00:01Sevgili izleyiciler Cumhuriyet TV ekranlarından herkese merhaba.
00:18Google'dan çok çarpıcı bir itiraf geldi.
00:206 Şubat'ta Kahramanmaraş merkezli büyük depremlerde deprem erken uyarı sisteminin çalışmadığını Google itiraf etti ve
00:29sistemin güncellendiğini açıkladı.
00:31Peki bu deprem erken uyarı sistemi nedir?
00:34Neden 6 Şubat'ta çalışmadı ve yeni gelen güncelleme sonrası artık felaketlerde düzgün çalışacak mı?
00:41Bunları konuşacağız.
00:42Bilişim uzmanı Osman Demircan yayınımızın konuğu.
00:46Sayın Demircan hoş geldiniz.
00:48Merhabalar Erdem Bey hoş bulduk.
00:49Nasılsınız öncelikle?
00:51Her şey yolunda çok teşekkür ederim. Sizler nasılsınız?
00:54Teşekkürler bizler de iyiyiz.
00:56Efendim şimdi 6 Şubat'a gelmeden önce bir bu deprem erken uyarı sistemi diye geçiyor bu ve Türkiye'de %70'in üstünde Android kullanıcısı var, Google kullanıcısı var.
01:08Şimdi bu algoritma, bu sistem nasıl çalışıyor, depremi önceden nasıl tahmin ediyor ve nasıl bir uyarı sistemine sahip bunu anlatmanızı isteyeceğim öncelikle.
01:18Elbette. Android telefonlarının çok büyük bir kısmında iğme ölçerler ve ciroskoplar var.
01:24Şimdi biz bunları telefonda aslında nerede kullanıyoruz?
01:27Telefonda oyun oynarken siz sağa doğru çevirdiğinizde araba yarışı oynadığınızı varsayın, ekran sağa doğru dönüyor, sola doğru çevirdiğinizde sola doğru dönüyor.
01:36Yani bu aslında telefonlarda bir özellik olarak geliyor.
01:40Google bunun aslında yer hareketlerini de algılayabileceğiyle alakalı bir fikre kapılıp bir çalışmaya başlıyor.
01:47Ve sonrasında da özellikle şarj konumunda bulunan, ele alınmayan yani sabit bir şekilde yerde ya da masada duran telefonlardan yer sarsıntıları ile alakalı bilgi toplayabileceğini düşünüyor.
01:59Ve böyle bir çalışmanın içerisine giriyor.
02:00Sonuç olarak da böyle bir uygulama çıkıyor.
02:03Uygulama bir ya da iki tane telefondan değil, binlerce hatta on binlerce telefondan gelen irili ufaklı deprem dalgalarının ki P dalgaları deniyor bunları.
02:13Bunları alıyor, aldığında direkt merkezine gönderiyor ve bunun bir deprem olduğuna kanaat getirildiğinde de kullanıcılarına uyarı gönderiyor.
02:22Her şeyden önce şunun altını çizmek istiyorum.
02:25Bu kesinlikle bir deprem uyarı sistemi değil.
02:28Kendileri de bunu kabul ediyorlar.
02:29Bu sadece bir ara uygulama.
02:31Ya da bu uygulama için şunu da söyleyebiliriz.
02:34Doğrudan aslında Google'ın bu uygulaması bir ara uygulama.
02:39Yani AFAD'ın ya da sismik kurumların verdikleri bilgiler her zaman asf olan bilgiler ve onlardan gelen bilgileri bizim önceliklendirmemiz gerekiyor.
02:49Google'ın yaptığı bu hizmette aslında sarsıntı olmaya başladığı an itibariyle kullanıcılara bir 5-10 belki de 20 saniye dalgaların boyutuna göre zaman kazandırmak adına yapılan bir çalışma bu.
03:01Bu kesinlikle depremi önceden tahmin edebilen bir sistem değil.
03:05Deprem anında deprem olmaya başladığında ki bunun geniş bir daire içerisinde olduğunu varsayın ve o depremin ağ noktasından merkezine doğru gelene kadar bir zaman geçecek.
03:16Ve geçen bu zamanda da uyarı mesajları gidiyor herkesin telefonuna.
03:20Yapısal olarak bu şekilde çalışıyor.
03:226 Şubat depremin ve bu uygulamanın çalışmıyor olması aslında hem kurum için hem de insanlık için çok büyük bir talihsizlik diyebiliriz.
03:31Çünkü algoritmayı güncellemişler.
03:34Şimdi algoritmanın güncellenmesine neden ihtiyaç var?
03:37Algoritma ne?
03:38Algoritma uygulamaların daha efektif çalışabilmesi ve daha sorunsuz çalışabilmesi için arka tarafında yazılımsal olarak yapılan değişikliklere verilen isim diyebiliriz.
03:47Yani genel anlamda böyle tanımlıyor olabiliriz.
03:49Depremlerle alakalı en ufak bir sarsıntının bile çok büyük bir depremmiş gibi algılanıyor olması bu cep telefonları tarafında.
03:58Bu sorunu çözmek için aslında Google algoritmayı güncelliyor.
04:03Yani onlar da test ediyorlar aslında.
04:05Onlar da bunu deniyorlar.
04:06Ve o da çok büyük bir talihsizliktir ki 6 Şubat tarihine de denk geliyor.
04:11Tabii 6 Şubat tarihinde çok ciddi sayıda ve çok yüksek şiddetlerde artçı depremler oldu.
04:17Arka arkaya iki tane çok büyük deprem oldu.
04:20Yani bunların tarihte ve verilerde çok da örneği yok.
04:24Algoritma da doğal olarak deprem verileriyle de çalışıyor.
04:27Yani bunların sistemsel olduğunu, algoritmanın düşünmüş olması ve bu şekilde yönlendirmiş olması da aslında çok büyük bir talihsizlik.
04:36Çünkü bu tarzda bir deprem de yok yani sistemin içerisinde.
04:39Geçmiş yıllarda bu şekilde yaşanmış bir örneğimiz yok.
04:42Şimdi bunların hepsi üst üste geldiği zaman da maalesef 6 Şubat'ta vatandaşlara, özellikle Android kullanan vatandaşlara uyarı gitmedi.
04:50Şimdi bu uyarıların gitmesinin en kıymetli kısmı şu.
04:54Ben 6 Şubat depreminde bir görüntüye şahit oldum.
04:59Bir güvenlik kamerasına bir aile güvenli bir şekilde birinci kattan yani bir kat merdivenlerle aşağı inerek 6-7 saniye gibi bir sürede hızlı bir şekilde inebildiler.
05:11Yani aslında bu tarz uygulamaların hayat kurtardığını her zaman söyleyebiliriz.
05:15Ama buradan gelen buna da körü körüne güvenmemek gerekiyor.
05:19Mutlaka AFAD'ın ve yine bizim ülkemizde de yer alan stisnik kurumların uygulamalarını mutlaka telefonlarımızla kuralım.
05:26Çünkü onlardan gelen bilgiler bizim için çok çok daha önemli bilgiler ve hayat kurtarıcı bilgiler.
05:30Son olarak şimdi bir güncelleme yapıldığı söyleniyor algoritmaya.
05:35Peki nasıl bir güncelleme yapıldı?
05:37Böyle bir büyük felaketlerde ya da orta çaplı felaketlerde en azından 6 Şubat'a nazaran daha doğru bir veri paylaşımı olacak mı kullanıcılarla?
05:47Elbette olacak çünkü aslında 6 Şubat'ta yaşananlar da bir veriydi.
05:52Ve bu veriler de sistemin içerisine eklenmiş oldu.
05:55Yani 4'ün ve 5'in üzerinde artçı depremlerin de olabileceği, o bölgelerde bunun da yaşanabileceği ve arka arkaya çok büyük şiddetlerde depremlerin de olabileceği verisi de artık Google'ın bu uygulaması tarafından biliniyor.
06:08Bu da doğal olarak daha efektif çalışmasını sağlıyor.
06:12Elbette bu zamanlarda değiştirdikleri algoritmaları yine tekrar güncellediler.
06:18Bu arada bunlar tekrar güncellenecek, yine güncellenecek.
06:21Yani bu bir uygulama ve bu uygulamanın en iyi şekilde çalışıyor olması burada en önemli kriter bu.
06:27Birçok sismik kurumdan da veri alıyorlar.
06:31Birçok ülkede kullanılıyor.
06:32Aslında Amerika'da kullanılıyordu.
06:34Yanlış hatırlamıyorsam Meksika'da ve Yeni Zelanda'da da doğrudan Google'ın bu uygulaması sismik kurumlara da bağlı.
06:41Yarın bizim sismik kurumlarımıza da bu Google uygulaması bağlanırsa AFAD gibi gerçekten çok daha efektif ve gördüğümüz, duyduğumuz her şeye inanabileceğimiz bir uygulama haline geliyor olabilir.
06:54Bu arada vatandaşların birçoğunun deprem olduğunda benim telefonum uyarı verdi, ben depremi hissetmedim.
07:01Ya da benim telefonum uyarı verdi ve depremi çok şiddetli hissettim dedikleri mesajlar ve videolarla karşılaştım.
07:09Bunun nedeni de şu, depremin şiddetini azaltarak ilerliyor olması.
07:14Yani başlangıç noktasında çok kısa bir sürede telefondan bir uyarı geldiyse o depremin çok şiddetli hissediliyor olması.
07:21Ama depremin artık şiddetinin bittiği ama etki alanı içerisinde bir kullanıcının da telefonuna mesaj geldiğinde sarsıntının çok küçük olmasından dolayı onun hissetmiyor olması çok normal.
07:33Çünkü bize depremin olduğu noktayı doğrudan vermiyor.
07:37O bir yay çiziyor ve potansiyel olarak etkilenilebilecek o alanı belirliyor.
07:42Bunu da yapay zekanın ve kendi bulut teknolojileri sayesinde yapıyor.
07:46Buna körü körüne inanmamamızın altını ben özellikle çiziyorum.
07:51Çünkü oradan gelen her türlü veri, her türlü mesaj yani birdenbire panik yapıp da vatandaşlar kendilerini iki çıkarttan falan da atmaya çalışmasınlar.
07:58Çünkü böyle şeyler de yaşanıyor.
08:00O konuda da bilinçli olmak lazım.
08:03Kesinlikle.
08:03Yani burada birçok farklı kurum var.
08:06Yine depremle alakalı bilgi veren.
08:08Onlardan alınan bilgilerle doğrudan doğrulanıyor olabilir.
08:11Ama telefonumuza bir uyarı geldiğinde de güvenli bir şekilde evin en güvenli noktasına gidip bu hayatta kalmayla ilgili bize yıllardır öğretilen her şeyi orada uyguluyor olabiliriz.
08:21Ya da kapıdan hızlı bir şekilde çıkıp gidebileceğimiz bir konumda oturuyorsak da evi terk ederek dışarı güvenli bir şekilde çıkıyor olmayı da şiddetle tavsiye ediyorum kullanıcılarına.
08:31Pekala Sayın Demircan çok teşekkür ediyorum.
08:33Deprem hepimizin ağzını yüreğine getiriyor.
08:35Halen 6 Şubat'ın travmasını da pek atlatabilmiş değiliz.
08:39Tabii böyle uygulamaların olmasa da işe yaradığı sürece gerçekten sizin de belirttiğiniz gibi hayat kurtarıyor.
08:45İyi ki katıldınız bugün ağzınıza sağlık.
08:48Ben çok teşekkür ederim davet için.
08:49Çok sağ olun.
08:50İyi günler.
08:52Evet sevgili izleyiciler bilişim uzmanı Osman Demircan konuğumuzdu.
08:56Deprem erken uyarı sistemi hakkında konuştuk.
09:00Tabii Osman Bey de belirtti yani bu bir deprem uyarı sistemi değil bu bir ara uygulama.
09:05En azından düzgün kullanıldığında hayat kurtarabiliyor.
09:08Yani kendinizi ikinci kattan atmayın o korkuyla ama evin güvenli bir bölgesine geçin.
09:13Bu uyarılarda bulundu ve algoritmanın sistemin nasıl çalıştığını bizlere anlattı.
09:18Efendim bu programı burada noktalıyoruz.
09:21Başka programlarda yeniden görüşmek ümidiyle.
