Skip to playerSkip to main contentSkip to footer
Morris
  • 3 days ago

Category

📚
Learning
Transcript
00:00Koloseum, świątynia krwi i przemocy oraz niedościgniony symbol potęgi Rzymu.
00:17Ale za krwawymi spektaklami kryje się skomplikowana historia.
00:23Panika.
00:24Na teren cesarstwa wlewają się hordy barbarzyńców.
00:31Nowe odkrycia w amfiteatrach całego rzymskiego świata opowiadają historię Koloseum, mocarstwa, które je zbudowało oraz jego upadku.
00:43Potrzebny był cesarz rozumiejący złożoność imperium, ale go zabrakło.
00:49Ile trwała chwała Koloseum?
00:55W jaki sposób jego problemy odzwierciedlały problemy imperium?
01:03I czy nowe odkrycia rzucą więcej światła na jego upadek?
01:09Fantastyczne.
01:11Fantastyczne.
01:19Koloseum.
01:26Upadek.
01:27Rok 175.
01:39Koloseum istnieje od ponad wieku.
01:42Jest sceną walk gladiatorów i dzikich bestii.
01:45Oraz orgii krwi, które odurzają zachwyconą widownię.
01:59Reprezentuje potęgę imperium, które zdominowało znany świat.
02:03Na początku II wieku cesarstwo osiąga swoje największe rozmiary.
02:15Wydaje się, że jego gospodarka jest w świetnym stanie.
02:20To Pax Romana, pokój rzymski.
02:23Złota era pokoju i dobrobytu.
02:25Ale co o tych czasach mówi archeologia?
02:41Znaleziska spod współczesnego bruku wokół Koloseum wskazują na odmianę rzymskiego losu.
02:46Mamy monetę.
02:53Moneta rzymska.
02:57Na razie nie widać z jakiego okresu.
03:03Pewnie zgubił ją jakiś widz.
03:07Zanim moneta wyjawi swoje sekrety, trzeba ją oczyścić i zbadać.
03:14Rzymskie monety z końca II wieku kryją pewną zagadkę.
03:22Zawierają mniej złota i srebra niż wcześniejsze.
03:28To dowód na gospodarcze trudności.
03:33Imperium ciągnie się od Syrii na wschodzie, po Hiszpanie na zachodzie.
03:38Czemu ma finansowe problemy?
03:39Trudno wskazać, kiedy dokładnie zaczęła się zmiana.
03:43Ale widać wiele oznak kryzysu.
03:46Pod koniec II wieku ożyły dawne problemy.
03:49W 175 roku wszystko się zmienia.
03:53W koloseum brakuje ulubionych gladiatorów.
03:57Oraz cesarza Marka Aureliusza.
03:58W 175 roku wszystko się zmienia.
04:00W koloseum brakuje ulubionych gladiatorów.
04:03Oraz cesarza Marka Aureliusza.
04:07W koloseum brakuje ulubionych gladiatorów.
04:12Oraz cesarza Marka Aureliusza.
04:16Oraz cesarza Marka Aureliusza.
04:27Odkrycia 750 kilometrów na północ od Rzymu mogą wyjaśnić dlaczego.
04:34Oto Karnuntum.
04:40Przygraniczne miasto nad Dunajem w obecnej Austrii.
04:44Z 50 tysiącami mieszkańców.
04:53Historyk Boris Dreyer bada ważną część miasta – amfiteatr.
04:58To mniejszy kuzyn giganta z Rzymu.
05:04Pomyślcie, jak wyglądał kiedyś.
05:10Wspaniały cywilny amfiteatr w Karnuntum.
05:16Tutaj zasiadali widzowie.
05:21Blisko 13 tysięcy osób.
05:27To loże.
05:30Tutaj siedzieli najważniejsi obywatele Karnuntum.
05:35Źródła podają, że w 175 roku jednym z nich był najpotężniejszy człowiek na Ziemi.
05:44Marek Aureliusz, cesarz Imperium Rzymskiego, przebywał tu ponad 10 lat.
05:49Czemu był tak daleko od Rzymu?
05:56Odpowiedź kryje się w ruinach starożytnego miasta.
06:03Większość rzymskiego Karnuntu nadal leży kilka metrów pod ziemią.
06:18Archeolog Mario Wallner bada jego sekrety z użyciem georadaru.
06:31Mobilny georadar okazał się wielkim krokiem naprzód.
06:36Pozwolił nam zajrzeć w głąb Ziemi.
06:42Kamienie tej wielkości widzimy nawet 2-2,5 metra pod powierzchnią.
06:49Ta technologia ukazuje miasto w bezprecedensowy sposób.
06:55Widać ulice, a wzdłuż nich domy ze sklepami i tawernami.
07:04Plan miasta jest doskonale widoczny.
07:09Można się przekonać, jak wielkie wrażenie robiło w przyszłości.
07:19Karnuntum przez blisko wiek było stolicą spokojnej rzymskiej prowincji.
07:26Ale w latach 70-tych drugiego wieku to się zmieniło.
07:30Niedawno dokonaliśmy ważnego odkrycia.
07:38Znaleźliśmy tę ciemną linię.
07:43Wydaje się, że część zabudowy zburzono, żeby zbudować tę konstrukcję.
07:50To pozostałości muru obronnego.
07:54Powstał pod koniec drugiego wieku.
08:00Pozornie nic tu nie ma,
08:06ale stoimy dokładnie w miejscu rzymskiego muru.
08:12Miał metr grubości i do 9 metrów wysokości.
08:19Mur górową nad Karnuntum.
08:22Ale czemu powstał?
08:26Ludzie budują mury, kiedy się boją.
08:30Karnuntum leży na południowym brzegu potężnego Dunaju.
08:40Na północy mieszkali barbarzyńcy.
08:44Przez ponad 100 lat spokojni sąsiedzi.
08:46Ale w połowie drugiego wieku ich ziemię zaczęły zajmować ludy z jeszcze dalszej północy.
08:59Uciekając, barbarzyńcy przekraczali Dunaj.
09:03Mur powstał, żeby ich zatrzymać.
09:07Około roku 170
09:13Przez Dunaj przeprawiła się armia barbarzyńców.
09:16Osiągnęła coś, czego nie widziano od wieków.
09:25Podzieleni dotąd barbarzyńcy się zjednoczyli.
09:30Pod Karnuntum uderzyli na dwudziestotysięczny rzymski garnizon.
09:35Wyrżnęli wszystkich.
09:38Zajęli miasto, a potem ruszyli w głąb imperium.
09:51Pax Romana dobiegł końca.
09:56Koszmar.
09:58Rzym ani Imperium nie widziały czegoś takiego od blisko trzech stuleci.
10:05Potrzebne były nowe strategie.
10:10Zdolne zlikwidować potencjalne zagrożenie dla istnienia cesarstwa.
10:15Marek Aureliusz był w Karnuntum, żeby dowodzić oporem.
10:19Obsadził granice Imperium wszystkimi, kim mógł.
10:30Bandytami.
10:32Barbarzyńskimi najemnikami.
10:35I gladiatorami z Koloseum.
10:42Udało się, ale koszty poważnie nadwyrężyły finanse Rzymu.
10:49Marek Aureliusz umiera w roku 180.
10:58Jego następcy bardziej interesują igrzyska w Koloseum, niż problemy na odległych granicach.
11:06Nowym cesarzem jest syn Marka Aureliusza, Komodus.
11:22Od początku skupia się na Koloseum, nie na Imperium.
11:27Zawiera ugodę z barbarzyńcami, rezygnując z dalszych podbojów.
11:36Według źródeł rządy Komodusa oznaczały przejście ze złotej ery do ery rdzewiejącego żelaza.
11:45Stan zgody i prosperity zmienił się w stan rozpadu i nieuniknionego upadku.
11:58Komodus został cesarzem we wczesnej młodości.
12:02Skupia się na ceremoniach, przyjemnościach i igrzyskach.
12:08Bardziej niż zarządzanie Imperium interesuje go zabawa.
12:12Historyk Darius Aria badał obsesję Komodusa na punkcie Koloseum oraz wynikające z niej zagrożenia dla Rzymu.
12:26Nie był jak swój ojciec.
12:29Po całej serii odpowiedzialnych, zdolnych cesarzy, której kulminacją był Marek Aureliusz, nastał Komodus.
12:42Był nieodpowiedzialny.
12:48Liczyła się tylko jego przyjemność.
12:56Komodus wprowadza regularne igrzyska, żeby zadowolić tłuszcze.
13:05Ale to mu nie wystarcza.
13:12Klasyczny narcyz.
13:18Potrzebuje uwagi.
13:21Syci się nią.
13:23Początkowo jedynie polował na strusie i niedźwiedzie.
13:34Ale marzył o walkach z gladiatorami.
13:42Wg źródeł stoczył ponad 700 walk.
13:48Wszystkie wygrał.
13:52Komodus szkolił się jak gladiator.
13:56Ale gladiatorzy, którzy walczyli z nim w Koloseum, nie mieli żadnych szans.
14:02Mieli drewniane miecze.
14:04To nie były uczciwe walki.
14:06Komodus dał Rzymowi pokój i rozrywkę.
14:10Ale za jaką cenę?
14:12Do złotych i srebrnych rzymskich monet dodawał metale takie jak miedź, do maksimum nadwyrężając skarbiec imperium.
14:18Żeby płacić za własną rozrywkę.
14:19Skupiając się na koloseum, komodus skupia się na samym sobie.
14:20Ale za jaką cenę?
14:21Do złotych i srebrnych rzymskich monet dodawał metale takie jak miedź, do maksimum nadwyrężając skarbiec imperium.
14:35Żeby płacić za własną rozrywkę.
14:37Skupiając się na koloseum, komodus skupia się na samym sobie.
14:47A nie tego potrzebowało imperium.
14:51Potrzebny był cesarz, rozumiejący jego złożoność.
14:57Niestety go zabrakło.
15:00I nie wstrzymaj się.
15:08Obsesje Komodusa pozostawiają cesarstwo bezwładcy.
15:13Korupcja jest wszechobecna, granice nie są skonsolidowane.
15:21Ale te obsesje jednocześnie go chronią.
15:27Lud kocha igrzyska.
15:31Senatorzy gardzą Komodusem, ale boją się gniewu tłumu.
15:42Był bardzo popularny.
15:44Występował dla ludu na arenie.
15:49Komodus wiedział, że władzę zapewnia lud, nie senat.
16:00Ale igrzyska nie mogły chronić go wiecznie.
16:06Popadł w takie skrajności i paranoję, że nawet najbliżsi współpracownicy chcieli się go pozbyć, zanim on pozbędzie się ich.
16:15Został uduszony przez jednego z własnych sług.
16:21Czas cesarza gladiatora dobiegł końca.
16:28Obsesja Komodusa na punkcie Koloseum odgrywała ważną rolę w jego rządach, ale także w upadku.
16:44Nowy władca Imperium Romanum pojawi się w amfiteatrze w prowincjach, nie w Koloseum.
16:53Ekstrawaganckie igrzyska w Koloseum dawały Komodusowi poparcie ludu.
17:09To dzięki niemu rządził ponad 10 lat.
17:14Teraz bez pana cesarstwo pogrąża się w wojnie domowej.
17:23Rzymskie elity walczą o tron.
17:28W takim razie dlaczego nowy cesarz wywodzi się z prowincji, nie z serca Imperium?
17:42W Austrii, kilka kilometrów od amfiteatru w Karnuntu,
17:47wznoszą się szczątki innej areny z miejscami dla 8 tysięcy widzów.
17:53Nie był to amfiteatr publiczny.
17:59Stał przy koszarach.
18:01Był przeznaczony dla legionistów.
18:09To miejsce służyło nie tylko rozrywce, lecz także celom politycznym.
18:14Mimo pokoju za Komodusa barbarzyńskie zagrożenie nie zniknęło.
18:21W Karnuntum stacjonuje blisko 20 tysięcy żołnierzy.
18:26Rzym nie ma władcy.
18:28O wyborze cesarza może decydować armia.
18:32Jak jego pierwowzór, ten amfiteatr był miejscem, gdzie nowy przywódca zdobywał poparcie ludu.
18:39Możliwe, że właśnie tutaj legioniści ogłosili cesarzem swojego dowódcę, Septymiusza Severa.
18:54W roku 193, Septymiusz Sever prowadzi swoje legiony do Rzymu, żeby przejąć tron.
19:11Legioniści nie przysięgali na konstytucję czy na sztandar.
19:15Przede wszystkim byli wierni swojemu dowódcym.
19:21Nic dziwnego, że w czasach politycznego kryzysu popierali swoich.
19:29Nagrodą była przynależność do wewnętrznego kręgu władzy.
19:39Razem ze swoją armią Sever miażdży opozycję.
19:4329 senatorów ginie za zdradę.
19:48Potem zmienia imperium w wojskową dyktaturę.
19:53Senat nadal ma wielkie znaczenie symboliczne, tak w Rzymie jak i w Imperium.
20:00Ale prawdziwa władza przeszła teraz w ręce wojska.
20:03Sever i jego następcy będą rządzić żelazną pięścią przez kolejne 40 lat.
20:13Władzę daje mu armia, ale Septymiusz wie, że potrzebuje też poparcia ludu.
20:20Czym za jego rządów było koloseum?
20:26Na górnym poziomie amfiteatru architektka Barbara Nazaro bada budowlaną anomalię z czasów dynastii Severów.
20:41To czwarty poziom dodany przez Domicjana w roku 1982.
20:48Okładzina znikła ukazując kamienne bloki.
20:58Jak widać bloki trawertynu ułożono bardzo nieporządnie.
21:03Wydaje się, że rdzeń muru wykonano z materiału użytego wtórnie.
21:16Widać kolumny i półkolumny.
21:19W innym miejscu blok leży pionowo, a powinien leżeć poziomo.
21:24Mnóstwo elementów innych budowni.
21:33Ta część koloseum została odbudowana.
21:37Musiało dojść do jakiejś katastrofy.
21:43Źródła podają, że w roku 217 w drewnianą arenę koloseum uderzył piorun, wywołując pożar.
21:51Temperatura była tak wysoka, że wapienne bloki zaczęły pękać.
22:00Arenę pokrył popiół, mury i widownia uległy zniszczeniu.
22:10Koloseum miało szczęście, że przetrwało.
22:14Zlecony przez Aleksandra Severa remont trwał pięć lat.
22:19W tym czasie igrzyska odbywały się w Circus Maximus, 600 metrów dalej.
22:28Przez kolejne dziesięciolecia Severowie i ich następcy modyfikowali arenę,
22:36zwiększając liczbę wind dla dzikich zwierząt i gladiatorów.
22:44Powstało 60 nowych wind wzdłuż czterech prostych korytarzy.
22:49Były nieco mniejsze, podnoszono je kołowrotami.
22:56Koloseum udoskonalano, ale Imperium pogrążało się w coraz większym chaosie.
23:10Septymiusz Sever umiera w roku 211 w wyniku infekcji.
23:22Począwszy od roku 235, Imperium zmaga się z inwazjami, wojną domową, epidemiami i gospodarczym kryzysem.
23:32W III wieku mamy do czynienia z rywalizującymi wojskowymi dyktaturami,
23:39zwykle dysfunkcyjnymi i trwającymi bardzo krótko.
23:43W ciągu 30 lat po dynastii Severów Imperium rozpada się na trzy części.
23:50Każda ma własnego władcę.
23:52Skoro panuje tak głęboki kryzys, czemu Koloseum nadal jest udoskonalana?
24:09Pewne wskazówki można znaleźć w okolicach dawnej Kartaginy, w obecnej Tunezji.
24:15Archeolog Nedżib Ben-Lazrek odwiedza Al-Dżam, gdzie do dziś zachował się wielki amfiteatr.
24:36Dzieła sztuki z III wieku wyjaśniają rolę amfiteatrów w tym okresie.
24:49Al-Dżam było bogatym miastem.
24:53Elity mieszkały w willach zdobionych mozaikami.
24:59Ta pokazuje, co działo się w amfiteatrze.
25:07Gladiatorzy nie byli jedyną atrakcją.
25:10Na arenie tracono też przestępców i barbarzyńców.
25:16Niedźwiedzie czy Lamparty głodzono tygodniami.
25:20Karmiono je ludzkim mięsem.
25:27Tu Lampart gryzie skazańca w twarz.
25:31Widać krew.
25:32Koszmarny widok.
25:36Ale widzowie to uwielbiali.
25:43Na arenie wymierzano sprawiedliwość.
25:50Był to przejaw potęgi państwa
25:53oraz powód rozbudowy koloseum.
25:57Ale czy jedyny?
26:03175 kilometrów od Al-Dżam leży amfiteatr w Kartaginie.
26:10Leży amfiteatr w Kartaginie.
26:15Tym ciemnym, wilgotnym tunelem
26:18skazańcy szli na śmierć,
26:22słysząc ryk 43 tysięcy widzów
26:27i dzikich zwierząt.
26:31i dzikich zwierząt.
26:34Czując ich zapach.
26:38Musieli być przerażeni.
26:43Źródła z początku trzeciego wieku mówią o pewnej egzekucji.
26:47Ofiarą jest Perpetua.
26:52Jej zbrodnia była chrześcijanką.
26:57Na arenę wyprowadzono dwie kobiety i czterech mężczyzn.
27:02Nie wyparli się swojej wiary.
27:06Rzucono ich dzikim bestiom.
27:08Przerażające.
27:10Ale ten koszmar cieszył widownie.
27:12W trzecim wieku chrześcijaństwo zyskuje zwolenników.
27:20Ale dla walczącego z kryzysem imperium to problem.
27:26W trzecim wieku chrześcijaństwo zyskuje zwolenników.
27:32Ale dla walczącego z kryzysem imperium to problem.
27:36Chrześcijanie odrzucali rzymską kulturę.
27:44Nie składali ofiar bogom.
27:46Nie uważali cesarza za bóstwo.
27:49Odmawiali służby Warmii.
27:51Nie odwiedzali teatrów, cyrków ani amfiteatrów.
27:55Byli inni.
27:58Odmawiając udziału w ceremoniach,
28:01zagrażali społecznej,
28:03i politycznej strukturze państwa.
28:12Kiedy społeczeństwa mają problem,
28:15władze szukają kozłów ofiarnych.
28:19Chrześcijanie byli idealni.
28:26Większość ludzi to popierała.
28:28Perpetua została słynną męczenniczką.
28:43Nie była sama.
28:47W trzecim wieku chrześcijan mordowano w amfiteatrach w całym imperium.
28:51A co z Koloseum?
28:57Dziś stoi tam pomnik postawiony kiedyś przez kościół katolicki.
29:12Krzyż stał pośrodku areny.
29:16Ma przypominać o ważnych wydarzeniach w Koloseum.
29:21Oświęcono go chrześcijańskim męczennikom.
29:26Począwszy od średniowiecza,
29:28kościół twierdzi, że w Koloseum mordowano chrześcijan.
29:31Ale czy mamy jakieś dowody?
29:36Źródeł pisanych jest niewiele.
29:41Świadczą o prześladowaniu chrześcijan w najgorszy możliwy sposób.
29:48Ze źródeł z IX wieku wiemy o męczeńskiej śmierci dwóch perskich chrześcijan – Abdona i Senena.
30:01W III wieku zginęli z rąk gladiatorów, bo nie wyparli się swojej wiary.
30:06Katolicka tradycja wiąże tę arenę z męczennikami, ale nie ma żadnych dowodów, które potwierdzałyby tę tezę.
30:27Mordowano tam chrześcijan czy nie, Koloseum stało się symbolem religijnych prześladowań.
30:33Znakiem, że rzymskie wartości i zwyczaje były zagrożone.
30:42W innym amfiteatrze niespełna dwa kilometry od Koloseum widnieją dowody innego fizycznego zagrożenia dla Imperium.
30:56Robi wrażenie, prawda?
30:58Budowla ma dwa poziomy, jest z cegły.
31:05Widać pilastry, kolumny, nawet kapitele.
31:09Piękne dzieło sztuki.
31:10Ten amfiteatr zbudowany dla rozrywki wybranych gości cesarza przeszedł drastyczną przebudowę.
31:21Co się stało?
31:23Zamurowano go, wzmocniono i zmieniono we fragment muru.
31:3150 lat po przebudowie Koloseum, razem z akweduktami i inną zabudową,
31:37ten amfiteatr wszedł w skład dwudziestokilometrowych murów, które miały bronić Rzymu.
31:42Czemu powstał mur?
31:50Bo był konieczny.
31:53Panowała panika, w stronę Rzymu zmierzali Germanii i hordy innych barbarzyńców.
32:00Ugoda Komodusa dawno odeszła w zapomnienie.
32:04Wykorzystując słabość podzielonego imperium, barbarzyńcy ruszyli do ataku.
32:12W połowie wieku Rzym nie myślał już o podbojach, lecz o obronie.
32:20Mur to reakcja na nową rzeczywistość.
32:33Rzym obywał się bez murów przez niemal 700 lat.
32:37Ale czasy świetności imperium, czasy Trajana, Hadriana i Marka Aureliusza minęły.
32:45Rzym nigdy nie był w gorszej sytuacji.
32:49Podzielone imperium jest bliskie upadku.
32:54Ale w latach siedemdziesiątych trzeciego wieku pojawia się nadzieja.
32:58Nowy cesarz Aurelian odnosi serię zwycięstw nad barbarzyńcami, pokonuje rywali i jednoczy cesarstwo.
33:10Przez ponad sto lat Rzym cieszy się pokojem.
33:17W koloseum gladiatorzy i dzikie zwierzęta nadal bawią masy.
33:23Ale w roku 404 nadchodzi cios.
33:33Amfiteatr traci najpopularniejszą rozrywkę.
33:37Walki gladiatorów.
33:40Zostają zakazane.
33:41Dlaczego?
33:45Koloseum powoli traci swoje strategiczne znaczenie.
33:50Rzym pozostaje symbolicznym sercem imperium,
33:54ale bitwy, które imperium musi stoczyć, żeby przetrwać, toczą się gdzie indziej.
34:01Według źródeł zakaz był wynikiem zdarzenia w samym Koloseum.
34:04Na arenę wbiegł chrześcijański mnich Almachiusz.
34:13Kazał gladiatorom odłożyć broń.
34:17Próbował zawstydzić widzów.
34:21Dla chrześcijan walki gladiatorów były upodleniem duszy.
34:26Budziły w ludziach najgorsze instynkty.
34:31Ale tłuszcza nie przyszła tam na kazanie.
34:35Reaguje na swój sposób.
34:53Wieści docierają do młodego cesarza Honoriusza.
34:57Sto lat wcześniej coś takiego nie miałoby żadnego znaczenia.
35:03Ale teraz reakcja cesarza na zawsze odmieni rzymskie igrzyska.
35:08Honoriusz jest bowiem chrześcijaninem.
35:17Imperialne elity są już w większości chrześcijańskie.
35:24Ta zmiana zaszła szybko, w niespełna 100 lat.
35:27Kiedyś imperium jednoczyły przemoc i rozlew krwi.
35:34Teraz te funkcje pełni chrześcijaństwo.
35:37Honoriusz zakazuje walk gladiatorów w całym cesarstwie.
35:45Zostają tylko łowy na zwierzęta.
35:48Ten dekret nie oznaczał jeszcze końca gladiatorów, ale był początkiem ich końca.
36:00Ucierpiał status Koloseum.
36:08A największe ciosy miały dopiero nadejść.
36:11Wśród gruzu z XIX-wiecznych wykopalisk przy jednej z bram Koloseum
36:27znaleziono inskrypcję związaną z ważnym wydarzeniem.
36:33Kluczowe słowa brzmią
36:36Potężne trzęsienie ziemi zniszczyło budowlę.
36:41Ta i inne inskrypcje świadczą, że 40 lat po zakazie walk gladiatorów
36:55Koloseum padło ofiarą trzęsienia ziemi.
37:01Kolumnady górnych poziomów się zawaliły.
37:06Trybuny zarwały.
37:09A arena pękła.
37:12Hypogeum zasypał gruz.
37:19Mimo napraw amfiteatr nie odzyskał dawnej wspaniałości.
37:24Koloseum
37:27Już nie odwiedzały go tłumy jak w początkach imperium.
37:34Nadal organizowano tu pokazy, ale coraz mniejsze i stromniejsze.
37:38Kiedyś koloseum by odbudowano, ale nie tym razem.
37:53Czemu?
37:56Odpowiedź kryje się w problemach całego imperium.
37:59Na początku V wieku jego obrońcy nie potrafią zatrzymać barbarzyńców.
38:07Ich hordy wdzierają się do Italii.
38:11W roku 410 docierają do Rzymu.
38:16Barbarzyńcy stoją u bram Rzymu.
38:26Są tutaj.
38:28Mury są potężne, ale to za mało.
38:31Potrzebni są jeszcze żołnierze, a Rzym ich nie ma.
38:38Nie było żadnej wielkiej bitwy.
38:41Rzym upadł.
38:45Cały świat usłyszał, że to koniec.
38:49Serce imperium przestaje istnieć.
38:52Traci całą swoją moc.
38:55Kolejne złupienie Rzymu oznacza definitywny koniec imperium w Italii.
39:04Rzym pozostaje ważnym miastem.
39:08Koloseum jest symbolem jego dawnej chwały, ale imperium już nie ma.
39:14Na wschodzie, w Konstantynopolu, nadal rządzi rzymski cesarz.
39:19Ale na zachodzie cesarstwo znika z mapy świata.
39:27Bez imperium Rzymu nie stać już na Koloseum.
39:34Wiemy, że jeszcze w roku 523 zorganizowano tu łowy na zwierzęta i pokazy akrobatyczne.
39:42Potem źródła milkną.
39:49Czy to naprawdę koniec?
39:54Wśród śmieci z kanałów Koloseum, archeolodzy znaleźli coś zastanawiającego.
39:59Kiedy tu dotarł, nie było żadnych zanieczyszczeń.
40:07To za warstwą ziemi.
40:10Był w doskonałym stanie.
40:13To piękny pierścień z niemal czystego złota.
40:17Fantastyczny.
40:18Wewnątrz tej kopułki znaleźliśmy małą, prawdopodobnie złotą kuleczkę.
40:35Grzechotała.
40:36Mogę usłyszeć?
40:40Rzeczywiście.
40:45Ale ten złoty pierścionek to zagadka.
40:50Kształt i styl wskazują na VI, VII wiek.
40:54A według źródeł, igrzyska w Koloseum skończyły się na początku VI wieku.
41:10Jeśli pierścień jest późniejszy, to czy ktoś zamożny był w Koloseum po likwidacji igrzysk?
41:15Co tam robił?
41:22Co oglądał?
41:28To pytania do przyszłych archeologów.
41:31Koloseum było sceną krwawej rozrywki przez niemal pół wieku.
41:51Zbudowane w złotej erze Rzymu dzieliło z nim jego rozkwit, ale też upadek.
41:57Bez finansującego jej imperium zostało porzucone.
42:07Ale w kolejnych stuleciach także Rzym się zmieniał.
42:11Odzyskał status jako serce zachodniego chrześcijaństwa.
42:16Ten nowy Rzym znalazł inne zastosowanie dla starożytnej budowli.
42:21Stoję przed Bazyliką Świętego Piotra.
42:26To najsłynniejszy kościół katolickiego świata.
42:30Patrząc na balkon i resztę fasady widzimy piękne elementy architektoniczne.
42:36Ale ten kremowy wapień, zwany trawertynem, powinien wydawać się Wam znajomy.
42:42Wiemy, że w okresie renesansu tysiące wozów przewoziło trawertyn z Koloseum na plac budowy Bazyliki Świętego Piotra.
42:54Jak na ironie Koloseum, centrum rozlewu krwi, przemocy i arena walk gladiatorów zapewniło materiał na budowę pomnika pokoju.
43:11Jego kamienne bloki stały się częścią serca nowego duchowego imperium, częścią serca kościoła katolickiego pod postacią Bazyliki Świętego Piotra.
43:22Nie wszystkie bloki zabrano.
43:31Koloseum nadal robi wrażenie.
43:37Niemal dwa tysiące lat później pozostaje symbolem brawury i wspaniałości starożytnego Rzymu.
43:44Symbolem jego okrutnej i bezdusznej kultury.
43:47Ale także świadectwem imperium, które odmieniło świat.
43:53Wersja polska a junopolska. Tekst Marcin Skrobosz. Czytał Marek Lelek.