Son aylarda Azerbaycan ve Rusya ilişkilerinde gerilim belirgin biçimde arttı. Peki bu gerilimin aslı ne, sonu nereye varacak? Zengezur kimin işine gelmiyor? CNN TÜRK Özel Haberler Şefi Fulya Öztürk, canlı yayında anlattı.
00:00Rusya, Azerbaycan hattında ne oluyor diye merak ediliyor. Ne zaman başladı, ne oldu?
00:05Geçtiğimiz yılın ilk son aylarında da bir gerilim vardı.
00:08Evet, uçak düştü.
00:10Evet, Meltem aslında geçen yıldan istersen başlayalım, daha aslında oturtmuş oluruz.
00:16Şimdi 2024'ün son günleriydi. 25 Aralık'ta Azerbaycan uçağı düştü. 38 kişi hayatını kaybetti.
00:24Şimdi Azerbaycan medyası hatta son günlerde, şu son bir hafta içinde 25 Aralık 2024'te Grozny'e uçan Azerbaycan yolcu uçağının Rusya Savunma Bakanlığı'ndan gelen emirle vurulduğunu iddia ederek bir videoda paylaştı.
00:40Geçen yılda bunu çok konuşmuştuk.
00:42Uçak düştükten sonra, çünkü uçakta bir teknik sıkıntı yoktu, bir motor arızası yoktu, uçakta bir sorun yoktu.
00:48Dış etkenlerden dolayı ilk belirlemelere göre düştüğü zaten açıklanmıştı.
00:53Daha sonra Rusya'nın hava savunma sistemlerinin açmış olduğu ateş sonucu bu uçağın düştüğü belirlendi.
01:01Yine bir aslında bir gerginlik başlamıştı Rusya-Azerbaycan arasında.
01:06İki lider Putin ve Aliyev telefonda görüşmüştü.
01:09Azerbaycan dedi ki, Rusya özür dilesin, hayatını kaybeden ailelere tazminat ödesin.
01:15Böyle bir gerginlik vardı.
01:16Şimdi görünen o ki gerçekten de yapılan incelemeler uçağın dış kısmına bakıldığında, evet dışarıdan bir ateşleme sonucu bu uçağın düştüğü aslında belirlendi.
01:28Şimdi Rusya tarafından bu uçak düşürüldü geçen yıl.
01:31Belgelendi yani.
01:32Artık bunu böyle söyleyebiliriz.
01:34Şimdi bu tarihe bu yıla geldiğimizde daha geçen hafta 27 Haziran'da Rusya'da iki Azerbaycanlı kardeş bunlar.
01:43Şafak vakti 27 Haziran'da Rusya'da bir eve baskın yapılıyor.
01:48Evet.
01:48O baskında Azerbaycan kökenli, aynı zamanda Rus vatandaşı, iki kardeş gözaltına alınıyor.
01:54Gözaltına alındıktan kısa süre sonra hayatlarını kaybediyorlar.
01:58Neden?
01:59Çok ciddi darp, şiddet izine rastlanıyor.
02:02Azerbaycan bu iki vatandaşına, tabii otopsi de yapılıyor, inceleme yapılıyor.
02:07Ciddi anlamda şiddet, darp izleri bulunuyor.
02:10Rusya güç kullanmış yani.
02:11Çok belli.
02:12Çünkü başka isimler de gözaltına alındı.
02:14O isimler de mahkemeye çıktıklarında yüzleri gözleri mor bir şekilde çıktılar.
02:18Sonra şimdi ailelerine tabii teslim edildi, cenaze törenleri yapıldı.
02:24Azerbaycan zaten şunu söyledi, cenazeleri de görenler.
02:27Kaburgaları yoktu, bazı organları yoktu.
02:29Öylesine büyük bir darp, şiddet, işkence sonucu bu iki kardeşin öldürüldüğünü artık zaten Azerbaycan medyasında da bu yar alıyor.
02:38Rusya dedi ki birisinde kalp yetmezliği vardı, diğerinde niye öldüğünü bilmiyoruz dedi, biz de araştırıyoruz dedi.
02:45Bak, aynen öyle.
02:46Şimdi gel gelelim Azerbaycan bunu, bu cinayeti, bu gözaltına alınma olayı ve sonrasında gelen bu olayı tabii çok büyük bir gerilimle hemen karşılığını verdi.
03:02Ve iki ülke arasında gerilim 27 Haziran'dan bu yana tırmandıkça tırmandı.
03:0630 Haziran'dan oldu, Azerbaycan lisansı iptal edilen Sputnik Azerbaycan ofisine baskın düzenledi, gözaltına alınanlar oldu.
03:13Sputnik birçok ülkede ofisi olan, Rusya'nın bizatihi, Rusya devletine aittir bu yayın organı.
03:20Uzun zamandır da Azerbaycan'da ofisleri vardır.
03:22Sputnik'e baskın yaptı Azerbaycan polisi.
03:25Gözaltına alınanlar oldu, hatta 4 ay tutuklama verildi.
03:29Şimdi Kremlin, hemen Rusya bu kararı ortak normlara aykırı olarak nitelendirdi.
03:34İki ülke birbirine nota verdi.
03:36Büyükelçiler çağrıldı.
03:38Azerbaycan'da Rus kültürel etkinlikler iptal edildi.
03:41Hani böyle ufak bir gerginlik değil bu Meltem bu arada, onu da belirtelim sana.
03:45Baya bir gergin durum devam ediyor şu an.
03:48Evet, tansiyon yükseldi.
03:49Kesinlikle.
03:50Sonra ne oldu?
03:511 Temmuz'da işte bu çok çarpıcı, bu isim.
03:53Rusya, Azerbaycan Diyasporası Başkanı Şahin Şilinski'yi gözaltına aldı.
03:58Ama ne gözaltına alma, evet.
04:00Yakapaça gözaltına alındı.
04:02Daha önce de yıllar içerisinde de yine bu tarz gerginlikler oldu aslında.
04:06Rusya'nın Azerbaycan'a bir nevi gözdağı vermek için yapmış olduğu böyle gözaltılar bir takım...
04:12Ne gerekçe gösterdi.
04:13Şimdi, evet niye böyle oldu?
04:15Çok güzel bir soru.
04:15Şimdi Meltem, özellikle son işte o uçak düşürülmesinden bu yana Azerbaycan ve Rusya arasındaki bu gerginlik artık gözle görülür seviyeye çıkması şöyle yorumlanıyor.
04:27Rusya, Kafkaslar'daki etkisini yitiriyor ve bu Rusya'yı rahatsız ediyor.
04:34Bir nevi Azerbaycan'a gözdağı veriyor.
04:35Ama Azerbaycan eski Azerbaycan değil.
04:38Karabağ Savaşı'ndan, yani 27 Eylül 2020'de başlamıştı 2. Karabağ Savaşı.
04:4344 günün sonunda Azerbaycan zaferini ilan etti ve 30 yıllık Ermenistan işgali sona erdi.
04:50Azerbaycan kendi öz toprağına kavuştu.
04:53Şimdi ilk başlarda zafer ilan edildikten sonra hatırla 10 Kasım gecesi Rusya'nın ara buluculuğunda Ermenistan Başbakanı Paşinyan, Sayın Aliyev ve Putin'in ara buluculuğunda böyle bir kameralar karşısına geçilmişti ve bir mutabakat imzalanmıştı.
05:10O mutabakat çerçevesinde bir süre Karabağ'da Rus askerleri olacaktı.
05:16Oldular ama sonra Azerbaycan dedi ki tamam artık mutabakatta da oldu.
05:21Benim artık topraklarımdan Ruslar da çekilsin dedi.
05:24Bak Ruslar Karabağ'dan çıktı.
05:26Şimdi tek ne kaldı biliyor musun?
05:29Bu Zengezur koridorunun açılması kaldı.
05:31Bu Zengezur koridorunda şu an Rusya kendini dışlanmış hissediyor.
05:36Neden?
05:36Neden? Çünkü doğrudan bak artık Azerbaycan'ın diplomatik temaslarda ilişkilerde özellikle Karabağ meselesi ve Zengezur koridoru gibi konularda bir ara bulucuya ihtiyacı yok.
05:50Yani Rusya'nın artık devreye girmesine gerek yok.
05:53Türkiye doğrudan Ermenistan'la temasta geçen hafta Paşinyan ve Cumhurbaşkanı Erdoğan bir araya geldi biliyorsun.
05:59Bu görüşmede oldukça yankı uyandırmış olabilir Rusya tarafından.
06:02Elbette. Aynı zamanda yine Ermenistan ve Azerbaycan arasında barış görüşmeleri yine konuşuluyor.
06:08Bir normalleşme var. Rusya'ya ihtiyaç yok şu an.
06:12Şimdi Rusya bölgedeki etkisinin ve nüfusunun varlığının azaldığını düşünerek bir rahatsız hissediyor kendisini.
06:23Bu şekilde yorumlanıyor Azerbaycan'da da.
06:25Çünkü Rusya diyor ki eğer ki bu Zengezur koridoru açılırsa Rus askeri de olsun burada hani gözetleme açısından.
06:32Ama şu an Ermenistan, Azerbaycan ve Türkiye ortaklığında şu an görüşmeler yürütülüyor.
06:40Ermenistan sıcak bakıyor Zengezur'a.
06:42Şimdi İran'la temaslar devam ediyor.
06:44Çünkü sınırında, İran sınırında.
06:47Dolayısıyla Azerbaycan, Türkiye, Ermenistan son derece ilişkiler.
06:52Orada bir de Türkiye koridoru var.
06:54Evet yani işte Zengezur ya Türk koridoru da olarak da nitelendirebiliriz.
06:58Yani bir ara bulucuya veya Rusya'nın etkisine, Rusya'nın varlığına gerek yok.
07:03Kısacası benim Kafkaslar'da acaba etkim mi azalıyor?
07:09Şöyle de yorumlanabilir.
07:10Azerbaycan'da bir eksen değişikliği mi?
07:12Şimdi böyle diyenler de, yorumlayanlar da var.
07:15Ama bütün bu gerginlik esasen Rusya'nın işine gelmez.
07:19Çünkü Azerbaycan gerçekten eski Azerbaycan'da değil.
