İran ile İsrail arasında ateşkes sağlanmasının ardından İsrail’in başkenti Tel Aviv'de bir reklam dikkat çekmişti. CNN TÜRK, kentin merkezinde "Arap ülkeleriyle normalleşme" talep eden afişi kaydetmişti. Afişte İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, ABD Başkanı Donald Trump ve Arap liderler yer alıyor. Peki, İsrail’in Şam ve Dera gibi farklı cepheleri hedef almasının sebebi ne? Bu saldırı “İbrahim İttifakı” çerçevesinde değerlendirilebilir mi? Ekonomist Prof. Dr. Abdulkadir Develi, CNN TÜRK canlı yayınında değerlendirdi.
00:00Burada İsrail'in temel motivasyonu bölgenin gelişmesi, bölgenin ayağa kalkması değil.
00:05Tam aksi mümkün olduğunca istikrarsız bir hale gelen Orta Doğu, kaosun olduğu, belirsizliğin olduğu, ayağa kalkamayan bir bölge bu noktada İsrail'in şu andaki temel motivasyonu destekliyor.
00:20Ve İsrail bu noktada da devam edecek gibi duruyor.
00:22Oysa ki Trump'ın bölgeye bakışı birazcık daha farklı.
00:25Bölgede tabii ki öncelikle yine ticarete rağmen ABD'nin bölgeye bakışında İsrail'in güvendiği birinci sırada geliyor.
00:35Fakat ötesinde de bölgeli daha fazla ticaret yapma motivasyonu var burada özellikle ABD'nin.
00:42Çünkü bu noktada sizin ifade ettiğiniz üzere bölge potansiyel barındırıyor.
00:46Hem nüfus olarak öyle hem sahip oldu enerji kaynakları, sahip oldu sermaye birikimi bunlara bakıldığı zaman bölge bu noktada oldukça güçlü.
00:54Tabii az önce yine sizin ifade ettiğiniz gibi burada istikrara girmiş bir Suriye, ekonomik olarak kalkınma sürecine girmiş bir Suriye ve dış yatırım kabul etmeye başlayan bir Suriye.
01:06Acaba İsrail'in bu noktada ne kadar işine yarar ve buna İsrail müsaade edecek gibi de durmuyor.
01:13Böyle bir istikrar, bir toparlanma süreci bölge ülkelerde gördüğü zaman hemen bu bölge ülkelere ne yapacak?
01:19Biz hemen bir saldırı düzenliyor.
01:21Tabii bunun bölge ticareti açısından da sadece bölge değil yani hep konuşuyoruz İsrail-İran savaşında da bunu çok defa konuştuk.
01:30Enerji kaynaklarının burada olması, geçiş güzergahlarının bu noktada olması, jeopolitik olarak dünyada ciddi anlamda bir ağırlığın olması bu bölgede.
01:40Çin'in bu bölgede olan ilgisi var, enerji anlaşmaları var, Rusya'nın bu bir noktada var varlığı her ne kadar şey olmasa da.
01:47Tabii bunlara baktığımız zaman bölgenin kalkınması için de bir engel şu anda İsrail.
01:52Çünkü buraya ciddi anlamda yatırımlar gelme noktası şu an için uygun olması İsrail'in işine yaramıyor.
02:00Yani burada Suriye'nin istikrarlı olması bu noktada işine yaramıyor.
02:04Bununla ilgili de İsrail herhangi bir ekonomik kaygı da taşımıyor.
02:07Tabii bir gelmeden şöyle bir rakamlara da baktım, 1959'dan 2024 yılına kadar ABD'nin İsrail'e sağlamış olduğu destek 250 milyar doların üzerinde.
02:18Bakın 2024'e kadar, 2024 sonuna kadar ve 2025 Ocak ayındaki açıklamalarla beraber 40-50 milyar dolar civarında ilave bir askeri destek durumu söz konusu.
02:29Tabii bu ekonomik açıdan İsrail'den baktığımız zaman ciddi bir özellikle yardımcı hizmetlerde çalışanlarda, yabancı göçmenlerde bir İsrail'den kaçış durumu söz konusu.
02:43Diğer taraftan üretimde olan, farklı sektörlerde olanların savunma sanayine gelmesini getirmiş olduğu bir, aynı zamanda İsrail içerisinde bir baskı durumu söz konusu.
02:522023 yılında 1.5 büyüdü İsrail, 2024 yılında ise 1.7 ki bu nüfus artışını dikkate aldığımız zaman İsrail'in biliyorsunuz nüfus artırma politikası var, dünyanın her yerinden Yahudileri bu noktada davet ediyorlar.
03:08Ve buna bakıldığı zaman bu neredeyse büyüme gerçekleşmedi anlamına göre İsrail açısından.
03:14Tabii dediğim gibi bunlar İsrail'in bu politikalardan, bu ekonomik baskılar birbiri caydıracak mı caydırmıyor.
03:21Çünkü arkada burada özellikle ABD var.
03:23Fakat ABD ne kadar buna müsaade çekmiş?
03:26Şimdi iki noktadan bu ABD'yi de olumsuz yönde etkiliyor.
03:30Birinci nokta şu, bölgeyle ticaret yapmak isteyen ve bölgeye karşı ticaret fazlası vermek isteyen, daha fazla savunma sanayisi ürünü satmak isteyen, işbirliği geliştirmek isteyen bir ABD var.
03:42Özellikle körfez ülkeleriyle.
03:44Tabii İsrail'in bu duruşu, bu saldırganlığı, bölge ülkeleri tedirgin ediyor.
03:50Bu noktada ABD'nin bölgeyle olan ticaretine bir akamet getirebilir.
03:54Birinci bu.
03:55İkinci olarak ise zaten şu anda Trump bir tüccar gibi gelir gider hesabı yapıyor.
04:00Yani cari açığı azaltma noktasında bir motivasyona sahip.
04:05Buradaki bu milyar dolarlar, İran-İsrail Savaşı'nın bilançosu, kimi hesaplamalara göre 12 milyar dolar, kimi hesaplamalara göre 20 milyar dolar.
04:15Yani böyle bir rakam durumu söz konusu.
04:17Tekrar bir sürü askeri proje var ya, yenilenme süreci ve askeri tesislerinin, askeri altyapısının bununla ilgili de yine milyarlarca dolara ihtiyaç var.
04:25Yani bunu acaba Trump bu noktada ne kadar daha İsrail'i destekleyebilir?
04:30Bu da bir soru işaret.
04:30Bunun getirmiş olduğu bir belirsizlik ortamı var.
04:33Fakat sonun nihayetinde, tabii Coşkun Hocam buraya daha iyi anez edecektir.
04:37Şu anda bir ABD'nin de sürecin içerisine girmesiyle bir ateşkeş sağlanmış gibi duruyor.
04:43Peki bu ne kadar devam edecek bunu bilmiyoruz.
04:45Fakat İsrail bu noktada Suriye'nin toparlaması istemiyor.
04:50Buna da müsaade etmeyecek gibi duruyor.
04:52Özellikle sizin ifade ettiğiniz gibi dış yatırımların gelecek olması, bölgenin tekrar inşaat süreci noktasında elinden geldiğince bu noktada engel olmaya çalışacaktır diye düşünüyorum.
