2024 yılı Ömer Engin Lütem Konferansları'nın sekizincisi İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ramazan Erhan Güllü’nün konuşmacı olduğu “Cumhuriyet Döneminde Ermeni Patrikhanesi: İdari ve Siyasi durum” başlıklı konferans 29 Kasım 2024 Cuma günü gerçekleşmiştir.
Prof. Dr. Ramazan Erhan Güllü konferansta Türkiye Cumhuriyeti’nin ilanı sonrası İstanbul Ermeni Patrikhanesi’nin idari yapısında yaşanan değişiklikleri ve Osmanlı dönemi ile farklarını ele almış; ayrıca patrikliğin Cumhuriyet dönemindeki siyasi konumunu değerlendirmiştir.
Konferans soru-cevap kısmının ardından sona ermiştir.
00:00Öncelikle Ermeni Fatrikhanesi'nin bir dini kurum olarak ortaya çıkışından başlamamız gerekiyor Fatrikhanesi'yle konuşurken.
00:08Zira Ermeni Fatrikhanesi aslında İstanbul Ermeni Fatrikhanesi,
00:12Ermeni kilise hiyerarşisinde İstanbul'un fethi sürecine kadar var olmayan bir kurum.
00:19Dolayısıyla fetihten sonra Sultan Fatih'in ortaya çıkarttığı ve teşekkürü için zemin hazırladığı bir kurum.
00:28Literatürden bahsedildiği şekilde maalesef bizim tarih literatürümüzde de Ermeni meselesiyle ilgili literatürümüzde de kıymetli hocalarım da buradalar.
00:38Çok sık tekrarlanan birtakım temel hatalarımız var.
00:42Bu hatalardan birisi Fatih'in hemen fetihten sonra İstanbul'da bir Ermeni Fatrikhanesi kurdurduğu şeklindeki yaygın kanaattir.
00:51İstanbul fethedildiğinde aslında Fatih Sultan Mehmet hemen bir patrikhane teşekkül ettirmiyor.
00:58Bunu ettirebilecek bir dini ya da siyasi güç de yok.
01:01Çünkü Ermeni kilisesi içerisinde yeni bir dini kurum inşa edebilmeniz için onun diğer dini merkezler tarafından da tasdik edilmesi gerekiyor.
01:12Yani bugünkü halen o kalim kilise merkezi özelliğini koruyan Eçmeyaz'ın Katolikosluğu başta olmak üzere,
01:21dönemin 15. yüzyıl sonları ve 16. yüzyıl başındaki dünya genelindeki otorite itibariyle Eçmeyaz'ın Katolikosluğu,
01:30bugünkü Van sınırlarında kalan Halk Damar, Adana bölgesinde olan sis Katolikoslukları ile Kudüs'teki patrikliğin onayılım alınması gereken bir süreç bu.
01:42Ve bu kurumların hiçbirisi İstanbul fethedildiği dönemde Osmanlı'nın kendi idaresinde değil.
01:49Dolayısıyla aslında Fatih sonraki yıllarda yani bu bölgelerin tamamının,
01:55Kanuni Sultan Süleyman döneminde özellikle bu bölgelerin tamamının Osman tarafından fethedilmesiyle
02:00statüsü değiştirilen bir dini merkezi İstanbul'da temellerini atıyordu, dini merkezinin oluşumunu sağlıyordu.
02:07Nasıl? İşte bu meşhur hikayedir. Fethihten önce Bursa bölgesinde Episkopos Hovagim ile tanışıyor Fatih
02:16ve ona İstanbul'u bir gün alırsa kendisini ve cemaatini İstanbul'a taşıyacağını söylüyor.
02:23Fethihten sonra da 1461 yılında Hovagim ile beraberindeki Ermenileri Bursa'da İstanbul'a getiriyor
02:30ve bunlar İstanbul'daki bugünkü Ermeni cemaatinin de büyük oranda temelini oluşturuyorlar.
02:35Çünkü o sırada Bizans döneminde İstanbul'da Ermeni'nin hukusu son derece azalmış durumda.
02:39Rum kilisesi ile olan çatışmalar dolayısıyla.
02:42Ve İstanbul Ermenilerinin otoritesini belirleyen bir Ermeni kilisesi var.
02:49Fakat atıl durumda. Fatih de bu kiliseyi tekrar canlandırıyor.
02:53Dolayısıyla aslında Hovagim İstanbul'a geldiğinde bir patrik olarak değil de
02:57İstanbul ve civarındaki Ermenilerin dini işlerine sorumlu bir güç düzeyli din adam olarak getiriliyor.
