İran Haniye suikastı sonrası ne yapacak? Dr. Hazar Vural Jane, CNN TÜRK'te yorumladı
Hamas lideri İsmail Haniye, İran’ın Başkenti Tahran’da düzenlenen saldırıda öldü. Hamas hareketi, saldırının İsrail tarafından düzenlendiğini duyurdu. Peki İran suikast sonrası neye karar verecek, ne yapacak? İstanbul Aydın Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Hazar Vural Jane, CNN TÜRK'te yorumladı.
Category
🗞
NewsTranscript
00:00Hatırlayacak olursak geçtiğimiz haftalarda Hizbullah'ın gönderdiği dronlar İsrail stratejik varlıkları üzerinde bu filmin benzeri bir film çekerek her şeyi çok net bir şekilde etiketleyerek göstermişti.
00:13Bu da aslında o zaman tabii bir tehdit olarak okunmuştu, karşılaşmanın devamı olarak okunmuştu.
00:20Tabii fark ediyoruz ki sırayla olmuyor. Yani bakın dün akşam İsrail'in sözde evvelsi gün Hizbullah'ın yapmakla atfettiği saldırıya cevabıydı Hizbullah'ın ikinci komutanına yapmaya çalıştığı suikast.
00:35Fakat baktığınız zaman bu gece sabah iki sularında İran'da, Tahran'da Haniye'yi suikastle bir terör saldırısıyla öldürmesi yani İsrail yine birçok anlamda bütün tuşlara basıyor.
00:50Ve ABD kongresinden, ABD ziyaretinden döndüğünden beri açıkçası o yüzden söylüyorum ki ateşi körükleyerek gidiyor.
00:57Tabii ABD'de yaptığı görüşmelerde ne aldı, ne için anlaştı, neye ne kadar ikna edebildi kapalı kapılar ardında o noktada soru işaretlerimiz var.
01:08Fakat baktığınız zaman haftalardır bu gerginliğin artmasına tüm aktörlerin gerginliği ve tansiyonu düşürün uyarısı vardı.
01:18Washington'ın da bu uyarısı vardı.
01:20Fakat dün akşam Lübnan egemenliğine bir saldırı olarak Beyrut'ta İsrail'in yaptığı saldırıya Washington İsrail ve Lübnan diplomasıyla bu sorunu çözebilirler diye yaklaşıyor.
01:32Yani burada bir çifte standart çok açık ortada her zaman olduğu gibi ve konunun çözümüne fayda getirecek bir şeye dönüşmüyor.
01:41Bu noktada belki şunu da söylemek gerekir.
01:43Şimdi İsrail hava sahasını kapattı özellikle kuzeyden başlayarak.
01:48Tabii şu anda Tel Aviv'de uçuşlar ne durumda bilmiyorum.
01:52Fakat şimdi Hamas diyor ki bunun bir cevabı olacak diyor.
01:57Öte yandan Haniye'nin hayatta kalan oğullarından bir tanesi Abdüsselam direniş liderlerinin öldürülmesiyle sona ermez diyor.
02:06Şimdi bunu bir kere daha vurgulayalım.
02:09Bu karşılaşmada büyük bir hamle yaparak çünkü Haniye'nin öldürülmesi çok büyük bir hamle.
02:15Az önce Esat Hocam'ın da belirttiği gibi.
02:18Hocam biz böyle yorumluyoruz sizler böyle yorumluyorsunuz kuşkusuz ama Kasım Süleyman'ın ölümünden sonra da aynı tartışmalar başlamıştı.
02:26İran çok sert cevap verecek.
02:28İran'ın çeşitli bölgelerine insanların bulunduğu alanları anma törenlerinde binlerce kişinin ölümüne varıncaya kadar suikastler saldırılar gerçekleşti.
02:39Her saldırının ardından bu konuşulurken zaman zaman da hatta bazen bu stüdyolarda konuklarımız bunu tartışıyorlar.
02:45Daha nasıl cevap versin İran diye ama bazı konuklarda bazı stratejistler uzmanlarda bu cevapların yeterli olmadığını söylüyor.
02:55Elbette ki savaştan yana değil hiç kimse ama İsrail her geçen gün adımını elini biraz daha yükseltirken İran'ın bu yapmış olduğu ya da Hamas'ın Hizbullah'ın yeterli mi sizce?
03:09Göksu Hanım çok önemli bir soru açıkçası ben de bunu açmayı çok istiyordum.
03:14Şimdi İran siyasi kültürüne ve karakterine bakmak gerekiyor.
03:19Bir ele bunu koyacağız ve bunu tartışacağız.
03:22Diğer elimizde de uluslararası jeopolitik ortamda İran başka türlü davransaydı ne olurdu?
03:28Dünyadan nasıl tepki alırdı?
03:30Çünkü biliyoruz ki İsrail'in bu dünyada yaptıklarının onda birini başka bir devlet yapmış olsa şu anda o devlet için yoktu demek çok yerinde olur.
03:40Şimdi İran siyasi kültürü ve karakteri dedim o noktada şuna bakmak gerekiyor.
03:47Devlet geleneği ve diplomasisi güçlü bir devlettir İran.
03:52Yakın komşumuzdur ve biz aslında karakterini de bu açıdan yakinen ve iyi biliriz.
03:57Şimdi dış politikasında İran duygusal davranmaz.
04:02İran dış politikası rasyoneldir.
04:04Bunu nasıl anlaşabilir, bunu nasıl açabiliriz?
04:07Şu şekilde açabiliriz işte biraz önce demiştik ya Kasım Süleyman'ın suikasti oldu.
04:12Şimdi baktığınız zaman İran'ın resmi ordusunun dış coğrafyasında görevli en önemli en özel kuts gücü komutanı
04:20ABD Başkanı Donald Trump'ın düğmeye basmasıyla Bağdat Havalimanı'nda katledildi.
04:27Şimdi baktığınız zaman uluslararası hukuk açısından kabul edilebilecek bir hamle değil.
04:31Fakat Washington ne diyor devrim muhafızları ordusu bizim için terör örgütüdür diyor.
04:36Ama resmi devletin ordusu.
04:38Şimdi siz kavramlara ve kişilere farklı etiketler vurup ondan sonra davranışlarınıza başka türlü bir etiket koyduğunuz zaman tartışma aslında büyümüş oluyor.
04:49Şimdi Kasım Süleyman'ın suikastinden sonra İran Orta Doğu'da ABD'den intikam aldı.
04:56Nasıl aldı?
04:57ABD'nin Irak'taki üstlerine saldırılar düzenleyip ABD askerlerini öldürdü ve yaraladı.
05:05Bizim ajanslarda bu işte ABD askerleri beyin sarsıntısı geçirdi böyle üstlere saldırılar oldu.
05:12ABD güvenliğini şöyle etkiledi gibi yer aldı.
05:17Fakat bu noktada ABD'den İran'a bir cevap gelmedi.
05:20Şimdi topyekun bir şeyleri telaffuz etmek çok kolay ama savaşın ne olduğunu bilen devletler için bu aslında kaçınılması gereken bir şey.
05:28Şimdi coğrafyada güç konseptine baktığımız zaman devletleri ikiye ayırırken savaş deneyimi olan devletler ve savaşı henüz bilmeyen devletler, yakın coğrafyasında bilenler var körfez devletleri gibi.
05:42Fakat İran savaşın ne olduğunu çok iyi biliyor.
05:458 sene komşusu Irak'la savaştı, dünyanın en büyük yıpratma savaşlarından biriydi ve Irak'ın arkasında başta körfez devletleri ABD çok fazla güç vardı.
05:56İran rejimini yeni kurmuştu ve o noktada hem rejimini oturtmaya çalışıyordu hem de bu savaşa karşılık veriyordu.
06:03Şimdi dolayısıyla ilk önce Tahran'ın düşünmesi gereken şey kendi insanlarının güvenliği.
06:10İlk önce Tahran'ın düşünmesi gereken şey rejiminin güvenliği.
06:13Dolayısıyla bir anda duygusal bir hamleyle bir şey yapmasını beklemek aslında İran dış politikasını iyice analiz etmediğimiz noktasına bizi götürüyor.
06:23Yani duygusal bir tepki beklemek devletler bu reflekslerle karşılık vermezler.
06:27Evet komutanınızın öldürülmesi üstelik başka bir devlet tarafından öldürülmesi apaçık sizin egemenliğinize saldırıdır, hukuksuzdur ve bunun hesabı sorulur.
06:37Ama nerede sorulur? Bunun hesabı nasıl sorulur?
06:40Şimdi vekiller üzerinden biz coğrafyada karşılaşmayı yıllardır izliyoruz.
06:44Bir tarafta ABD, İsrail var bir tarafta da İran ve direniş ekseni var.
06:49Şimdi direniş ekseni hattını çokça genişletti ve Yemen'de Husiler'le sağlam bir halka ekledi.
06:55Bakın Husiler Tel Aviv'i vuruyor.
06:57Yani çok alıştık belki bu hızlı gelişmeleri ama çok büyük olaylar bunlar.
07:03Düşünebilir miydik geçen seneden önce İsrail topraklarının böyle vurulacağını.
07:08Hizbullah vuruyor, Husiler vuruyor.
07:10Yani dolayısıyla karşılaşmayı biraz da böyle okumak gerekiyor.
07:13İtidalli davranmak gerekiyor.
07:15İran dün akşam BMGK'yı göreve çağırdı.
07:18Fakat bugünkü olayla biliyorsunuz şu anda İran Yüksek Düzeyli İşbirliği,
07:22düzeltiyorum Güvenlik Konseyi şu anda toplantı halinde.
07:26Devrim rehberi bir karar verecek ve buna uygun davranılacak.
07:30Ama bu hemen bugün olacak diye bir şey yok.
07:32Yarın da olabilir, haftaya da olabilir.
07:34Devamlılık ve farklı boyutlarda da gerçekleşebilir.
07:37Tamamen rehber hamaneyin kararı.
07:39Unutmayalım ki pezeşkiyan göreve resmen dün başladı.
07:43Çok zor bir şekilde başladı.
07:45Bakalım İran neye karar verecek, ne kadar ne yapacak.