00:01Oraltan faciası hadisesinde 2. Dünya Savaşı bitiminde
00:24Stalin'in bu Türkiye'ye sığınan Azerbaycan Türklerinin iadesi istemesi sürecinde yaşandı.
00:32Maalesef Türkiye yönetimi, o dönemki yönetim Azerbaycan Türk'ü olan soydaşlarımızı iade etmek zorunda kaldı.
00:40O günün siyasi atmosferi perspektifinde böyle gerçekleşti durum.
00:44Azerbaycan Türk vatandaşlar bile bile ölüme gönderildi.
00:48Çünkü daha önce de bilindiği üzere bu tür askeri iade süreçlerinde sonuçlar malum ölümle bitmekteydi ki
00:57biz Kars'ta ve Boraltan mevkisinde iade edilen bu Azerbaycan Türk vatandaşlarımızın sınırı geçer geçmez
01:05kurşuna dizildiklerini ve büyük bir faciayla yüz yüze kaldıklarını gördük.
01:10Boraltan Köprüsü'nde askerlerimiz ne yazık ki düşmanın eline bırakılmış ve o askerlerimiz o dönemin yönetimine aynen şu ifadeyi söylemişlerdi.
01:24Bizi düşmana teslim etmeyin. Bizi siz öldürün ama düşmana teslim etmeyin.
01:32Aslında Türk diplomasi tarihinde, Türk devlet geleneğinde bu tarz iadeler pek olmamıştır.
01:38Çünkü biz biliyoruz ki Türk-Rus ilişkileri tarihinde de 1890 yılında Poltava Savaşı'nda İsveç Kralı'nın Türkiye'ye Osmanlı'ya sığınması neticesinde
01:47savaşı göze alarak Osmanlı Devleti iade etmemiştir.
01:51Yine 19. yüzyılda Osmanlı'nın en güçsüz ve çöküş evresine girdiği süreçte bile Polonyalı ve muhacirler iade edilmemiştir.
01:59O dönemin siyasi koşullarında işte Stalin'in Kars ve Boğazlar'daki talepleri neticesinde ve Türkiye'nin tarafsızlık politikası ve savaştan en az kayıpla
02:09sıyırma politikası neticesinde bu iade gerçekleştirilmiştir.
02:13Ancak savaş hukuku ve o dönemin hukuk normlarına göre gerekli bir hadise değildir ki Stalin'in sonraki süreçte de iade edilmesine rağmen
02:21bu 195 Azerbaycan Türk vatandaşı sonraki süreçte Türkiye ile ilişkilerinde yumuşak bir tüzlemde devam etmemiş bu ilişkiler.
02:34Bu elim hadise o dönemin bölge halkı tarafından biliniyordu.
02:39Ancak kamuoyuyla paylaşılmamıştı.
02:41Biz 1951 yılında Demokrat Parti Tekirtağ Milletvekili Şevket Moca'nın bir önerge verdiğini görüyoruz.
02:50Bu 195 Azerbaycan Türk'ünün iade süreciyle ilgili bir son önergesi vermiştir meclise.
02:56Ve bu son önergesi neticesinde dönemin İçişleri Bakanlığı ve Adalet Bakanlığı buna bir cevaben yazı yazmıştır.
03:03Ve bu elim hadise kamuoyuyla paylaşılmak zorunda kalmıştır.
03:07Bu süreçte biz olayın detaylarına da vakıf olduk bu TBB zabıtları ve tutanakları sayesinde.
03:14Bu 195 vatandaş içerisinde hiç savaşla alakası olmayan Almanya'dan Türkiye'ye sığınan iki öğrencinin de iade edildiğini görüyoruz.
03:22Ki o öğrenciler de Sovyetler tarafından kurşuna dizilerek öldürülmüştür.
03:26Neticede İnönü döneminde gerçekleşen bu hadise Türk tarihinde çok istenmeyen bir hadise olarak durmaktadır.
03:33Ancak bu iadeler gerçekleşince aslında devletler hukukuna göre bu müteakavliyet perçevesinde gerçekleşmesi lazım.
03:40Üç asker ya da Türkiye'nin istediği üç askerin de iade edilmesi gerekiyordu.
03:45Ancak Sovyetler bunu gerçekleştirmemiştir.
03:48Ve bu Boroltan faciası Türk tarihimizde elim hadise olarak geçmiştir.
