00:05Matira ang matibay sa nagsisigsikang kondisyon ng mga panigil sa kuweba.
00:12Dahil kung sama-sama, mas ligtas.
00:15Isang oras mula sa Lamitan, narating na rin natin itong Langil.
00:31Ang ganda pala dito, grabe oh.
00:38Welcome to Langil Island, JMA 41.
00:44Sinalubong kami ng mga residente ng Langil Island ng kanilang katutubong sayaw.
00:55Pero hindi lang kultura ang makulay sa basilan.
01:01Dahil maging ang buhay ilang, nagsusumiksikumanong sa rami.
01:09Maganda dito, kung walang pupuntang tao, dito sa gitna ng gagap para saltahan sila o sadyain sila, hindi sila madedisturbed.
01:20Sa rami ng fruit bats, halos ulo na lang nila ang makikita.
01:24Nag-unag kami kasi doon sa isang side ng kuweba na ito, may parang masyadong maliliit, masyadong siksikan yung mga panigil na nakadikit, nakabusto sa caves.
01:35Noong una, akala namin parang mga babies.
01:39Pan-close examination using the telephoto camera, nakita namin na yung mga siksikan pala na yun are actually adults.
01:48This is the first time that we've observed this kind of behavior.
01:52Sa sobrang dikit-dikit nila, isang stretch lang ng kanilang kasama, pwede nang mapaalis sa pwesto.
02:01Ang isang ito, mukhang hindi makasundo ang kanyang katabi at halos sapakin na niya ito.
02:08They're just not just fighting for food but also for space.
02:12Hindi maiwasan na sa cramped na area kagayaan ito, yung nagkakasulakan, nagkakainitan ng ulo, nagkakasuntukan, nag-aaway na siya halos eh.
02:23Meron namang grupo na contento na sa isang sulong.
02:31Pero unusual talaga kasi kung ikukumpara mo itong side na to versus isang side na yon,
02:36inisipin mo na ibang bat, ibang grupo ng bats yun na andito.
02:42Kasi dito parang mas maluluwag sila, mas iwah-iwalay.
02:45Dito hindi namin alam, for whatever reason, bakit sila nagsisiksikan.
02:51Araw-araw ang bardagula ng mga paniki.
02:54Makikita mo yung mga behavior nila.
02:57Meron yung isang mga pasaway, kagayaan yung isang ito, na parang tinutulak ng mga kasama niya palabas.
03:03Hanggang sa totally bumitaw na ito, lumipad away.
03:09Yung isang naman, parang sinisiksik niya yung sarili niya.
03:12Ito, parang sinisiksik niya pa yung sarili niya doon sa grupo, trying to fit in to an already crowded group.
03:20Ang pagsisiksika ng mga paniki ay paraan nito para mapanatili ang temperatura sa loob ng kuweba.
03:30First come, first serve ang pwesto sa loob nito.
03:35Sa gitnang bahagi ng kuweba, bukod sa mataas, may tilaharang din na nagsisilbi nitong proteksyon sa iba pang mga hayop.
03:44When, if you're going to observe, ang lawak pa naman ang ibang side, pero doon nila ito sinisiksik.
03:50Siguro dahil nakoconserve nila yung energy nila doon because it's warmer and they feel safer kapag magkakasama sila.
04:03Sa pangpangkabilaw sa Langil Island, ang bardagula ng mga paniki nagaganap sa gilid ng kuweba.
04:14Dito nagsasama-sama ang malalakas habang ang mahihina kailangang patalsigid sa pwesto.
04:23Ang mga paniking nakapwesto rito kailangang may sapat na lakas para labanan ang mga predator na maaaring pumasok sa kuweba.
04:32Gaya ng bayawak.
04:44At ibon.
04:50Comfort in numbers, ikan.
04:53May mga bats na malikot talaga, siguro dahil nairita sila gawa ng mga insects or parasites sa tali sa katawan nila.
04:59These bats are covered with hair, at saka dahil sa pupunta sila sa iba't ibang lugar, nakakakuha sila ng parasites.
05:07Pero ang kuweba, malayo man sa mga tao, di rin nakaligtas sa basura.
05:19Kung tutuusin, mas swerte pa ang kuwebang ito dahil hindi pa ito nasisira.
05:25At marami pang pag-aaral ang pwedeng magawa rito, ayon kay Doc Aloy Duya, isang mammalogist.
05:31Fruit bats naman, madalang sila pumasok sa yung malalalim na caves.
05:35Usually, nasa entrance lang, near entrances lang yan sila.
05:38Proper yung waste management system that we need to improve.
05:43Sa Pilipinas, 40 sa 78 species ng paniki ay cave dwellers o nakatira sa kuweba.
05:5137% naman ng mga kuweba sa Pilipinas ay protectado gaya ng Biak na Bato National Park sa Luzon.
05:58Habang ang iba naman, ginawang bat sanctuary tulad ng Montfort Cave sa Samal Island.
06:06Sa ngayon, wala pang masusing pag-aaral na ginagawa sa kuweba at mga paniki na aming nai-dokumento sa basilan.
06:15Sa ginanap na Bat Conference sa Vietnam noong nakarang taon,
06:19pagkasira ng kagubatan at poching ang ilan sa mga naitalang banta sa bilang ng mga paniki sa wild.
06:28Gaya na lang ng nangyari sa Biak na Bato National Park taong 2021.
06:33Kung saan, nakuha sa mga poacher ang mahigit 6,000 paniki.
06:38Balak nila itong ibenta bilang pagkain.
06:46Ang mga nakuling poacher sinampahan ng kasong paglabag sa Wildlife Act.
06:52Kung magtutuloy-tuloy ito sa paghahanap ng bagong tirahan at pagkain,
06:57posibling simiksik na ang mga paniki sa bahay ng mga tao.
07:03Sa Nueva Ecija, ang kapit-bahay ni Grace,
07:08mga paniki,
07:11ang mga dingding sa labas ng kanilang bahay,
07:14tinambayan na,
07:16at mukhang balak pang maging forever ang pagtira.
07:21Ang dami na nila dito.
07:22Naamoy ko na yung amoy ng mga guano.
07:26Naon na raw itong nanirahan sa may simbahan.
07:29Hanggang sa unti-unting naglipatan sa kanilang lugar.
07:33Kamusta yung living with bats?
07:35Nasaani nila lang po sa dami pong in-spray yan.
07:38Aalis lang po sila, pero pagkayari ng spray, babalik nila.
07:42Hindi nila alam ang eksaktong dahilan sa paglipat ng mga paniki sa kanilang lugar.
07:47Pero isa lang ang sigurado, kailangan din ito ng matutuluyan.
07:56Mapatao man o mapabuhay ilang,
07:59lahat tayo dapat may espasyo para magpahinga,