- dün
Bir zamanlar Akdeniz’in en gözde turizm merkezlerinden biriydi… 1974’ten bu yana tellerin ardında, hayalet şehir görünümünde. Kapalı Maraş, sadece terkedilmiş bir kent değil; Kıbrıs meselesinin kilit noktalarından biri. CNN TÜRK Haber Müdürü İdris Arıkan ve kameraman Doğukan Yıldırım Kapalı Maraş'a gitti.
Kategori
🗞
HaberlerDöküm
00:00Müzik
00:00Dünyadaki en ilginç noktalardan bir tanesiyiz.
00:13Burası Kıbrıs'ta, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ile Rum kesimini ayıran nokta aynı zamanda.
00:19Burası Maraş, Kapalı Maraş, sonradan açılan Maraş, 8 Ekim 2020'den sonra açıldı.
00:24Şurada bir kapıdan nasıl girildiğine, girildiğinde ne yapılması gerektiğini anlatan yazılar var.
00:30Görüyorsunuz işte.
00:31Ancak açık bölge ziyaret edilebiliyor ve burası bir askeri bölge.
00:36Buranın hikayesi aslında Türkiye'nin bu bölgeye yaptığı barış harekatının da hikayesiyle başlıyor.
00:441974'teki o barış harekatı sonrası burası tam olarak kapatılmıştı.
00:49Ta ki 8 Ekim 2020'ye kadar şimdi de içeriye baktığımızda aslında binalar bomboş.
00:56Yani biraz ilginç, sıra dışı ve farklı bir görüntü.
01:01Niye öyle diyoruz?
01:03Binaların içi bomboş, kimse yok içerisinde.
01:06Ve içerisinde kimsenin olmaması ile birlikte burayı şu anda turistler ziyaret edebiliyor.
01:11Fakat binaların içine giremiyor.
01:13Aslında tabii ki bir savaş alanı burası.
01:15Yani Maraş dediğimiz yer işte 1974'teki barış harekatı sonrası tam olarak kapatılmış bir bölge.
01:24Ve aslında tarihsel süreçte baktığımızda da vakıf malı.
01:29Yani Osmanlı'nın vakıf malı.
01:30Şimdi gelinen noktada burası dediğim gibi kapatılmıştı.
01:34Şimdi açık.
01:35Şimdi de turlar yapılıyor ama binaların içerisine giriş yasak.
01:39İçeride çok ciddi bir askeri önlem de var.
01:41Çünkü zira burası aynı zamanda bir askeri bölge.
01:46Şimdi arkamda göreceksiniz binanı.
01:48O binada içerisinin tamamen o günkü gibi yani 1974'te bırakıldığı gibi olduğunu görmek mümkün.
01:58İçeriye girmek yasak.
02:00Bu evi kimin bıraktığının önemi yok, kimin alacağının önemi yok.
02:03Ama içeride baktığımızda o gün nasıl kapatıldıysa öyle muhafaza edilmiş gibi görünüyor.
02:10Sadece işte canlı kırıklarını görüyorsunuz.
02:12Hiçbir tamiri yapılmamış.
02:15Ve o günden bugüne hiçbir değişiklik olmamış.
02:19Ama geçmişe baktığımızda şunu görmek mümkün.
02:21Burası dünyanın en bilinen turistik bölgelerinden bir tanesi.
02:25Yani işte o dönemde 70'lerin başında baktığımızda şunu biliyoruz ki
02:30burası işte Akdeniz'in Riviera'sı diyeceğimiz bir yer.
02:34Yani öyle insanların açıkçası gıpta ile gelmek istediği bir yer.
02:39Burada ünlü sanatçıların, ünlü aktörlerin yerleri, mekanları var.
02:43O mekanların bir anda yok olduğunu görüyoruz.
02:46İşte 1974 sonrası barış harekatı ile birlikte burası aslında iki tarafın da himayesini almadığı bir yer.
02:54Şimdi turistlerin burada işte bisikletlerle, su kıtırlarla gezdiklerini görüyoruz.
03:01Sıra dışı bir görüntü.
03:02Yani sıra dışı olmasının yanı sıra hem bir askeri bölge hem buraya bir turistik gezi yapılıyor.
03:09Ama burası aslında kapalı.
03:11Bakın hemen yanımda da bir bina var.
03:13Görüyorsunuz ağaçların budanması bile yapılmamış.
03:16Ağaçlar kırılmış.
03:16Hiç dokunulmamış bir yer işte.
03:19Baktığımızda hemen önüne de şöyle bir yazı yazılmış.
03:21Dikkat bina çökebilir.
03:23Bina içerisine girmek ve yaklaşmak tehlikeli de dönüyor.
03:26Hem İngilizce hem de Türkçe.
03:28Tarihin durduğu bir yer.
03:29Maraş dediğimizde tabii aslında bizim bilmediğimiz bazı noktalar var.
03:51Neresi işte mesela Maraş'ın neredeyse tamamı aslında Osmanlı döneminden beri vakıf malı.
03:57Yani şimdi burada Kıbrıs Vakıflar İdaresi'nin de bilgilendirmesi var.
04:02Orada çok net olarak yazıyor zaten.
04:05Osmanlı döneminde 300 yıl vakıf arazisi olan bir yerin İngiliz tapu belgeleri de görüldüğü gibi 1967 yılına kadar vakıf malı olduğu belli.
04:15Ancak 1970 yılında işte İngiliz takıfı kayıtlarındaki isim çıkarılıyor.
04:21Şimdi gördüğümüzde örnekler var işte.
04:231936 yılından örnekler var.
04:25İşte baktığımızda 34 yılından örnekler var.
04:2841 yılından örnekler var.
04:30Burada işte bakın 36 yine 39 yılı 1970 yılına kadar bu örnekleri buranın vakıf malı olduğuna dair örneklerin burada sergilendiğini görüyoruz.
04:45Geldiğimiz noktada bu vakıf malı olan Maraş'ın birçok bölgesi böyle binaya, yapıma açılmış oluyor.
04:55Fakat geldiğimiz duruma, gördüğümüz duruma baktığımızda işte 1974 ile birlikte her şeyin bir anda kesildiğini, yarıya kesildiğini görüyoruz.
05:04İşte bakın şu binaya bakın göreceksiniz o binanın aslında yapım aşamasındayken bir anda durdurulduğunu ve orada işlerin tamamen kesildiğini görüyoruz.
05:15Burası şimdi askeri bölge dediğim gibi ve askeri bölge olması itibariyle de burada yoğun güvenlik önleniyorlar var ama tabii asıl mesele buradaki Türkiye'nin hak iddia etmesinin temel nedenlerinden bir tanesi buranın aslında neredeyse tamamının Maraş'ın vakıf moda olması.
05:31Bunu da önemli bir nokta olarak söylemek lazım.
06:01Biz aslında savaş için değil barış için ve yalnız Türklere değil Rumlara da barış getirmek için adaya gidiyoruz.
06:191974'teki Kıbrıs Barış Harekatı ile ilgili görseller aslında çok şaşırtıcı.
06:24Arkamda da ilginç bir görsel var.
06:26Şimdi işte Kapalı Maraş artık açılan Maraş'tan bahsediyoruz.
06:30Bakın orada bir kilise çanı görüyorsunuz.
06:33Kilise çanı işte o günkü gibi duruyor.
06:35Yani hiç hareket etmiyor.
06:38Hemen sol tarafta işte o kilise görüyoruz.
06:40Kapalı bir kilise.
06:41Canlarının bir şekilde örtüldüğünü, kapatıldığını görüyoruz.
06:45Etrafının da kapalı olduğunu görüyoruz.
06:47Yani o gün nasıl kaldıysa bugün de öyle.
06:51Ya işte 74'ten bugüne geri aldığımızda işte 50 yılı geçiyor.
06:55Yani öyle bakmak lazım.
06:56Bir de ilginç bir şey var buradaki yetkililerin de anlattığı.
07:00Şimdi bu kilisenin bir de oteli varmış.
07:02Yani otel üzerinden de ticaret yapan bir kiliseymiş burası.
07:07Mesela o arka taraftaki o boş otel de bu kilisenin oteliymiş.
07:11O da önemli bir, ilginç bir konu olarak karşımıza çıkıyor.
07:15Şunu söylemek lazım.
07:16Burası böyle 50 yıl önce sanki tarihte durmuş gibi.
07:21Tarihin burada durduğunu görüyoruz.
07:22Şimdi Maraş'ta çok özel bir yerdeyiz.
07:35Burası aslında 45 yıl boyunca kullanılmayan bir plaj.
07:40Şimdi gördüğümüz gibi burada yüzlerce insan bir anda denize giriyor.
07:44Bu sahiller 45 yıl sonra işte 8 Ekim 2020'den sonra turist görmeye başladı.
07:51Peki buranın hikayesi nasıl?
07:52Yani burası nasıl boşaldı?
07:55Maraş nasıl boşaldı?
07:56CNN Türk, Lefkoşa temsilcimiz Ömer Bilge Hanım'dı.
08:00Ömer'le konuşacağız.
08:01Şimdi Ömer yani buraya baktığınızda burada ne kadar insan yaşıyordu ki bir anda boşaldı?
08:07Neydi buranın savaş öncesi durumu?
08:09Ayıdır ise öncelikle şunu söylemem gerekiyor.
08:13Buranın halkı Kıbrıslı Rumlar daha doğrusu çok ünlü bir şehirden bahsediyoruz.
08:17Türk askerinin buraya geleceğini beklemiyordu.
08:2020 Temmuz 1974'te de.
08:22Neden?
08:23Çünkü adada Kıbrıslı Türklerin çoğunluğu güneyde yaşıyor.
08:26Bafta.
08:26Aslında Türk askerinin de oraya çıkacağını bekliyorlardı.
08:29Yine Rumların %99 kendilerine ait olan bir kent Girne'ye çıkacağını hiç tahmin etmiyorlardı.
08:35Hani Girne'de küçücük bir limana çıkarma plajına çıktılar.
08:39Söylediğim tarihi 51 yıl önce 20 Temmuz 1974'ten bahsediyorum.
08:44Ve büyük bir şaşkınlık vardı Girne'ye çıktığı anda.
08:47Tabii ikinci harekattan bahsetmek istiyorum.
08:49Çünkü Türk askeri 20 Temmuz'de çıktı ama durdu.
08:52Tabii.
08:52Ve ardından da 16 Ağustos'a geldi Cenevredeki hani Ayşe tatile çıksın paroloların konuşulduğu bir zamandan bahsediyorum.
09:00Ayşe tatile çıkınca Türk askeri tanklarla gelmeye başladı.
09:04Önce Lefkoşa adaya ikiye bölüyordu.
09:07Ve sonra yine Rumların ve Yunanların Yunan ordusunun daha doğrusu Yunan ordusu var burada.
09:13Beklemediği bir yere yöneldi.
09:14Gazi Mausa kentine.
09:16Gazi ismini daha sonradan aldı.
09:18Namık Kemal'in sürgünde yaşadığı bir tarihi kentten bahsediyoruz.
09:20Burada ne kadar kişi yaşıyordu?
09:23Kaç günde toparlandılar?
09:25Bununla ilgili ne diyebilirsin?
09:26Burada çalışanlarla birlikte sürekli kalanlara gündüz saatlerinde 50 binin üzerinde 100 bine yaklaşan tatil zamanlarında ama sürekli yaşayanların 50 binin üzerindeki bir kentten bahsediyoruz.
09:37İş yerlerinden bahsediyoruz.
09:38Bankalardan aslında çok büyük bir o günün şartlarında Kıbrıs'ın en büyük kentlerinden birinden bahsediyoruz.
09:44Yani bir anda 50 bin kişi işte yüzlerce yüzü aşkın otel kapatıldı.
09:51Doğru mu anlıyorum?
09:52Yani 50 bin kişi buradan gitti yüzü aşkın otel kapatıldı.
09:56Sonrasında ne oldu?
09:57Tanıklardan ben çok dinledim.
09:59O günleri yaşayanlardan buralarda Kıbrıs'ta Türkler'den hatta Rumlar'dan da dinledim burada.
10:04Maraş'ta yaşayanlardan neler oldu ilk açıldığı vakit.
10:08Burayı beklemiyorlardı.
10:09Söylediğim gibi bir otelin daha doğrusu otellerin üzerinde uçak savar bataryaları vardı.
10:14Ve Bayrak Radyosu Rumlar'ın da dinlediği çok uyardı.
10:17O otellerin üzerindeki uçak savarları çekin diyerekten sonra o uçak savar Türk savaş uçaklarıyla vuruldu.
10:23Çok büyük bir gürültüyle işte bu vurulmasıyla birlikte de halkın burada yaşayanların mutfaklarından bulundukları odalardan her yerden koşar adımla panik halinde kaçmalarıyla.
10:36Yani şunu söyleyebilirim İdris 2 saat içinde boşaldı diyebilirim büyük bir panik ve korkutu içinde.
10:42İşte Türk savaş uçaklarının o hedef atışıyla birlikte o büyük gürültüyle birlikte insan seni oluştu ve Rum tarafına söylediğim Rum tarafı aslında uzak bir yer değil.
10:51Bilmiyorum kameraman arkadaşımız görebilecek mi?
10:54İşte bu sahil şeridinin son tarafına baktığımız vakit 5 km'lik bir sahil şeridinden bahsediyoruz böyle.
11:00Hemen öte yanı Kıbrıs Rum tarafının günümüzdeki de turistik merkezi Ayanapa diyorlar.
11:05Eğlence merkezleri yani devamında da Rumların eğlence merkezi var.
11:08Ama öncesinde bulunduğumuz yerdeydi.
11:11Şu anda sınır bölgesi de orada ve oraya kadar kaçlar diyebiliriz.
11:15İşte geçen 50 yılda ne oldu son olarak artık durum ne?
11:19Burası hayalet kent adını aldı.
11:21Giriş çıkış yasak.
11:23Her türlü pazarlığa konuldu.
11:24Ercan Havaalanı'nın açılması uluslararası ya da toprak karşılığında Kıbrıs'tan'ın çözülmesi konularında sürekli pazarlık masasında birinci sırada Manaj kentin iade edileceği vardı.
11:36Ne zamana kadar?
11:37Rumlar anlam planını reddetti.
11:39Arna yapılan görüşmelerde de yine olumsuz tutumlarına devam etti.
11:43Ve Türkiye ve KKTC iki devletli politikayı alınca şu anda burası da KKTC toprağı olarak yerleşime açılmasına karar verildi.
11:52Bakın açıldı ama yerleşime henüz açılmadı.
11:55CNN Türk Lefkoşa temsilcisi Ömer Bilge ile buradaki durumu aktardık.
11:59Şimdi tabii görsel aslında çok dikkat çekici.
12:04Aşağıda plajda 45 yıl kapalı kalan bir plajda güzel insanlar görüyoruz.
12:11Diğer tarafta da hemen yanı başında bomboş yüzlerce onlarca binayı gözlerimizle görebiliyoruz.
12:18Aslında bu da buranın ne kadar ilginç bir yer olduğunu, dünyada belki de benzeri olmayan bir yer olduğunu gösteriyor.
12:29Maraş'ta caddede geziyoruz.
12:37Şimdi arkamızda bir okul var.
12:39Yani o dönemden kalma, 74 öncesi dönemden kalma okul var.
12:43Üstünde de EOKA'nın adı geçiyor.
12:46EOKA biliyorsunuz Rum kesimini, Rumların bölgede terör ettiren gruplarına verdiği isimdi.
12:53Ve baktığımızda o ismin binasının üstüne kadar yazıldığını görüyoruz.
12:57Okul şimdi bomboş, 74'ten beri eğitim vermeyen, kapalı olan bir okul.
13:03Arkamızda da burası bir minnet bahçesi şimdi açıldı.
13:06Minnet bahçesi işte buradaki gelen ziyaretçileri karşılıyor.
13:11Burada yemek yiyorlar ama hem de hemen arkasında da işte o dönemdeki belediye binası var.
13:18Şu anda üzerinde işte Türk bayrağı ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin bayrağının olduğu bir bina var.
13:25O bina o dönemde işte 74 öncesi dönemde bu bölgenin belediye binası olarak hizmet veriyordu.
13:33Şimdi burası Gazimagusa Belediyesi'ne ait.
13:36İşte Rumca ismi Famagusta ve işte oranın kenar bahanesi gibi bir yer.
13:42Aslında Voraşa ismi veriliyor Rum tarafı tarafından.
13:45Fakat biz tabii buraya Maraş diyoruz.
13:47Maraş'ın işte bu bölgenin tamamının içerisinde yüzlerce ev, binlerce evin hala bomboş olduğunu söylemek mümkün.
13:56Tabii bir anlaşmazlık var ve o anlaşmazlığın bir şekilde çözülmesi gerekiyor.
14:00Bak gördüğümüz gibi bir tarafta okul var, bir tarafta belediye binası var ve iki binanın da bomboş olduğunu görüyoruz.
14:08Aslında burası işte Hayalent Kent ismini böylece almış oluyor.
14:12Yani içeride binalar var fakat insanlar yok.
14:16Burası Birleşmiş Milletler'in 148'in oğlu kontrol noktası.
14:20Baktığımızda işte Maraş'ın sembolik önemdeki yerlerinden bir tanesi.
14:24Hemen yanında şurada bir tane trafik ışığı var.
14:29Trafik ışıklarından kalan şey bu ancak.
14:31Hemen karşısında bir banka, tabii Türkiye'de olmayan bir banka.
14:36Burası da o dönemde işler durumdaki bir banka.
14:40Ama asıl sembolik olan yerlerden bir tanesi arkamda duran bina.
14:44Türkiye'de de adı bilinen ünlü bir otomobil firmasının burada binasının olduğunu biliyoruz.
14:51Buradaki malların vakıf malı olduğunu gösteren şu tabelayı da görüyoruz.
14:57İşte 1914-1923 kiralanandı çünkü vakıf malları kiralanıyor.
15:02İşte 1914'de, 1923'de, 36'da, 49'da, işte 1913'de, 17'de, 24'de, 36'da, 67, 60'a kadar bu malların, bu binanın kiralandığını biliyoruz.
15:17Yani bu bina aslında baktığımızda topuya baktığımızda Osmanlı vakıf malı olarak görünüyor.
15:22Burası Maraş'ın çıkışı işte arkamda gördüğünüz binalar bomboş.
15:27Yani yüzlerce, binlerce binanın burada olduğunu biliyoruz.
15:31Burası şimdi artık bir turistik bölge gibi.
15:34Bu bölgeye, buradaki sahile insanlar akın akın geliyor.
15:385 yıllık süreçte 1 milyondan fazla kişinin buraya geldiğini biliyoruz artık.
15:43İşte 74 öncesi 50 binden fazla insan burada yaşıyordu.
15:46Şimdi gelinen süreçte sadece turistlere açılan bir bölge.
15:49İleride ne olacak, nasıl bir anlaşma olacak, Kıbrıslı Türklerle, Kıbrıslı Rumlar nasıl anlaşacak, onu da zaman gösterecek diyelim.
15:58Maraş'tan son sözlerimizi böylece söylemiş olalım.
Önerilen
1:46
7:12
2:05
5:13
3:39
2:52
1:30
1:55