Burdur'da Boubon Antik Kenti’nde 1960'lı yıllarda yapılan kaçak kazılar sonucu yurt dışına kaçırılan Roma İmparatoru Marcus Aurelius’un bronz heykeli, 65 yıl sonra Türkiye'ye iade edildi.
00:00Bu heykelin evet Anadolu kökenli, evet Burdur kökenli ve Sebastian'da duruyordu bu heykel diyebilmemiz için.
00:07O noktada artık iş biraz daha içgüdülerimize kaldı ve tırnaklarımızla kazıyarak heykelin içinden referans alacağımız toprağa döktük.
00:18Ve o noktada uluslararası uzmanın artık örnek gelmiyor dediği noktada biz bakanlık çalışanları olarak birazcık daha inanmışlıkla diyelim belki öne çıkarak bu örneklere alma şansına sahip olduk.
00:35Yine tabii ki uluslararası uzmanımızın denetiminde.
00:482021 yılında başladı bu bon soruşturması.
01:02Daha önce başlattığımız bir soruşturmanın Amerika'da Manhattan Bölgesi Avcılığı ile işbirliği halinde yürüttüğümüz bir soruşturmada ele geçen bir bu bon kökenli heykel aslında bize bu soruşturmaya başlamak için de ilham kaynağı oldu.
01:17Yine Manhattan Bölgesi Avcılığı ve Amerikan İçgüvenlik Birimi ile beraber yürüttük süreci.
01:24Ve zaman zaman zaten Burdur'da yer alan bu bon antik kenti kökenli bu eserlerimiz geldikçe aslında halkımızı bilgilendirdik.
01:32Sayın Bakanımız konuyla ilgili gelişmeleri aktardı ve eserlerimizi kamuoyuna lanse etti.
01:38Ancak bir tanesi vardı ki birazdan zorlu bir süreç oldu bizim için.
01:42Bu bon eserlerinin gelişine bakacak olursak öncelikle İmparator Lucas Verus geldi.
01:49Onu Septimius Severus takip etti.
01:52Ve daha sonra da Genç İmparator Heykeli dediğimiz ve İngiltere'de tespit ettiğimiz bir diğer heykeli ama yine aynı soruşturma kapsamında aldık.
01:59Bir diğeri de Londra'daki bir sanat tacirinin deposuna yapılan baskında ele geçen giyimli kadın heykeliydi.
02:06Bunun bir İmparatorçı olduğunu düşünüyoruz.
02:09Yine bu da Sebastian'dan, Bubon'dan kaçırılan eserlerden biriydi.
02:14Bunun dışında Geti Müzesi gibi, Gliptotek Müzesi gibi pek çok farklı müzeden yine Bubon kökenli eserlerin baş gibi, büst gibi ve çeşitli vücut parçalarının iadesini sağladık bu soruşturma kapsamında.
02:28Ancak bir Marcus Aurelius heykelimiz var ki, işte bugün iadesini kutluyor olduğumuz eserimiz.
02:36Bu bizim için son derece önemli bir süreçti.
02:38Çünkü çok da istisnai bir şekilde yürüdü.
02:41Marcus Aurelius heykeli çok uzun yıllardır, 1986 yılından beri Cleveland Sanat Müzesi'nin koleksiyonunda.
02:49Ancak biz bunun 1967 yılından beri Amerika'da olduğunu biliyoruz.
02:55Zira bu heykellerin Anadolu'dan gittiğini Prof. Dr. Jalena'nın 1973 yılında tespit ettiği konferansta,
03:05Marcus Aurelius da diğer Bubon heykelleriyle beraber oradaki katılımcılara gösteriliyor ve hakkında bilgi veriliyor.
03:14Yani biz bunun Amerika'da olduğunu en az 73 yılında tespit ediyoruz, 67'den beri de orada olduğunu biliyoruz.
03:19Ancak ülkeye iadesinde her zaman bir problem yaşadık ve 1986 yılında da Amerika'da içeride bir el değiştiriyor heykel,
03:28müzenin muhtesine geçiyor.
03:30Ve bu müzede bunu daha sonraki yıllarda internet sitesine koyuyor ve diyor ki,
03:35bu heykel Türkiye kökenli, Türkiye'de Bubon Antik Kenti'nden ele geçirildi.
03:40Ancak biz bu iade taleplerimizi arttırdıkça, takibimizi arttırdıkça,
03:46Manhattan Bölge Savcılığı'yla da bu Bubon soruşturmasında iş birliğimizi sürdürdükçe,
03:51bu sefer müze bu internet bilgisini değiştiriyor ve bir anda yıllarca her yayında,
03:59her bilimsel ortamda İmparator Marcus Aurelius olarak anılmış ve Bubon kökenli olduğu söylenen bu eserin,
04:06bir anda çok daha farklı bir dönemden, işte Helenistik dönemden olabileceği,
04:11yani bu heykel milattan sonra üçüncü, iki ya da üçüncü yüzyıla ait olduğunu düşünüyoruz.
04:16Bu yorumla işte milattan önce dördüncü yüzyıllara falan gelmiş oluyor.
04:21Ciddi anlamda bir değişiklik iddiası ortaya atılıyor.
04:25Çünkü bizimle aynı fikirde olmadıklarını ve bu eserin iadesini vermek istemediklerini anlıyoruz bu hareketten de.
04:31Ancak Manhattan Bölge Savcılığı'na sağladığımızda ciddi deliller var.
04:35Bunlar neydi? Örneğin tanık ifadeleri.
04:38Ve bunlar da son derece titizlikle ele aldığımız bir konu.
04:42Çünkü her fikrim var diyene veya bilgim var diyene inanmanız mümkün değil.
04:46Bir devlet işi yapıyorsunuz.
04:48Bu sebeple neredeyse çapraz sorguya gelecek.
04:52Hani bu söylenenlerin, verilen bilgilerin doğru olduğundan emin olmamızı sağlayacak ikili görüşmeler yaptık.
04:58Kendilerini de ikna ettik. Bir tanık ifadelerimiz vardı.
05:01İkincisi, Marcus Arreus'un ayakları çalındığı yerde bulunan kaide diyelim, kaidenin üzerindeki negatif izlerle örtüşüyordu.
05:13Ve bu tabii çok önemli oldu bizim için.
05:16Bu iddialar olduğu gibi yeterli oldu ve Manhattan Bölge Savcılığı hemen bu esere el konması için bir mahkeme kararı çıkardı.
05:26Ancak Cleveland Müzesi Manhattan Bölge Savcılığı'yla ve bizimle aynı fikirde değildi sağlanan delillere rağmen.
05:34Ve de onlar da bu mahkeme kararına karşı bir mahkeme kararı açtılar.
05:39Dediler ki savcılık New York'ta, biz Cleveland'dayız, böyle bir yetkisi yok.
05:45Ancak bu da teknik olarak çok doğru değildi.
05:49Çünkü satış işlemleri New York'ta gerçekleşmişti.
05:50Hem bunlar mahkemeye sunuldu, hem de süreç içerisinde Cleveland Müzesi'ne biz sizi nasıl ikna edebiliriz diye sorduk.
05:58Bilimsel olarak madem şüpheleriniz var, ne yapmak istiyorsunuz?
06:02Ve müze o zaman üç boyutlu tarama yapmak istediklerini söylediler.
06:05Heykel ellerinde, üç boyutlu tarama yapılacak.
06:08Ve bu taramanın sonucunda bir silikon çıktı elde edilecek.
06:12Ve bu da gelinip kaidenin üzerine oturtulacak.
06:15Acaba oturuyor mu diye.
06:16Peki, biz de kabul ettik.
06:18Ve bu silikon kalıp Türkiye'ye, işte Cleveland Müzesi'nden uzmanlarla, bizim uzmanlarımız,
06:23Menettin Bölge Sağcılığı ve HSI yetkilerinin gözetiminde oturtuldu.
06:28Ve tam oturdu.
06:31Bundan sonra müze yeniden bir takım şüpheleri olduğunu söyledi.
06:37Tüm pozitif gelişmelere rağmen.
06:40Ve de dedi ki, ben bir de toprak analizi istiyorum.
06:44Bir de bu kaidenin içinde bir delik var.
06:47Orada heykelinde, ayağının altında bir kurşun çıkıntı var.
06:50O deliğin içinde kalan karbon kurşunla bu kurşunun değerlendirmesini yapmak istiyoruz.
06:57Öncelikle biz tabii yeteri kadar delil sunduğumuzu düşündüğümüz için,
07:04çok emin olamadık bu teklife ama,
07:06bilimsel bir katkıda bulunmak istedik bir taraftan da.
07:10Yani bu yaptırdığımız her bilimsel inceleme,
07:14bir taraftan da Türk arkeolojisine bir faydaydı, bir katkıydı.
07:18Ve bu yüzden bunu kabul ettik.
07:19Ernst Pernika, tarafsız bir bilim insanı olarak geldi.
07:24Ve Almanya'da bulunan bir laboratuvarda değerlendirmek üzere,
07:28hani bir tarafsızlık gözetilerek,
07:31değerlendirmek üzere gözetimimizle ve yardımımızla,
07:35gerekli mikroskobik numuneleri aldı.
07:39Ve yapılan incelemenin sonucunu biz birkaç ay sonra öğrenebildik.
07:42Çünkü çok üst düzey testlerden bahsediyoruz.
07:45Bu arada Türkiye'de bu testleri yapma kapasitesi de sahip.
07:47Ama biz konunun tarafı olduğumuz için bu uygun olmayacaktı.
07:52Ve de bu testler de yapıldıktan sonra artık,
07:57yani ikna etmemize gerek kalmadı.
07:58Çünkü test sonucunu okuduğum anı,
08:00dün gibi hatırlıyorum,
08:01hızlı hızlı bir an önce bu sayfaların sonuna geldiğimi,
08:05ve buna geldiğimizde gördük ki,
08:07evet bu heykel, bu bon, Sebastian'un da bulunmuştur.
08:12Ve bu kaide üzerinde durmuştur.
08:15Bu artık önüne geçilemeyecek kadar net bir delildi.
08:20Bunun üzerine Cleveland Müzesi de bu karşı dava kararından vazgeçti.
08:25Bu noktadan sonra iş birliği yapma isteklerini dile getirdiler.
08:30Sahiden de o noktadan sonra güzel bir iş birliği olanağı doğdu.
08:34Biz Marcus Arreurus heykelini 3 ay daha Cleveland Müzesi'nde sergilenmesini,
08:40ve oranın insanlarının da bu heykele veda edebilmesini temin ettik.
08:45Ayrıca bundan sonrasında gerek restorasyon, konservasyon,
08:48gerekse sergileme konularında da iş birliği yapmaya karar verdik.
08:52Marcus Arreurus heykeli sergilenirken,
08:55orada geçici olarak işte 3 aylığına,
08:57Jaleina'nın fotoğraflarıyla beraber sergile ettik.
09:00Bu heykelleri bulan, Anadolu kökenli olduğunu tespit eden,
09:04ve bunların savaşını veren,
09:06Türkiye'nin ilk kadın arkeoloğunu,
09:07biz Amerika'da bu başarılarıyla andırdık.
09:10İşte iş birliği bazen böyle şeylere sebep olabiliyor.
09:14Ve böyle oldukça, ülkemize faydası devam ettikçe,
