- 5/5/2025
Trao đổi nội dung đầu tiêu về môn Sinh học
Danh mục
📚
Học tậpPhụ đề
00:00Chào mừng quý vị, hôm nay chúng ta sẽ cùng xem xét kỹ hơn về sinh học, một ngành khoa học về sự sống, đúng không?
00:08Tài liệu thì khá là nhiều, từ những cái cơ bản như DNA, tế bào, cho đến những ống dụng mà nó thay đổi cả cuộc sống, cả những hướng đi rất mới nữa.
00:19Đúng vậy, mục tiêu hôm nay là mình cùng chắt lọc những cái điểm chính, xem có gì thú vị và cốt lõi nhất.
00:25Vâng, bắt đầu từ cái câu hỏi mà tài liệu nào cũng nêu, sự sống, nó khác gì vật không sống.
00:31À, cái này cơ bản đây.
00:33Thì đó là khả năng dùng năng lượng này, sinh sản, lớn lên, rồi phản ứng với môi trường, và đặc biệt là cái khả năng tự điều chỉnh bên trong.
00:41Tự điều chỉnh?
00:42Vâng, gọi là nội cân bằng, homeostasis ấy. Ví dụ như là cơ thể phải giữ pH rất ổn định, chỉ cần lệch một chút là enzyme nó hỏng ngay, nó không hoạt động được nữa.
00:52Nghe đơn giản nhưng mà chắc là phức tạp lắm, mà nó lại vận hành ở mọi cấp độ đúng không? Từ phân tử nhỏ xíu.
00:58Trình sát, lên đến cả cơ thể. Các tài liệu đều nhấn mạnh cái vai trọ của DNA và protein.
01:03DNA thì như là một cuốn sách công thức khổng lồ.
01:07Đúng rồi, nó chứa thông tin để tạo ra protein, còn protein thì nó làm đủ thứ việc.
01:12Đủ thứ việc là sao ạ?
01:13Thì là xây dựng cơ thể này, vận chuyển chất này, rồi làm enzyme xúc tác cho hàng ngàn phản ứng hóa học.
01:18Vâng.
01:18Thậm chí có cái protein P ấy, nó quyết định màu mắt mình là nâu hay xanh, là do nó kiểm soát melanin.
01:24À hay thật, cái quá trình mà đọc DNA đạo protein ấy, nó diễn ra liên tục.
01:29Liên tục, gọi là phiên mã và dịch mã.
01:31Từ DNA tạo ra mRNA, rồi ribosome đọc mRNA để lắp ráp acid amine thành protein.
01:37Ừm.
01:38Chỉ về 4 chữ cái, A, T, G, C mà tạo do cả thế giới sự sống phức tạp này. Khá là kỳ hiệu.
01:44Và tất cả những cái đó lại diễn ra bên trong tế bào.
01:47Đúng vậy, đơn vị cơ bản của sự sống. Cái màng tế bào thì như là cổng bảo vệ, kiểm soát cái gì ra cái gì vào.
01:55Để duy trì cái nội cân bằng mà chị vừa nói.
01:57Chính xác. Còn năng lượng cho cái cỗ máy tế bào này hoạt động, chủ yếu là từ ATP.
02:03ATP. À vâng, phân tử năng lượng.
02:06Nhưng còn một khái niệm nữa cũng rất quan trọng. Đó là tiến hóa.
02:09Tiến hóa? À, đột biến gen rồi chọn lọc tự nhân.
02:13Đúng rồi. Đột biến thì ngỗ nhân thôi. Nó tạo ra sự đa dạng.
02:18Rồi môi trường sẽ chọn lọc, giữ lại những cá thể nào thích nghi tốt nhất.
02:21Giống như là con trâu trố màu xanh thì nó dễ ẩn minh trên cỏ hơn.
02:25Chuẩn luôn. Cái này nghe thì có vẻ xa xôi.
02:28Nhưng thực ra nó đang diễn ra hàng ngày.
02:30Đúng thế. Cái hiện tượng vi quẩn kháng kháng sinh ấy.
02:33À vâng.
02:34Chính là bằng chứng rõ nhất của chọn lọc tự nhiên đang diễn ra.
02:37Và đó là một vấn đề y tế rất lớn hiện nay.
02:40Tác tài liệu cũng nói nhiều.
02:41Do chúng ta dùng kháng sinh nhiều quá. Tạo áp lực.
02:44Đúng rồi. Mình vô tình chọn lọc ra những con vi khuẩn mạnh nhất, kháng thuốc tốt nhất.
02:49Hiểu cơ chế rồi thấy cũng...
02:50Ờ. Hơi lo ngại.
02:52Vậy thì những hiểu viết này của sinh học ấy.
02:55Nó đã thay đối cuộc sống mình cụ thể ra sao?
02:58Tôi thấy có cái chi tiết khá hay là
02:59vệ sinh răng miệng tốt lại giúp phòng bệnh tim mạch.
03:02À. Đó là một ví dụ cho thấy mọi thứ trong cơ thể mình nó liên kết với nau lắm.
03:06Rồi thì vaccine này.
03:07Vâng. Vaccine thì rõ rồi.
03:09Như vaccine mRNA, ngừa SARS-CoV-2.
03:12Đúng. Nó dựa chính chính cái cơ chế phiên mã dịch mã mình vừa nói đấy.
03:16Rồi các loại thuốc điều trị ung thư nhắng trúng đích hơn.
03:19Liệu pháp gen, liệu pháp tếp lổ gốc. Rất nhiều.
03:21Trong sản xuất, nâm nghiệp cũng vậy nhỉ?
03:23Tài liệu có nhắc đến ngô biến đổi gen, dâu tây GMO?
03:26Vâng. Tạo giống năng suất cao.
03:28Chống trị sâu bệnh tốt hơn.
03:29Rồi lên men làm sữa chua, làm tương, sản xuất thuốc như kháng thể, enzin.
03:34À. Sinh học ứng dụng rộng lắm.
03:36Xét nghiệm DNA trong pháp y này.
03:37Vâng.
03:38Dùng vi sinh vật để xử lý ô nhiễm môi trường, bảo tồn động vật quý hiếm.
03:42Nhưng mà...
03:44Ờ...
03:45Chính vì can thiệp sâu được như vậy, nên cũng có những vấn đề về đạo đức phải không?
03:49Chắc chắn rồi.
03:50Cái vụ chỉnh xử gen người là một ví dụ điển hình.
03:52Hay là chuyện nhân bản vô tính cửu đao ly ngay trước ấy?
03:55Nó đặt ra rất nhiều câu hỏi.
03:56Nhìn về tương lai thì sao ạ? Sinh học có vẻ sẽ ngày càng...
04:00Ờ...
04:02Phức tạp hơn nhờ công nghệ.
04:03Đúng vậy. Có những ngành mới như là sinh học hệ thống.
04:06Nó dùng máy tính, dùng toán học để mô hình hóa các tương tác sinh học cực kỳ phức tạp.
04:11Tin sinh học nữa.
04:12Bioinformatics.
04:13Chính xác.
04:14Phân tích lượng dữ liệu khổng lồ từ giải trình tự gen chẳng hạn.
04:17Nên là các ngành nghề liên quan cũng đa dạng lắm.
04:19Nhiên cứu này, giảng dạy này, y dược, nông nghiệp, công nghệ sinh học, quản lý, hoạch định chính sách.
04:26Và tất cả những tiến bộ này, nó cần phải hướng đến một mục tiêu lớn hơn là phát triển bền vững.
04:33Chắc chắn rồi. Đáp ứng nhu cầu hôm nay mà không làm hại đến thế hệ tương lai.
04:37Sinh học đống vai trọc quan trọng để cân bằng kinh tế, xã hội và môi trường.
04:41Việt Nam mình cũng có những mục tiêu cụ thể đến 2030 liên quan đến lĩnh vực này.
04:45Các tài liệu cũng đề cập.
04:46Vâng. Rõ ràng là sinh học không chỉ là môn học trong trường.
04:50Nó là chìa khóa để hiểu chính mình, hiểu thế giới xung quanh.
04:53Nó túc đẩy đổi mới, giải quyết các thách thức toàn cầu.
04:56Từ sức khỏe, lương thực đến môi trường.
04:59Và nó định hình tương lai của chúng ta nữa.
05:01Vâng. Qua buổi thảo luận này thì thấy bức tranh sinh học nó thực sự rộng lớn.
05:05Và đầy tiềm ngăn.
05:08Nhưng mà điều này cũng dẫn đến một câu hỏi cuối cùng để chúng ta cùng suy ngẫm.
05:12Vâng.
05:12Bởi cái khả năng can thiệp ngày càng sâu vào sự sống như thế,
05:16từ chỉnh sửa gen đến khả năng hồi sinh các hoài đã tuyệt chủng,
05:21thì đâu là cái giới hạn đạo đức mà chúng ta cần phải đặt ra cho chính mình trong tương lai nhỉ?
05:25Chào mừng quý vị đến với buổi thảo luận chuyên sâu hôm nay.
05:27Chủ đề của chúng ta sẽ là về các phương pháp nghiên cứu và học tập buôn sinh học.
05:32Vâng.
05:32Và cả một lĩnh vực khá là thú vị nữa là tin sinh học.
05:36Đúng rồi ạ.
05:37Chúng ta sẽ dựa trên một số tài liệu có sẵn,
05:40sách gió khoa, hình ảnh, rồi video nữa.
05:43Ừ.
05:43Mục tiêu là cùng nhau xem xét,
05:45chắt lọc những ý chính,
05:47làm rõ các phương pháp cốt lõi trong sinh học.
05:49Bắt đầu luôn nhé.
05:50Vâng. Bắt đầu thôi ạ.
05:51Khi nói về nghiên cứu sinh học,
05:53thì cái điểm khởi đầu dương như luôn là quan sát, phải không?
05:56Dạ đúng.
05:57Nhưng mà liệu nó có đơn giản chỉ là nhìn thôi không?
06:00Hay là còn những cái gì khác nữa?
06:02À.
06:03Chắc chắn không chỉ là nhìn đơn thuần đâu anh.
06:05Quan sát trong khoa học ấy mà,
06:07nó đòi hỏi phải có mục tiêu rõ ràng.
06:09Mục tiêu à?
06:10Vâng. Và cả phương pháp ghi nhận nữa,
06:12phải có hệ thống.
06:13Dù là mình dùng mắt thường,
06:15tai nghe,
06:16hay là các công cụ hỗ trợ như là kính lúp,
06:18kính hiển vi.
06:19Ừ.
06:20Cái thách thức thực sự ấy, theo tôi,
06:22là làm sao để đảm bảo được cái tính khách quan?
06:24Khách quan? Tức là sao ạ?
06:26Tức là mình tránh đưa cái thiên kiến,
06:28cái suy nghĩ chủ quan của mình vào lúc ghi nhận dữ liệu.
06:30Ví dụ như khi mình quan sát hành vi của một loài động lập chẳng hạn.
06:33Khó lắm.
06:34À, hiểu rồi.
06:36Vậy thì khi mà quan sát bên ngoài nó không đủ thông tin,
06:38hoặc là cần cái gì đó chính xác hơn,
06:40thì mình chuyển sang phòng thí nghiệm.
06:41Chính xác.
06:42Phòng thí nghiệm thì nó lại là một môi trường khác hẳn.
06:44Nó được kiểm soát chặt chẽ hơn đúng không?
06:46Đúng vậy.
06:47Mình kiểm soát được nhiệt độ, ánh sáng, độ ẩm, v.v.
06:50Rồi thì mình dùng các dụng cụ hóa chất chuyên dụng nữa.
06:53Ví dụ như là?
06:54À, ví dụ như kính hiển vi độ phân giải cao này,
06:57máy ly tâm để tách chất tế bào,
06:58pipette để đo lường chính xác.
07:00Mấy cái ống nghiệm này, bình tăm giác nữa.
07:02Nó có độ chính xác cao hơn.
07:04Mình dễ so sành, dễ lập lại thí nghiệm để kiểm chứng.
07:07Ừ.
07:08Nhưng mà chính cái việc kiểm soát chặt chẽ đó,
07:11đôi khi nó lại là hạn chế.
07:13Hạn chế?
07:14Vâng.
07:15Vì môi trường trong vòng thí nghiệm nó khác với tự nhiên mà.
07:17Nó có thể làm thay đổi cái hành vi,
07:19cái phản ứng tự nhiên của đối tượng nghiên cứu.
07:21À, dạ thế.
07:23Với kẻ yếu tố an toàn nữa đúng không?
07:24Phải tuân thủ nghiêm ngặt.
07:26Cực kỳ quan trọng.
07:27Trang phục gọn gàng,
07:28đeo kính bảo vệ,
07:29găng tay,
07:30tuyệt đối không nếm hoa chất.
07:31Đôi khi chính những quy tắc an toàn này nó cũng...
07:34Phần nào đó là mình hơi bị gò bó
07:37khi muốn thử nghiệm những ý tưởng mới lạ một chút.
07:39Điều đó lại dẫn chúng ta đến một phương pháp khác
07:41có vẻ chủ động hơn.
07:43Thực nghiệm khoa học.
07:44Đúng vậy ạ.
07:45Thực nghiệm khoa học là khi mà nhà khoa học
07:46chủ động tắc đận vào đối tượng nghiên cứu
07:48để kiểm tra một giả thuyết nào đó.
07:50Tức là không chỉ quan sát
07:52hay là làm trong điều kiện có sẵn nữa?
07:54Vâng.
07:54Mình can tiệp trực tiếp luôn.
07:56Ví dụ kinh điển như là
07:57thí nghiệm xem nhiệt độ ảnh hưởng thế nào
07:59đến sự nảy mầm của hạt đậu xanh.
08:00À.
08:01Kiểu chia làm hai lô.
08:02Một lô nhiệt độ thấp.
08:03Một lô nhiệt độ cao hơn.
08:04Chính xác.
08:05Rồi so sánh kết quả.
08:07Hay là cái thí nghiệm chiếu đèn ban đem
08:08cho cây thanh long để thúc nó ra hoa trái vụ ấy.
08:11Đó cũng là thực nghiệm.
08:12Ừ.
08:13Cái này thì có vẻ chủ động hơn hẳn nhỉ?
08:15Vâng.
08:16Điểm mạnh là tính chủ động.
08:17Mình kiểm chứng được giả thuyết.
08:18Có thể lặp lại nhiều lần.
08:20Nhưng mà nhược điểm là đòi hỏi
08:21thiết kế thí nghiệm phải rất cẩn thận.
08:22Phải có lô đối chứng rõ ràng.
08:24Đúng rồi.
08:25Phải có đối chứng để so sánh.
08:26Và đôi khi nó cũng khá là tốn kém.
08:28Phức tạp lở.
08:28Chưa kể là việc can thiệp của mình
08:30có thể làm thay đổi cái diễn biến tự nhiên
08:32của sự vật hiện tượng.
08:33Rõ ràng là không có phương pháp nào
08:34là hoàn hảo tuyệt đối cả.
08:36Vậy thì có lẽ sức mạnh nằm
08:38ở việc kết hợp chúng lại.
08:39Điều vào duy nhất một phương pháp đâu.
08:41Ừ.
08:41Thường là người ta sẽ kết hợp
08:42quan sát ban đầu để đặt ra câu hỏi.
08:45Rồi có thể làm thí nghiệm trong phòng thí nghiệm
08:47để phân tích sâu hơn về cấu trúc,
08:48về cơ chế.
08:49Sau đó lại dùng thực nghiệm khoa học
08:51để kiểm chứng giả thuyết
08:52trong điều kiện được kiểm soát.
08:53À. Nó bổ trợ cho nhau.
08:55Đúng vậy.
08:56Phải kết hợp nguyên nhuyễn
08:57thì mới có cái nhìn toàn diện về vấn đề được.
08:59Thế thì để vận dụng tốt các phương pháp này
09:01ngoài việc biết cách dùng kính hiển vi
09:03hay là pipette
09:04thì người nghiên cứu cần có những kỹ năng gì nữa à?
09:07Chắc không chỉ là kỹ năng thực hành đâu nhỉ?
09:08Hoàn toàn không.
09:09Kỹ năng thực hành là cần thiết
09:11nhưng mà cái cốt lõi phải là tư duy khoa học.
09:13Tư duy khoa học?
09:14Vâng.
09:15Bắt đầu từ việc quan sát phải thật tinh tế
09:17để đặt ra được những câu hỏi nghiên cứu sắc bén
09:19có ý nghĩa.
09:20Rồi từ câu hỏi đó hình thành giả thuyết.
09:22Đúng rồi.
09:22Hình thành giả thuyết khoa học có cơ sở
09:24chứ không phải đoán mỏ.
09:26Xong rồi thì phải thiết kế được thí nghiệm
09:27một cách logic
09:28để kiểm chứng cái giả thuyết đó.
09:30Thu thập dữ liệu
09:31rồi phân tích.
09:31Phân tích dữ liệu một cách khách quan
09:33chứ không phải chỉ tìm những gì
09:34ủng hộ giả thuyết của mình
09:36rồi rút ra kết luận hợp lý
09:37và cuối cùng là trình bày kết quả
09:39một cách rõ ràng, mạch lạc.
09:41Cả một quy trình đấy nhỉ?
09:42Vâng.
09:42Nó là cả một quá trình rèn luyện liên tục đấy ạ.
09:44Nói đến dữ liệu
09:45thì hiện nay dữ liệu sinh học đang bùng nổ.
09:48Có một lĩnh vực đang ngày càng quan trọng
09:49là tin sinh học
09:50Bioinformatics
09:51nghe có vẻ rất công nghệ.
09:53À vâng.
09:54Nó chính là sự giáo thoa
09:55giữa sinh học và công nghệ thông tin
09:57khoa học máy tính đấy anh.
09:58Giáo thoa.
09:59Đúng rồi ạ.
09:59Chị cứ tưởng tượng
10:00việc phân tích bộ gen người
10:01về hàng tỷ cặp base
10:02hay là nghiên cứu cấu trúc không gian phức tạp
10:04của hàng ngàn loại protein khác nhau.
10:06Bằng sức người thì không thể làm nổi.
10:08Chính xác.
10:09Con người không thể xử lý thủ công
10:10được khối lượng dữ liệu khủng lồ như vậy
10:12thì tin sinh học nó cung cấp
10:14các công cụ tính toán
10:15các thuật toán
10:16các cơ sở dữ liệu
10:17để giúp chúng ta lưu trữ
10:19phân tích và khai thác
10:20hiệu quả cái kho dữ liệu đó.
10:22Cụ thể là nó giúp ích gì ạ?
10:24Rất nhiều ứng dụng.
10:25Ví dụ như là giúp dò tìm
10:26các đột biến gen gây bệnh di truyền này.
10:28Ừ hứ.
10:29Hay là xác định quan hệ huyết thống
10:31dựa trên DNA.
10:33Rồi thì xây dựng cây phát sinh chủng loại
10:35để tìm hiểu lịch sử tiến hóa.
10:37Hoặc là xây dựng những ngân hàng dữ liệu gen khủng lồ
10:39như là GenBank
10:40mà các nhà khoa học toàn cầu
10:42cùng đóng lóp và sử dụng.
10:43Nó giống như một công cụ hỗ trợ đắc lực vậy.
10:45Đúng thế.
10:46Nó thực sự đang cách mạng hóa
10:47cách chúng ta nghiên cứu sinh học
10:48trong kỷ nguyên số này.
10:50Như vậy, chúng ta đã đi từ những phương phát
10:51rất cơ bản như quan sát
10:53rồi đến làm việc trong phòng thí nghiệm
10:55thực nghiệm khoa học
10:55và cuối cùng là vai trò không thể thiếu
10:57của tin sinh học.
10:58Bực tranh nghiên cứu sinh học hiện đại
11:00thật sự rất đa dạng.
11:01Vâng.
11:02Và điều đó nó cũng mở ra một câu hỏi
11:03khá là thú vị cho tương lai đấy ạ.
11:05Là gì vậy ạ?
11:06Khi mà tin sinh học
11:07rồi các công nghệ mới
11:08như là trí tuệ nhân tạo AI chẳng hạn
11:10ngày càng thâm nhập sâu hơn
11:12vào nghiên cứu sinh học
11:13thì liệu chúng sẽ định hình lại
11:15cách chúng ta hiểu về sự sống như thế nào?
11:17À.
11:17Một câu hỏi hay.
11:18Và liệu có những giới hạn nào
11:20mà máy móc dù thông minh đến đâu
11:22cũng không thể vượt qua
11:23trong việc khám phá những bí ẩn
11:24sâu thẳm của thế giới sinh vật hay không?
11:26Đó là điều đáng để chúng ta cùng suy ngẫm.
11:28Hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau
11:30khám phá sâu hơn một chút
11:32về cái cách mà thế giới sống được sắp xếp.
11:35Vâng.
11:36Thực sự rất là đáng kinh ngạc.
11:37Dựa trên một số tài liệu sinh học sẵn có
11:39thì mình sẽ xem xét cách mà sự sống ấy
11:42từ cái rất nhỏ đến cái rất lớn.
11:45Ừ.
11:45Tuân theo những cái quy luật chung.
11:47Nó giúp sự sống tồn tại
11:49rồi đa dạng hóa qua cả tỷ năm.
11:51Đúng vậy.
11:51Nghĩ mà xem.
11:52Khoảng 1,5 triệu loài đã biết thôi nhá.
11:55Còn bao nhiêu chưa biết nữa?
11:56Ừ.
11:57Một con số khổng lồ.
11:58Mà sao tất cả lại có vẻ như là được tổ chức
12:00có một cái cấu trúc nền tảng nào đó?
12:03À.
12:03Đấy là một câu hỏi rất hay.
12:05Và các tài liệu thì đều chỉ ra
12:07một cái trật tự khá rõ ràng đấy.
12:08Trật tự à?
12:09Đúng.
12:10Nó đi từ đơn giản đến phức tạp.
12:12Bắt đầu là nguyên tử này.
12:13Liên kết thành phân tử.
12:14Vâng.
12:15Xong rồi lên các bào quan.
12:17Rồi đến tế bào.
12:17Tế bào.
12:18À.
12:18Cái đơn vị cơ bản nhất đúng không?
12:20Chính xác.
12:20Phải nhấn mạnh là
12:21tế bào chính là đơn vị cơ bản nhất
12:23của sự sống.
12:24Là cái cấp độ nhỏ nhất
12:25mà nó biểu hiện được
12:26đầy đủ các đặc tính sống.
12:27Như là trao đổi chất,
12:28sinh sản.
12:29Đúng rồi.
12:29Trao đổi chất,
12:30sinh trưởng,
12:31sinh sản,
12:32cảm ứng.
12:32Đầy đủ hết.
12:33Rồi từ tế bào thì sao nữa?
12:35À.
12:35Từ tế bào thì hình ảnh nên mô.
12:37Nhiều mô thì tạo thành cơ quan.
12:39Rồi hệ cơ quan.
12:39Và cuối cùng là một cơ thể hoàn chỉnh.
12:41Nhưng mà
12:41nó không dừng lại ở một cơ thể thôi phải không?
12:43Không.
12:44Không dừng lại ở đó.
12:45Cao hơn nữa là
12:46các cơ thể cùng loài
12:47thì tạo thành quần thể.
12:49Rồi nhiều quân thể khác loài
12:50trong cùng một khu vực sống
12:51thì gọi là quần xã.
12:52Quần xã.
12:53Quần xã đấy mà tương tác
12:54với môi trường vật lý xung quanh nó
12:55thì thành hệ sinh thái.
12:56À.
12:57Và lớn nhất,
12:58bao trùm tất cả
12:59chính là sinh quyền của trái đất.
13:00Wow.
13:01Một hệ thống cấp bậc rất là rõ ràng.
13:03Đúng thế.
13:04Nó giống như là
13:05xây nhà ấy nhỉ?
13:07Cấp dưới làm nền cho cấp trên.
13:08Chính xác.
13:09Cái nguyên tắc thứ bậc
13:10đó là nền tảng.
13:13Tế bào là viên gạch cho mô.
13:14Mô xây nên cơ quan.
13:16Vâng.
13:16Nhưng mà
13:17cái điều thực sự thú vị
13:18mà các nghiên cứu hay nhấn mạnh ấy
13:20Là gì ạ?
13:21Là ở mỗi cốc độ tổ chức cao hơn
13:23thì nó không chỉ đơn thuần là
13:24tổng cộng các đặc điểm của cấp dưới đâu.
13:26Ồ.
13:27Mà nó xuất hiện những cái gọi là
13:28đặc tính nổi trội.
13:30Đặc tính nổi trội nghe hay đấy.
13:32Nó là gì vậy?
13:33À.
13:34Đó là những cái thuộc tính,
13:34những khả năng mới
13:36mà các thành phần riêng lẻ
13:37ở cấp dưới không hề có được.
13:39Ừ.
13:39Nó chỉ nảy sinh
13:40khi các thành phần đó
13:41tương tác phức tạp với nhau
13:43ở cấp độ cao hơn.
13:44Có ví dụ nào dễ hình dung không?
13:45Có chứ.
13:46Ví dụ kinh điển là não bộ con người.
13:48Một tế bào thần kinh riêng lẻ
13:50thì làm sao mà tư duy được?
13:51Đúng rồi.
13:51Nhưng mà hàng tỷ tế bào thần kinh
13:53kết nối, tương tác với nhau
13:54trong não bộ
13:55thì tạo ra trí thông minh,
13:57tình cảm, ý thức.
13:57À.
13:58Hiểu rồi.
13:59Hay như là cái dạ dày chẳng hạn?
14:00Chính xác.
14:01Dạ dày có khả năng co bóp,
14:02nhào trộn, tiêu hóa thức ăn.
14:04Vâng.
14:04Đấy là một chức năng,
14:05một đặc tính nổi trội
14:06mà từng loại tế bào cơ,
14:08tế bào biểu mô
14:09hay tế bào tuyến
14:10riêng lẻ tạo nên nó
14:11không thể làm được.
14:12Rất thú vị.
14:13Cái này nó dẫn đến
14:13một điểm quan trọng khác
14:14mà em thấy các tài liệu
14:16cũng nói nhiều.
14:17Đó là các cấp độ
14:18tổ chức sống này
14:19đều là hệ thống mở.
14:20Đúng vậy.
14:21Hệ thống mở
14:21và còn có khả năng
14:22tự điều chỉnh nữa.
14:23Mở ở đây nghĩa là
14:24nó luôn trao đổi
14:25chất và năng lượng
14:26với bên ngoài.
14:27Phải không ạ?
14:28Chứng xác.
14:29Luyền có sự trao đổi
14:29không ngừng với môi trường.
14:31Lấy vào năng lượng,
14:32vật chất cần thiết.
14:33Và thải ra
14:34những chất không cần nữa.
14:35Đúng rồi.
14:35Thải ra sản phẩm chuyển hóa.
14:37Cái sự trao đổi này
14:38là thiết yếu.
14:39Không có nó
14:39thì sự sống không tồn tại được.
14:41Còn cái khả năng
14:41tự điều chỉnh thì sao ạ?
14:43À.
14:43Vì là hệ thống mở
14:44luôn chữ tác động
14:45từ môi trường thay đổi
14:46nên khả năng tự điều chỉnh
14:47lại càng quan trọng.
14:48Để làm gì ạ?
14:49Để duy trì sự ổn định
14:51tương đối ở bên trong.
14:52Cái mà người ta gọi là
14:53cân bằng nội môi đấy.
14:54À.
14:54Cân bằng nội môi.
14:56Ví dụ như là
14:56cơ thể mình giữ nhiệt độ ổn định.
14:58Đúng rồi.
14:59Hoặc là điều hòa lượng
15:00đường trong máu chẳng hạn.
15:01Nó luôn được giữ ổn định
15:02nhờ các góc môn
15:03như là insulin và glucagon.
15:05Ừ.
15:06Đó là ở cấp cơ thể.
15:07Còn ở cấp độ cao hơn
15:08như quần thể chẳng hạn
15:10thì cũng có cơ chế
15:11tự điều chỉnh.
15:12Ví dụ như nào ạ?
15:13Ví dụ như là
15:13khi nguồn tức ăn khan hiếm
15:15hoặc mật độ cá thể quá cao
15:16thì sẽ có sự cạnh tranh
15:18gây gắt hơn
15:18hoặc là di cư.
15:20Để điều chỉnh lại
15:20số lượng cá thể cho phù hợp.
15:22Chính xác.
15:23Đó đều là những cơ chế
15:24tự điều chỉnh
15:24để duy trì sự cân bằng động
15:26của hệ thống.
15:27Rất là tinh vị.
15:28Vâng.
15:29Và còn một đặc điểm nữa
15:30xuyên suốt tất cả
15:31không thể không nhắc tới
15:32đó là sự tiến hóa.
15:34À.
15:35Đúng rồi.
15:35Tiến hóa.
15:36Thế giới sống không phải đứng yên
15:37mà nó liên tục thay đổi
15:38biến đổi.
15:39Hành trình này kéo dài
15:40tới khoảng 3,5 tỷ năm rồi nhỉ?
15:42Từ một tổ tiên chung nào đó.
15:44Ừ.
15:44Một hành trình rất dài.
15:45Và tiến hóa
15:46chính là cái động lực chính yếu
15:47tạo ra sự đa dạng
15:49mà chúng ta thấy ngày nay.
15:50Hàng triệu loài sinh vực.
15:51Nhưng đồng thời
15:52nó cũng giải thích
15:53tại sao lại có sự thống nhất nữa chứ?
15:54Chính xác.
15:55Vừa đa dạng
15:56lại vừa thống nhất.
15:57Quá trình này
15:57theo các tài liệu
15:58thì nó vận hành
15:59chủ yếu qua 2 cơ chế chính.
16:01Đó là?
16:01Thứ nhất là sự phát sinh
16:02các biến dị di truyền.
16:04Ví dụ như đột biến gen
16:05làm thay đổi vật chất di truyền
16:06là DNI.
16:07Vâng.
16:08Tạo ra sự khác biệt.
16:09Đúng.
16:10Và thứ hai là
16:10chọn lọc tự nhiên.
16:12Chọn lọc tự nhiên
16:12tức là môi trường sẽ lựa chọn.
16:14Đúng vậy.
16:15Môi trường sống thì luôn thay đổi.
16:17Nó sẽ chọn lọc
16:18giữ lại những cá thể nào
16:19mà mang những đặc điểm
16:20giúp chúng thích nghi tốt hơn.
16:21Những cá thể không thích nghi được
16:23thì sẽ bị đào thải dần.
16:24Nhưng cũng giải thích
16:25tại sao mọi sinh vật
16:26dù khác nhau thế nào
16:27về cơ bản
16:28vẫn cấu tạo từ thế bào
16:30và dùng DNA
16:31làm vật liệu di chuyển
16:32cốt lõi.
16:33Đó là sự thống nhất.
16:35Như vậy
16:35thổng kết lại
16:36từ các tài liệu
16:37chúng ta xem xét
16:38có thể thấy
16:39thế giới sống
16:39được tổ chức
16:40một cách hết sức tinh vi.
16:42Nó theo các cấp độ
16:42thứ bậc rõ ràng.
16:44Nó luôn vận động
16:45trao đổi với môi trường
16:46như một hệ thống mở.
16:47Đúng vậy.
16:47Lại có khả năng
16:48tự điều chỉnh
16:53quan trọng là
16:53không ngừng tiến hóa
16:54để thích nghi
16:55tạo nên sự đa dạng phong phú
16:56mà chúng ta quan sát được
16:57hằng ngày.
16:58Chính xác.
16:59Và có lẽ
16:59sau khi chúng ta đã cùng nhau
17:01thảo lẫn về tất cả
17:01những điều này
17:02thì có một câu hỏi
17:04đáng để suy ngẫm lại
17:05khi mà mình
17:06nhận thức rõ ràng hơn
17:07về cái sự liên kết
17:08chặt chẽ giữa
17:09mọi cấp độ sống
17:09từ tế bào nhỏ bé
17:11cho đến toàn bộ
17:12xứng quyền
17:12rồi hiểu về vai trò
17:14của sự tương tách này
17:15của khả năng
17:16tự điều chỉnh
17:17của quá trình tiến hóa
17:18không ngừng.
17:18Vâng.
17:19Vậy thì
17:19chúng ta nên nhìn nhận
17:20cái vị trí
17:21và cái trách nghiệm
17:22của chính con người chúng ta
17:23trong cái mạng lưới
17:24sự sống vô cùng phức tạp
17:25và luôn luôn biến đổi này
17:26như thế nào nhỉ?
Được khuyến cáo
8:46
|
Sắp Tới
10:27
4:54
36:36
57:04
21:57
35:46
10:44
23:57
38:39
29:00