Türkiye için Çanakkale neyse aslında Kıbrıs için de Erenköy odur, o direnişin en kritik anıdır. Umutların tükendiği anda Erenköy'de direnişe geçen Türkler nasıl direndi, adadaki varlıklarını sonlandırmaya çalışan Rumlara karşı nasıl savaştı? Erenköy direnişinde ne oldu? Mora'dan başlayan soykırımlar silsilesine Kıbrıs'ın eklenmesi için harekete geçen Rum ve Yunan güçlerin karşısına nasıl çıkıldı? Sıradışı hikayeyi, o dönem Kıbrıs direnişi için Türkiye'den adaya giden Erenköy mücahidi Celal Canova anlattı.
00:33Ama Türkler oradan atılmak istendi, katliama uğradı.
00:381974'teki harekata gidilirken en önemli sembol Erenköy direnişiydi.
00:43Kıbrıs'ın Çanakkalesi Erenköy'de ne oldu?
00:45Kıbrıs mücadelesi tabii Türkiye'nin hatta Türklerin Mora'dan sonra, Mora soykırımından başlatırsak 1820'lerde,
01:04Türklerin soykırıma uğramasının bir alanı gibiydi aslında.
01:11Fakat farklı bir şey oldu, Türkiye bir şekilde bu adayı bırakmayacağını gösterdi.
01:18Bunu da nasıl yaptı? Şu küçücük yer var bakın şurada, orası Erenköy.
01:23Aslında biraz da Türkiye'nin buradaki askeri mücadelesinin başladığı nokta olarak burayı gösterebiliriz.
01:33Neden?
01:33Şimdi Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti tarihinde Erenköy'ün çok önemli bir yeri vardır.
01:52Şu anlamda yeri vardır.
01:541963 Aralık olaylarından sonra Kıbrıs'ta mevcut hareketler Türkiye'de okumakta olan üniversite öğrencilerini rahatsız etmiş ve Kıbrıs'a gelerek buradaki annelerine, babalarına, kardeşlerine yardımcı olmak isteğini gündeme getirmişti.
02:18Dolayısıyla Ankara, İstanbul ve İzmir'de okuyan üniversite öğrencileri bir araya gelerek bir takım küçük çaplı mitingler yapmışlar ve Türkiye'nin Kıbrıs'a müdahale etmesini istemişler.
02:34Fakat o günkü şartlarda Kıbrıs'a müdahalenin kolay olmayacağı bizim bilincimizde değildi.
02:40Bunu ancak seneler sonra anladık ve Türkiye bu olaydan sonra kendi savunma sanayisine ivme kazandırarak bugünkü mükemmel hale getirmiş oldu.
02:52Biz kendi konumuza dönecek olursak dönemin başbakanı İsmet İnönü bu mitinglerden sonra madem Kıbrıs'a gitmek istiyorsunuz ben size bu imkanı sağlayacağım dedi ve bizi gruplar halinde Erenköy'e gönderdi.
03:12O üniversite öğrencileri Türkiye'den yola çıktı Erenköy'e gitti.
03:16Yüzlerce öğrenci asker eğitim aldı ama tecrübeli değildi. Ancak direniş için iradeleri çoktu.
03:23Zir kampında 15-20 günlük eğitimden sonra gruplar halinde Kıbrıs'a göndermeye başlamışlar.
03:31İlk iki grup balıkçı tekneleriyle olmuş. Ben şahsen ikinci grupta balık teknesiyle Erenköy'e çıkmış kişiyim.
03:40Ondan sonra hücum botlarla gruplar gelmiş ve Erenköy'e 530 üniversite öğrencisi ve 20 kusur İngiltere'den gelen Kıbrıs'ta annelerine babalarına yardım etmek isteyen arkadaşlar 534 kişi Erenköy'e çıktık.
04:06İşte Kıbrıs direnişi böyle başladı. Kıbrıs'ta Rumların katliamları yeni yeni başlamıştı.
04:12Ne olacaktı henüz belli değildi ama sonrasında Rum baskısı arttı.
04:15Buradaki hedef Türkiye'den Erenköy'e gelecek olan silahların uygun bir şekilde Ada Türklerine yayılmasını temin etmekti.
04:27Ve daha ileriki safhada olası bir müdahalede buraya çıkacak olan Türk askerini Kıbrıs'a yönlendirme amacı söz konusuydu.
04:39Fakat başlangıçta bu amaca uygun bir takım hareketler yapmış olmamıza rağmen dönemin barış gücü askerleri bize katkı vermiş olmasına rağmen
04:52bu konuda ufak tefek başarılarımız olmasına rağmen Kıbrıs Rumlarının ve Yunanistan'ın Akridas Planı ve Grivas öncülüğündeki hareketleri
05:04buradaki hareketleri fark etmiş ve buradaki hareketleri bertaraf etmek istemiş.
05:12O zamanın hükmünde Grivas ve mevcut Rumlar bu bölgenin Türk askeri tarafından donanmış olduğunu tahmin ediyorlardı.
05:23Dolayısıyla 3-4 ay çok kritik bir hazırlık döneminden sonra 8 Ağustos 1964'de başlatmışlar bu bölgeyi.
05:35Saldırdılar yani.
05:36Saldırdılar imha planına geçtiler.
05:388 Ağustos 1964 Rumların ve EOKA'nın saldırıları başladı.
05:43İşte o anda Rumlara karşı Türkiye'nin Kıbrıs'a ilk müdahalesi oldu.
05:47Ada için tarihi bir andı.
05:53Orada 5 tane Türk köyü vardı.
05:57Biz bu 5 Türk köyünden çekilmek zorunda kaldık ve sadece Erenköy dediğimiz küçük bir alana sıkışmış olduk.
06:06Yani 3,5 km2'lik bir yerden sadece bir köye sıkışmış durumda kaldık.
06:13İşte o dönemde Türkiye Kıbrıs'a bu öğrencileri kurtarmak için müdahale etmek zorunda kaldı.
06:23Rahmetlik Cengiz Topel bu savaşta öldü, şehit oldu.
06:28Ve biz denize dökülmekten ve imha edilmekten son saniyede Türkiye'nin uçakları göndermesi ve müdahalesiyle kurtulmuş olduk.
06:39Bize göre 8 Ağustos'da Türkiye'nin uçaklarla başlattığı bu müdahale Türkiye'nin Kıbrıs'a fiilen müdahale etme niyetini açıkça ortaya koymuştur.
06:541957'de köfünlü olayları ve 1974 olayları da bunu geliştiren önemli göstergeler.
07:03Peki Erenköy nasıl bir direnişti? O anda durum nasıldı? Türkiye'nin katkısı neydi? Türk Mukaveme Teşkilatı orada ne yaptı?
07:11Bu Türkiye'den buraya gönderilen öğrenciler bir haftalık 10 günlük eğitimle buraya gelmişler.
07:18Çatıştık ama askeri bilgimiz yoktu. Dolayısıyla nasıl çarpışacağımız yahut da olası bir geri çekilmede ne yapmamız gerektiği konusunda bizim askeri hiçbir bilgimiz yoktu.
07:34Fakat rahmetlik Rıza Vuruşkan, TMT'nin kurucusu çarpışmalardan bir müddet önce oraya gelerek hemen bölük düzenini, takım düzenini oluşturmuş, bizlere mevzi kazdırmış.
07:49Ama tam hazırlık yapmadan bizden kat kat üstün, kat kat üstün denizden, havadan, karadan bu 500 kişi üzerine büyük bir forsla, güçle saldırdılar.
08:07Ve tabii ki 15 günlük bir haftalık eğitim gören insanların yapabileceği savunmanı ise onu yaptık ve Erenköy'e kadar çekildik.
08:17En son Rauf Denktaş ve Rıza Vuruşkan, vatan sağ olsun şeklinde bir tel göndermiş Türkiye'ye.
08:29Bunun üzerine Türkiye bu çocuklar imha olmasın veya Kıbrıs Türk'üne karşı ciddi bir müdahale yapalım diye Erenköy'e gelmişler ve çok şükür bizi kurtarmışlar.
08:41Yani bir orada bir hava operasyonu oldu.
08:44Hava operasyonu.
08:45Yani havadan o Rum mevzileri vuruldu.
08:49Onu öyle tanımlarsak daha doğru değil mi?
08:51Evet öyle.
08:52Rum mevzileri vurulduktan sonra Rumlar geri çekilmek zorunda kaldığı için biz en azından denize dökülmekten veyahut ölmekten kurtulmuş olduk.
09:03Bu Türkiye'nin Kıbrıs'a ilk fiili müdahalesi.
09:06Ve bu müdahale Türkiye'ye de Kıbrıs Türk'üne de pek çok şeyi öğretmiş oldu.
09:12Yani bir adaya müdahale ederken veya o dönemin öğrencileri Türkiye Kıbrıs'a derken Türkiye'nin Kıbrıs'a nasıl çıkması gerektiği konusunda bir bilince sahip değildi.
09:27Ama iki yıl Erenköy'de ondan sonraki eğitim yıllarında biz Türkiye'nin Kıbrıs'a çıkması için bazı verileri tamamlaması gerektiğini düşündük.
09:39Ve daha önceden başlatılan milli güvenlik konularını o rahmetlik Ecevit, Erbakan, Demirel ve bugün Erdoğan mükemmel bir hale getirmişler.
09:56Ve bugün bölgenin en güçlü, en güvenilir askeri ve siyasi gücü pozisyonuna gelmiştir.
10:03Bize göre bugünkü pozisyonun başlangıcı Erenköy.
10:10Erenköy'dür.
10:11Erenköy'ün önemi ve özelliği buradadır.
10:15Bugünkü haritaya baktığımız zaman Erenköy, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin ana kıtasının dışında.
10:24Ama Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin egemenliği altındadır.
10:28Peki tarihsel anlamda Erenköy direnişinin önemi ne?
10:32Kıbrıs'a etkisi, Türk dünyasına etkisi neydi?
10:351789 Fransız ilkelerinden sonra milliyetçilik ve bağımsızlık dünyada yayılmaya başlayınca,
10:43bir imparatorluk olan Osmanlı İmparatorluğu'nu imha etmek, siyasi ve ekonomik çıkarlarını gerçekleştirmek için,
10:52İngiltere ve Fransa başta olmak üzere, Mora'da bir isyan başlatıyorlar.
10:58Etnik Eterya Cemiyeti, Rusya'nın ve saydığım diğer devletlerin öncülüğünde kuruluyor.
11:081815 Odessa arasında ve bu etnik Eterya Cemiyeti'nin 9 temel hedefi vardı.
11:19Bilhassa bunu Türk vatandaşların bilmesini istiyorum.
11:23Birinci hedef, Mora'da bağımsız bir Yunan devleti kurmak. Oldu mu?
11:29Oldu.
11:30İki, Tesalya ve Makedonya'yı ele geçirmek. Oldu mu?
11:34Üç, tamamen oldu. Üç, Trakya'yı ele geçirmek. Ele geçirmek istedi mi? Birinci.
11:42Dört, Ege'yi ele geçirmek. Ege adalarını ele geçirmek. Girit, Rodos'u ele geçirmek.
11:52Yedinci hedef, Kıbrıs'ı ele geçirip Yunanistan'a bağlamak.
11:57Sekizinci hedef, Trabzon bölgesindeki Pontus Rum devletini, Bizans'ın, o ayrı bir siyah konu, o da Bizans'ın bir parçası kabul edildiği için orayı ve en son İstanbul'u ele geçirip eski Bizans'ı yeniden oluşturmak ve Yunan kralını 12. Konstantin diye başa geçirmek temel hedefiydi bu söylediğim etnik Eterya Cemiyeti.
12:27Dolayısıyla Kıbrıs, Yunanlılar tarafından ortaya yeni atılmış Yunanistan'a bağlanmak isteyen bir toprak parçası değildi.
12:37Etnik Eterya Cemiyeti'nin, Megalo İdeası'nın bir hedefi, bir sonucu idi.
12:45Çok teşekkür ediyorum. Şimdi burada tabii Kıbrıs bir sembol, Türkiye'nin, Türklerin haklarının bir sembolü.
12:55Burada büyük bir mücadele verildi ve o mücadelenin arkasından baktığımızda işte bu Erenköy'ün de nasıl bu ada için önemli olduğunu görüyoruz.
