaşamamız salık veriliyor.
39:07Bu söyleyenlerin kendisi kadına yönelik şiddeti de artıran bir yerde duruyor.
39:12Aslında erkekleri cesaretlendiriyor.
39:14Öbür taraftan homofobi ve transfobiyi de meşrulaştırıyor.
39:19Tüm bu baskılara karşı farklı kadınlık hallerini sahiplenmenin ve mücadeleyi yürütmenin önemli olduğunu düşünüyoruz.
39:26Bu yüzden daha fazla lezbiyenlik özgürleştirecek dedik.
39:31Bunu politik bir duruş olarak koyduk.
39:34Çok çok teşekkürler Berfu.
39:36Ellerinize, emeklerinize sağlık tüm bu çalışmalardaki.
39:39Benim sorularım bu kadardı.
39:41Senin sormak, söylemek, eklemek istediğin bir şey var mıdır?
39:46Ben de çok teşekkür ederim.
39:48Söz hakkı tanıdığımız için.
39:50Aile yılı gerçekten üstümüzde bayağı bir baskı oluşturuyor.
39:56Kadın örgütleri ve LGBT artı örgütleri mücadeleyi yüksek tutuyor.
40:02Her şeye rağmen, bütün olumsuzluklara rağmen.
40:06Ve direniyoruz.
40:07Güzel günler göreceğimize inancım hiçbir zaman bitmiyor.
40:11Çok çok teşekkür ederim.
40:13İyi ki geldin.
40:14Ağzına sağlık.
40:15İzninle bu bölümü sonlandırıyorum.
40:17Bir sonraki bölümümüzde buluşmak üzere.