- dün
İran-İsrail geriliminde neler yaşandı? ABD ve İsrail saldırıları hukuken meşru mu? UCM İsrail'i durdurabilir mi? İran'da savaş sonrası rejim tartışmaları... Dini liderlik tehdit altında mı? Mossad İran operasyonlarına devam edecek mi? İran'da savaş sonrası son durum ne? NATO toplantısına Trump nasıl damga vurdu? Diplomasi ve güvenlik anlamında neler planlanıyor? Cüneyt Özdemir 5N1K'da sordu; Hukukçu Deniz Baran, ORSAM Kurucu Başkanı Ahmet Uysal ve emekli Büyükelçi Hüseyin Diriöz yanıtladı.
Kategori
🗞
HaberlerDöküm
00:00İzlediğiniz için teşekkür ederim.
00:30İzlediğiniz için teşekkür ederim.
01:00İzlediğiniz için teşekkür ederim.
01:02Onlar da dayanamadılar. Sonuçta Amerika'daki Yahudi lobisinin baskısıyla Donald Trump biraz da mecburiyetten tam 15 yıl boyunca sadece burada kullanmak üzere imhal ettikleri bir bombayı tam 6 ayrı yere atmak zorunda kaldı.
01:18Şimdi Amerikalılara bakarsanız İran'ın bütün nükleer tesisleri imha edildi. İran tersini inkar ediyor ancak şimdilik bu savaş dondurucuya kaldırıldığı bir ateşkesle şu anda bekletiliyor.
01:32Sonsuza kadar sürmeyeceğini hepimiz biliyoruz bu ateşkesin. Ne zaman bozulacağınıysa hep beraber yaşayarak göreceğiz.
01:38Biliyorum biraz naif olacak ama bir hukukçuya Sayın Deniz Baran'a bu işin uluslararası anlamda bir meşruiyeti var mıydı sorusunu sorarak başlayalım isterseniz.
01:48Orta Doğu'da pek meşruiyet aramak belki mantıklı gelmiyor ama Netanyahu'nun Gazze'ye yönelik saldırılarından sonra uluslararası mahkemede yargılanıp kimi ülkeler tarafından tutuklanacak olması en azından bir kırıntının bile kaldığını bizlere haber veriyor.
02:03Sayın Deniz Baran hukuki anlamda Amerika-İsrail saldırılarının altyapısında uygunluk var mıydı acaba?
02:10Bu soruya tartışmasız bir şekilde net cevap vermek lazım. Hayır uluslararası hukuka kuvvet kullanımına dair uluslararası hukukun temel kurallarına hiçbir şekilde uygun değil.
02:21Burada İsrail'in ortaya koyduğu ve bir avuç uluslararası hukukçunun desteklediği çok zorlama argümanları bir kenara bırakmak lazım.
02:27Çünkü tablo Net meşru müdafaa dışında ve BM Güvenlik Konseyi'nin karar alması dışında uluslararası hukukta devletler birbirlerine karşı keyfi şekilde kuvvet kullanamıyorlar.
02:39Yani birbirlerinin topraklarını, tesislerini füzelerle veya başka şekilde vuramıyorlar.
02:44O yüzden şu soruyu sormak lazım. BM Güvenlik Konseyi'nin bir rolü olmadığına göre ortada bir meşru müdafaa durumu var mı?
02:50İsrail'in bunu bu şekilde bir esasa kavuşturması mümkün mü?
02:54İsrail'e kalırsa mümkün. İsrail'in BM'ye bu saldırılardan sonra verdiği notalarda yazdıklarını da gördük.
03:01Son derece zorlama argümanlarla önleyici veya daha doğru tabirli ön alıcı meşru müdafaa da bulunduğunu söylüyor.
03:08Şimdi ön alıcı meşru müdafaa, önleyici meşru müdafaa zaten tartışmalı kavramlar.
03:13Modern uluslararası hukukta yani şu anki pozitif hukukta yerleri var mı yok mu tartışılabilir.
03:19Kendi aralarında da ufak ama önemli bir fark var önleyici ve ön alıcı kavramlarında.
03:24Bu detaya girmeyeceğim ama İsrail bir şekilde buna sokmaya çalışıyor eylemini.
03:29Neden? Çünkü hala hazırda bir silahlı saldırıya uğramış değil.
03:32Yani hala hazırda bir saldırıya karşı meşru müdafaa kullandığını söyleme imkanı yok.
03:37Aynısı ABD için de geçerli.
03:39O yüzden burada ortaya koydukları tek esas ki demin söylediğim gibi kabul edilmesi çok zor bir esas bu.
03:46Şu oluyor, İran nükleer silah geliştirmek üzere uranyum zenginleştirmesi yapıyor.
03:52Bu nükleer silahlara sahip olmuş olabilir veya sahip olacaktır yakında.
03:57Haliyle bunu da bize karşı, daha doğrusu İsrail söylüyor, bana karşı kullanacak.
04:02Fakat ortada bu uranyum zenginleştirmesinin ne seviyede olduğuna dair net tespitler yok.
04:07Yani olgusal düzeyde bu iddiaların altını doldurmak mümkün değil.
04:11Kaldı ki daha yeni New York Times'da ABD istibari kaynaklarına dayanan bazı haberler gördük.
04:17Bizzat istibari kaynaklar İran'ın henüz nükleer silah üretme gücüne sahip olduğuna dair hiçbir bulguları olmadığını itiraf etmiş oluyor bu haberlere göre.
04:26İkincisi, velev ki bu silahlara sahip olsa bile bunları İsrail'e çok yakın bir zamanda yöneltebileceğine dair bir esas yok ortada.
04:36Yani bu çıkarımı yapacak bir durum yok.
04:38E şimdi bu kadar sebep olmayan bir durumda siz ihtimalin ihtimalin ihtimali göz önünde bulundurarak,
04:46yani böyle bir ihtimalin ihtimalin ihtimalini göz önünde bulundurarak saldırı yaparsanız o zaman dünyada bunun önünü alamazsınız.
04:53Her devlet birbirinin geliştirdiği her türlü askeri teknolojiye dair,
04:58yani özellikle politik anlamda hasım olduğu her devletin geliştirdiği her türlü teknolojiye,
05:03her türlü askeri mobilizasyona dair bu tip çıkarımlar yapıp eğer gücü yetiyorsa birbirini vurabilir.
05:08Şu an İran'ın yaşadığı durum tam olarak bu.
05:11Bu ön alıcı meşru müdafaa meselesini zaten biz Bush doktrini diye kamuoyunda hatırlıyoruz.
05:1611 Eylül sonrası işte Afganistan ve akabinde Irak'ta yapılan operasyonlarda.
05:21Bunlar birçok yakımdan, katliamdan sonra, yıllar sonra devlet yetkililerinin özür dilemelerine sebep olmuş aslında hukuki fecahatlerdi.
05:29Şimdi tam olarak biz yine bunun gölgesini yaşıyoruz ve ön alıcı meşru müdafaa kavramının çok keyfi bir şekilde,
05:36kaba tabirle uluslararası hukukun ilgili kurallarının kanırtılmasıyla kullanıldığını görüyoruz.
05:42Yaşanan hadise ve hadiseler bundan ibarettir.
05:44Sayın Baran, biliyoruz ki Gazze'de 36 hastane vuruldu.
05:49İsrail hep bunu meşru olarak nitelendi.
05:52Ne zamanki İran bir tane hastanenin yakınlarındaki bir yönetim merkezini vurdu, bir anda bütün dünyayı ayağa kaldırmaya çalıştı.
06:01Bir savaşta ilk gerçekler ölüyor, sonra da siviller ölüyor sanırım.
06:04Sizce Uluslararası Ceza Mahkemesi'nde bu saldırıların her iki taraf içinde bir yargılama yolu açılır mı? Ne dersiniz?
06:11İsrail'in ve ABD'nin İran'da yaptığı bu saldırılar sonucunda birçok zayiat oldu.
06:16Başta 600-700 arası insanın can kaybına uğraması olmak üzere.
06:22Bunlardan ötürü Uluslararası Ceza Mahkemesi'nde bir yargılama yapılabilir mi? Soru buydu.
06:27Böyle bir yargılama söz konusu olamaz.
06:30Çünkü Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin yargı yetkisi sınırlı.
06:33Uluslararası Ceza Mahkemesi her şeyden önce bir çok taraflı Uluslararası Antlaşma ile kurulmuş bir mahkeme.
06:39Bu antlaşma da Roma statüsü diye anılıyor.
06:41Haliyle Roma statüsüne taraf devletlerin topraklarında işlenen, ülkelerinde işlenen veya en azından onların uyruğundaki kişilerin fail veya mağdur olduğu suçlarda ancak yargılama yapılabiliyor.
06:54Ancak biz biliyoruz ki ne İsrail ne de İran taraf Roma statüsüne.
06:59Yani haliyle Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin yetkisine girecek şekilde bir yargılamaya bu devletlerin karşılıklı eylemlerinin söz konusu olması mümkün değil.
07:08Aynısı ABD için de geçerli.
07:10Yani İsrail'den sonra çünkü ABD de saldırdı İran'a.
07:13Aynı soru onun için de gündeme gelebilir ama aynı cevap ABD için de geçerli.
07:17Uluslararası Mahkeme deyince Ceza Mahkemesi'ni bir kenara bıraktığımızda akla gelen ilk mahkeme Uluslararası Adalet Divanı oluyor.
07:23Devletlerin doğrudan birbirlerine dava edebildikleri fakat orada da benzer yetki kısıtlamaları var.
07:29Yani birebir aynı şekilde değil ama günün sonunda tarafların rızasına bağlı.
07:33Temel prensip bu.
07:34Taraflarda ya bir itilaf, bir zarar doğuran uyuşmazlık ortaya çıktıktan sonra veya çıkmadan önce bu rızayı gösterecekler.
07:42Bu rızayı göstermenin çeşitli yolları var.
07:44Ancak bu durumda dava açabilirler Adalet Divanı'nın nezdinde ve bu dava bir yargılama sürecine intikal edebilir bu uyuşmazlık.
07:52Fakat yine ABD'nin de İsrail'in de İran'ın da peşinen bu yaşanan hadiseleri kapsayacak şekilde Adalet Divanı'nın yargılama yapmasını sağlayacak bir yetki vermeleri söz konusu değil.
08:04Böyle bir olay yaşandıktan sonra da herhangi biri divana gittiğinde diğerine davaya katılım gösterip
08:09iyi hadi bunu divan değerlendirsin diyeceğini beklemek çok naiflik olur.
08:14Böyle bir şey de mümkün değil.
08:16O yüzden başka bir uluslararası yargılama merciğinde de bu yaşanan kayıpların dava konusu yapılabileceğini düşünmüyorum.
08:22Sayın Baran çok çok teşekkür ederim sevgili seyirciler.
08:25Peki bundan sonra ne olacak?
08:26Bu ateşkes ne kadar devam edecek?
08:29İsrail duracak mı?
08:30İran'ı vuracak mı?
08:31Yoksa Mossad rejim değişikliği için farklı bir yöntem mi izleyecek?
08:36İran ne yapacak?
08:37Bütün vekil güçlerini neredeyse kaybeden, Orta Doğu'daki ağırlığını kaybeden ve karizmayı da uluslararası anlamda çizdiren İran'ı gelecekte ne bekliyor?
08:46Ahmet Uysal, Orsam Kurucu Başkanı, Orta Doğu Araştırmaları Uzmanı.
08:51Ahmet Bey, İran'da Molla rejiminin meşruiyeti halk nezdinde nasıl evriliyor sizce?
08:562022'de biliyoruz ki Maşa Amini protestoları ve savaş sonrası bu sosyoekonomik durum, yüksek enflasyon, yolsuzluklar baya bir sarsmıştı.
09:05Sizce mesela İsrail'in bu son suikastlerinden sonra halkta bir değişiklik oldu mu?
09:12Yoksa İsrail'e karşı rejimin etrafında daha da güçlü bir konsolidasyon mu yaşanıyor?
09:16Merhabalar Cüneyt Bey, tabi İran rejimi, İran devriminden sonra oldukça daraldı aslında.
09:23İlk böyle İslam birliği, Hümeni ile beraber İslam birliği ile başlayan rejim giderek hem demokratik olarak hem rakiplerine tasfiye ederek hem de kendi içinde daralarak devam etti.
09:36Kendi içinde de Rafsan Cani gibi, Hatemi gibi dünyayla iyi geçinmek isteyen kanatlar vardı.
09:43Giderek daraldı. Daha böyle radikal, daha şahin bir kanada evrildi.
09:48Daraldıkça da kendi meşruiyeti kayboldu, azaldı diyelim.
09:53Ve burada biliyorsun en son Ahmet Necat gibi daha önce Cumhurbaşkanlığı yapmış bir adamı bile dışladılar.
10:00İki kere hatta yaptı.
10:02Ve tabi içeride muhalefet yok.
10:05Muhalefet genelde dışarıda.
10:08Muhalefet yapma şansı yok zaten.
10:11Yani her türlü önlemi alıyorlar.
10:14Baskı araçları vesaire kullanıyorlar.
10:16Dışarıdakilere bile baskı var.
10:18Dolayısıyla rejim giderek daraldı ve
10:20bunu da işte İsrail ile Amerika ile mücadele ediyorum bahanesiyle yaptığı için
10:25dışarıya çok para harcadı.
10:28Esad rejimini ayakta tutmak için çok para harcadı.
10:30Irak'ta, Yemen'de, başka yerlerde yine halkından aldığı paraları başkalarına harcadığı için
10:36içeride ciddi bir fakirlik var.
10:38Tabi bu fakirliğin bir kısmı da dışarıdan gelen ambargolar, Amerikan ve Batı ambargoları
10:44rejimi iyice zayıflattı.
10:45Millette yani 4-5 milyona yakın bir diaspora oluştu dışarıda.
10:49Çok insan kaçtı ülkeden.
10:50Hala da kaçış devam ediyor.
10:52Böyle zayıflamış bir rejimden.
10:56Şimdi karşımızda böyle özellikle İsrail'in saldırganlığı sonrasında biraz meşruiyetini toparlamış.
11:03Biraz belki rejim problemi olmaktan bu bir devlet ve veka problemi olmaya doğru bir şu anda anlayış geliştirdi.
11:12Ve biraz destek buldu diyebiliriz.
11:14Ben çok destek bulduğunu hani medyada propaganda yapıldığı şekliyle çok destek bulduğunu düşünmüyorum.
11:20Ama bize bir saldırı varsa bu kim olursa olsun hani kendimizi savunmalıyız diye bir psikoloji oluştuğunu da görüyorum.
11:30Yani İran rejimi zayıf olduğu için de aslında pazarlık masasına oturmak durumunda.
11:37Çünkü rejim değişikliği ihtimali rejimi çok korkutur, çok sıkıntılı bir hale gelir.
11:44Trump da bunu ima etti ve hemen daha sonra anlaştılar.
11:48Rejim değişikliği konusunda da yani Amerika bu konuda isterse rejimi düşürebilir.
11:55Çok içeride güçlü olmadığı için ama zayıf olması da işine gelir.
11:59Çünkü her türlü pazarlığı yapma potansiyeli ortaya çıkar ve onun da yapıldığı anlaşılıyor.
12:04Ve İsrail de tabii böyle bir düşmana böyle bir hem zayıf hem meşruiyeti sorgulanır bir içeride ve dışarıda bir rejime düşman olarak kendi varlığını meşrulaştırmış oluyor.
12:18İşte İran bizi yok edecek o yüzden bize destek olun diye Batı'da Amerika'da ciddi propaganda yapıyor.
12:24Kendini mazlum gösteriyor.
12:25Ama son gösterilerle İran'ın da içeride bir hafif bir toparlanma yaşadığını belirtmek lazım.
12:33Çünkü daha önce destek vermeyen kesimler, layık kesimler özellikle şu andaki İran Molla rejimine destek oldular.
12:42En azından kamuoyuna böyle yansıdı.
12:44Tabii savaş durumunda da başka türlü bir ses çıkması mümkün değil.
12:47Ama pratikte eğer mücadeleye gerçekten bir savaşa girişilmiş olsaydı farklı sonuçları olabilirdi.
12:55O kadar da söylenenlere güvenmemek, inanmamak lazım diye düşünüyorum.
13:00Şu günlerde bir dizi izliyorum.
13:01Tahran diye izlediğinizi bilmiyorum tavsiye ederim.
13:04Mossad'ın İran'daki operasyonlarını anlatıyordu.
13:08Ben de biraz abartılı mı diye bakıyordum ama bugünkü ortama bakınca az bile anlattığını düşünüyorum.
13:12Sizce Mossad rahat durur mu?
13:14Devam eder mi İran'daki rejimi değiştirmek için ülke içindeki faaliyetlerine?
13:18Evet aslında iki tarafın da istihbara zaafı olduğu anlaşılıyor.
13:23İran'da yani İsrail içine atışlar gerçekleştirebildi.
13:28Burada İsrail tarafından başlarsak İsrail'in, İran'ın bu füze ve drone kapasitesi,
13:36İHA, SİHA kapasitesini hafife aldığı veya tam okuyamadığı anlaşılıyor.
13:40Burada belki Netanyahu İsrail şehirlerinin böyle vurulacağını bilse muhtemelen böyle bir saldırıya girmezdi.
13:48Çünkü İsrail ilk kez zayıf gösterdi.
13:50Demir kubbenin çalışmadığını gösterdi.
13:52Ve bir güvenlik açığı olduğunu, hani herkes burası güvenli, güçlü diyebilse saldırmaz.
13:59Ama bu derinmiş oldu.
14:01Bu imaj sarsılmış oldu.
14:02Bu İsrail'in de bir istihbara zaafı olduğunu, okuma zaafı olduğunu, İran'ın gücünü,
14:08ki kendileri de bunu söylediler, bir bakan bunu ifade etmişti.
14:15İran zaafına gelirsek, tabii İran içeride oldukça sıkıntılı bir durumda.
14:20Yani hem fakirlik, hem baskı, hem de bir ideolojik mezhepçilik de var İran içerisinde.
14:28Yani Sünnilere karşı, bazen Kürtlere karşı, Azeri nüfus şeyinin içerisinde, sistemin içerisinde.
14:38Ama yine böyle bir kendini farz göstererek böyle bir sisteme çok birebir Türk olarak dahil olmaları biraz daha zor ve sıkıntılı oluyor.
14:50Arada böyle bir laftalaşları, böyle bir gerginlik de oluyor.
14:53Şimdi İran içeride sıkıntılı olduğu için İsrail buradan adam devşirebiliyor.
14:59Yani tabii hepsini İsrail diye düşünmemek lazım.
15:01Amerikan desteği, yani CIA, Amerikan istihbaratı desteği de kesin vardır.
15:07Bütün operasyonları İsrail'de yapamaz.
15:09Çünkü İsrail'in ayrı bir hassasiyeti vardır İran'da.
15:13Yani İsrail'den gelebilecek şeylere İran çok daha teyakkuzdadır.
15:16Ama buna rağmen ister Amerikan desteği olsun, ister olmasın, ister tek başına yapabilmiş olsun,
15:22büyük açıklar ortaya çıktı.
15:24İşte SİHA şeylerinin kamyonlarla sokulması, bunların radarlara, radar sistemlerine saldırısı vs.
15:30İran'ı böyle bir zayıf gösteren içeride hem ciddi bir zaaf oluşturan bir eksiklik olarak karşımıza çıktı bu savaşta.
15:41Çünkü yani zaten İran bir güvenlik devleti.
15:45Bu kadar güvenlik açığı olmaması lazım, istihbarat açığı olmaması lazım.
15:49İran çok takip eder ama muhtemelen ben şey diye söylüyorum, dışarıyı takip etmekten,
15:55Arap dünyasındaki istihbarat faaliyetleri, belki Türkiye'deki istihbarat faaliyetleri,
16:01dolayısıyla onlara çok vakit harcadığı için içeriyi unutmuş veya ihmal etmiş,
16:06içeride bazı şeyleri kaçırmış gibi bir durum var.
16:10Bu da tabii büyük bir risk yani büyük bir şey.
16:14Kale içeriden yıkılır derler.
16:17Yani içeriği sağlam tutmak lazım.
16:20Orada da İran'ın belli bir zaaf yaşadığı,
16:22ister ekonomik şeylerle, ister ideolojik siyasi gerekçelerle,
16:27bazı adamları İran'ın kafaladığı, kullandığı şeyin,
16:32İsrail'in pardon, bazı gerekçelerle İsrail'in İran içinden taraftar bulduğu,
16:38eleman bulduğunu gösteren İran için oldukça sıkıntılı bir durum diye söyleyebiliriz.
16:46Mesela reformist siyasetçiler var.
16:48Mir Hüseyin Musavi, Mehdi Kerrubi gibi.
16:50Sizce bunlar yeniden sahneye dönebilir mi?
16:52İran'ın geleceğinde böyle bir isyan, ayaklanma bekliyor musunuz?
16:56Çok önemli bir soru Cüneyt Bey.
16:59Çünkü İran şu anda bir karar aşamasında.
17:02İran yani bu eski Şahin, Kasım Süleymaniye Ekkoli dediğimiz,
17:07yani vurarak kırarak biz bu bölgede söz sahibi olacağız.
17:11Bu bölgenin abisi, biziz, patronu biziz gibi bir psikolojiyle mi gidecek?
17:16Ya da bizim her şeyimiz zaten var.
17:17Bak şu anda da bir fırsat penceresi açıldı.
17:20Trump da bir anlamda bir yeşil ışık yaktı diyelim.
17:25Savaş istemiyor.
17:26Hani buradan biz bölge halklarıyla, özellikle de bu son savaşta da yalnız kalmasının getirdiği bir psikolojiyle,
17:35bunu daha radikalleşmeye mi evirecek yoksa daha barışçıl bir anlayışa mı evirecek?
17:42Bu anlayış aslında var, temelleri İran'da var.
17:45Hatta bu radikal Moğollar rejimin içinde de var.
17:47Yani biz dünyayla iyi geçinelim, Türkiye'yle iyi geçinelim diyenler var.
17:51Ama bunların sesi biraz zayıf çıkıyordu.
17:53Şimdi tekrar bir siyaset muhasebesi yaparsa, nefis muhasebesi yaparsa, kendini bir gözden geçirirse,
18:03İran buradan daha iyi, dünyayla iyi geçinmek isteyen, bölgeyle iyi geçinmek isteyen,
18:08İstihale değil belki ama İstihale de belli bir dozla tutabilir.
18:11Ve her şey var İran.
18:15İran yani büyük geniş bir ülke, imkanları var, petrolü, gazı var, genç nüfusu var.
18:21Yani coğrafi olarak da kritik ticarete müsait bir bölgede, dünyayla iyi geçinirse aslında gül gibi yaşar.
18:28Bunu tercih edebilir ama tabii ideolojik bir yıllık böyle bir çatışma ideolojisiyle beslenmiş bir değişiminde
18:37kendini hemen güncellemesi, hemen değiştirmesi, muhasebe yapması.
18:42Buradan tabii görünüşte biz kazandık, zafer vesaire deyip bunu kullanabilirler ama bunun gerisinde bir akıl.
18:50Artık biz bu kadar enerji harcıyoruz.
18:52Mesela Suriye bunun için güzel bir örnek.
18:55O kadar para harcadık, insan harcadık.
18:57Bütün Suriyelileri perişan ettik, dünyayı bize düşman ettik.
19:01Ama elde var sıfır, biz dostlukla şey yapsak Suriyeliler, Irak'ta da birçok yerde etkili olabiliriz.
19:07Yani barış ve diplomasi yöntemiyle diye düşünenler var.
19:10Bunların sesleri yüksek çıkmaya başladı.
19:12Ama şimdi böyle de bir zafer havası var.
19:15Bu zafer havasıyla yani eski yaptıklarını teyit mi edecekler?
19:20Yoksa gözden geçirip daha barışçı, daha ılımlı, daha iyi komşuluk, ilkelerine dayanan bir anlayış benimseyecekler.
19:30Bunu göreceğiz.
19:31İki tarafta yani iki yöne de müsait.
19:34Burada tabii son kararı Moğlalar söyleyecek.
19:37Ayetullah Ali Hameneh'in başta olmak üzere onların okuması ve onların kararı belirleyecek.
19:44İran'da seçilmişlerin çok bir yetkisi yoktur.
19:48Esas şeyi tabii hem devri muhafızları ordusu hem de dini lider, dini ve dünyevi lider,
19:54velayet-i fakih dedikleri bir tür halife gibi bu Ayetullah ve Ali Hameneh belirleyecek.
20:02O yüzden onların kararı çok daha önemli olacak.
20:05Yani sistemin elitleri ne düşündüğünü şu anda kestirmek zor.
20:10Ben biraz daha bir yani daha ılımlı, daha barışçıl yöne doğru, özellikle bölge ülkeleri için,
20:18çünkü bölge ülkeleri aslında sevinmediler bu son krize.
20:22İran'ın yanında durdular.
20:23İsrail'in haksızlığını savundular.
20:25O açıdan bir, o yöne daha şanslı görüyorum.
20:29Ama tabii her şey biraz da İran elitlerinin, mollalarının okuyuşuna bağlı, dünyaya bakışına bağlı.
20:3640 yıllık anlayışını değiştirmek kolay değil.
20:40İnşallah daha barışçıl, daha olumlu bir yöne evredir diyelim.
20:45Ahmet Bey çok çok teşekkür ederim.
20:46Sevgili seyirciler, bu haftanın ilginç toplantılarından bir tanesi Lahey'deydi.
20:50Lahey'de NATO toplantısı vardı ve Trump ve Erdoğan başta olmak üzere pek çok ülkenin liderleri de bu toplantıya katıldılar.
20:59Türkiye'nin ABD'den sonra en büyük ordusunun olduğu bu güvenlik teşkilatı 1949 yılında kurulmuş.
21:071952 yılında da Türkiye Yunanistan'la beraber burada yerini almıştı.
21:1212 ülkenin kurduğu bu teşkilat bugün 36 ayrı ülkeye ev sahipliği yapıyor.
21:18Çok farklı anlar vardı.
21:20Özellikle Macron'la Erdoğan'ın tokalaştığı an, Trump'la Erdoğan görüşmesinde aralarından su sızdırılmayan an ve de ilginç bir şekilde NATO Genel Sekreterinin
21:31Trump'ı bir babaya dedi diyor, bir babaya benzettiği bir konferans ve sonrasındaki gazetecilerinde
21:39siz kendinizi NATO ülkelerinin babası olarak mı görüyorsunuz sorusu çok konuşulmuştu.
21:43Hüseyin Diriöz, NATO eski Genel Sekreter Yardımcısı, diplomasi ve güvenlik politikaları uzmanı şu anda yayınımızda.
21:51Hüseyin Bey bu baba benzetmesi sanırım Türk siyasetinden sonra ilk kez dünyada kullanılıyor.
21:57Hatta ilginç bir şekilde Trump Amerika'ya döndüğünde baba hoş geldin diye,
22:01tabii daddy welcome back diye çeşitli pankartlar da hazırlamışlardı.
22:05NATO'nun kolektif yaklaşımında bu tanımlamayı aslında biraz doğru buluyor musunuz diye soracağım.
22:15Çünkü parayı ve orduyu veren gerçekten de bu işin babalığını yapan biraz Amerika Birleşik Devletleri gibi gözüküyordu.
22:22Sizce bu soru bir şeyleri ortaya mı çıkarttı?
22:24Trump'ın sürpriz dönüşü ve zirvede baba olarak adlandırılması NATO'nun kolektif güvenlik sistemini yaklaşımını nasıl etkiliyor?
22:40Bu kişisel diplomasi mi yoksa stratejik yeniden yapılanma mı?
22:48Şimdi Trump'ın sürpriz dönüşü, NATO'ya daha itibar etmesi, ilgi göstermesi, zirvede baba olarak algılanması,
23:02NATO'nun güvenlik yaklaşımını, kolektif güvenlik yaklaşımını nasıl etkiliyor?
23:07Esasında bütün sembolizme ve bunun daha taktiksel bir gelişme olmasına rağmen yine de olumlu etkiler NATO'nun kolektif güvenlik yaklaşımını.
23:22Çünkü daha önce işte Avrupa ile Atlantik ötesi yani Amerika arasında bir ayrılık mı oluyor, uzaklaşma mı oluyor, bölünme mi oluyor?
23:31Şeklinde spekülasyonlar vardı ve bunların giderilmesi bakımından tabiatıyla birlikte birlik gösterisinde bulunulması,
23:46NATO'nun zirve düzeyinde toplanması önemli ve o mesajı veriyor, o mesajı vermeye yardım ediyor.
23:54Biliyorsunuz ki NATO'nun temel görevlerinin arasında tabi eskiden beri gelen caydırıcılık ve savunma var.
24:05Caydırıcılık savunmadan önce geliyor.
24:08Caydırıcılıkta başarılıysanız savunmaya yani savaşmaya gerek kalmaz.
24:13Dolayısıyla burada da caydırıcılığı güçlendiren tabi iki ana unsur var.
24:20Birisi imkan ve kabiliyetler, top, tank, tüfek, uçak vs.
24:26Ama ikincisi de siyasi irade.
24:28İşte bu toplantılar, böyle zirve toplantıları, onların sonunda yayınlanan ortak bir zirve bildirileri daima o siyasi iradeyi ortaya koyar.
24:38Dolayısıyla caydırıcılığı güçlendirir ve dolayısıyla savunmaya gerek bırakmaz.
24:44Yani savaşı önler veya en azından caydırıcılığı kuvvetli tutar.
24:53Dolayısıyla bu bakımdan NATO'nun kolektif güvenliğini etkilemektedir.
25:00Tabi bir ölçüde de Trump'ı memnun etmek için herhalde NATO'nun şimdiye kadar yapılan en kısa zirvesi ve en kısa süreni zirvesi süreni zirvesi.
25:15Ve burada daha çok Trump'ın üzerine düştüğü ve etrafta böbürlendiği, işte ben daha önce benim sırtımdan kolektif güvenliklerini sağlayan Avrupa ülkelerinin savunma harcamalarını azaltan Avrupa ülkelerinin tekrar savunma harcamalarını arttırmaları
25:38ve böylece bütün yükü Amerika'ya bırakmamalarını sağlayan bir kişiyim diye övülmesine de veya oradan pay çıkartmasına da imkan sağlıyor.
25:48Dolayısıyla bu hem kişisel diplomasi ama hem de kolektif savunmaya bir katkıda bulunuyor.
25:56Ama amaç biraz da Trump'ı bu vesileyle Trump'a bu iddiasını sürdürdüğünü ortaya koymasına imkan sağlamak diğer müttefikler tarafından.
26:10Şimdi zirvede ülkeler ilginç bir şey yaptılar.
26:132035 yılına kadar gayri safi yurt içi hasılarının %5'ini savunmaya ayırmayı taahhüt ettiler.
26:19Bu yükümlülük Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği ve özellikle İspanya gibi ülkeler için ekonomik ve siyasi açıdan sizce nasıl uygulanabilir?
26:27Çok yüksek bir rakamdan bahsediyoruz çünkü.
26:29Zirvede üye ülkeler 2035 yılına kadar gayri safi yurt içi hasılarının %5'ini savunmaya ayırmayı taahhüt ettiler.
26:40Bu yükümlülük ABD, AB ve özellikle İspanya gibi ülkeler için ekonomik ve siyasi açıdan nasıl uygulanabilir?
26:51Şimdi bu NATO'da eski bir tartışmadır.
26:54Yük paylaşımı yani burden sharing eskiden beri benim bildiğim 80'lerden beri daima bu tartışma vardı.
27:03Daima Amerika ben daha fazlasını ödüyorum.
27:07Bütün yükün çoğu benim üzerimde.
27:10Sizler işte o zamanlar hedef %2'siydi gayri safi yurt içi harcamanın.
27:16Bunun altında kalıyordu birçok Avrupa ülkesi.
27:20Artırım bunu diyordu Amerika.
27:22Buna burden sharing deniyordu.
27:24Hatta bazen eskili yapılıyordu.
27:26burden sharing yük paylaşımıyla burden sharing yükten kurtulma tartışması gibi algılanıyordu veya öyle bir nükte yapılıyordu.
27:35Devamlı vardı bu sürekli.
27:37Ama şimdi daha da arttı bu ihtiyaç.
27:42Çünkü Soğuk Savaş'ın sona ermesiyle 90'larla itibaren Avrupa'da ülkeler daha az bir bölümünü harcamalarına savunmaya ayırdılar.
27:55Bu arada şunu da vurgulayayım.
27:57Bu harcanan para NATO'ya para olarak ödenmiyor.
28:00Her ülkenin kendi savunma imkanlarına, kendi savunma planlarına yaptığı harcamaların seviyesini yükseltmesi.
28:10Ama tabii bu harcamalar NATO'yla uyumlu olduğu için NATO'ya da katkıda bulunuyor.
28:15Yani kendini güçlendir.
28:16Savunmana az harcama, biraz daha fazla harca.
28:20Bütün yükü daha fazla harcama yapan ülkelerin sırtına bırakma şeklinde bir yaklaşım.
28:26Yoksa ülkeler kendi imkan ve kabiliyetlerini geliştirecek harcamalar yapmaları, ülkelerin söz konusu.
28:32Amerika daima ortalamanın üzerindeydi.
28:36Özellikle Soğuk Savaş'ın sona ermesinden sonra, tehdit algılamasının azalmasından sonra bazı Avrupa ülkelerinde veya çoğu Avrupa ülkesinde düştü bu oran.
28:45Yani %2'nin üstüne.
28:48Bunun için de Amerika'nın algılamasına göre eşitsizlik, adaletsizlik daha da görünür hale geldi.
28:55Yani Avrupalılar Amerika'nın sırtından güvenlik sağlıyor.
28:58Kendileri hiçbir gayret göstermiyor diye.
29:00Tabii istisalar var.
29:02Dolayısıyla Trump bunu konu edindi ve işte bunu arttıralım dedi.
29:08Bu arttırma da işte %5.
29:09Bunun esasında savunma harcamaları %3.5 savunmaya bir şekilde dolaylı olarak katkıda bulunabilecek mesela yol yapımı.
29:22Mesela çünkü oradan ileride tanklar geçecek vesaire geçecek.
29:26Hani stratejik yerlere yol, köprü vesaire yapımı gibi altyapı projeleri de dahil.
29:32Diğer masraflarda %1.5.
29:35Dolayısıyla yani toplam %5 civarında bir hedef kondu.
29:40İspanya anladığım kadarıyla benim imkanlarım buna el vermiyor şeklinde veya kendi bütçe öncelikleri var.
29:47Onu söyledi, belirtti.
29:50Amerika zaten bu harcamaları yapıyor.
29:53Dolayısıyla bu AB'yi ise Avrupa Birliği ülkelerinin geneli, Avrupa ülkelerinin geneli gördüğüm kadarıyla bu hedefi tutturmaya çalışacaklardır.
30:06Çünkü onların da özellikle Rusya'nın Ukrayna'ya yaptığı harekat, savaşı sonrasında tehdit algılamaları daha yükseldi.
30:17Onun için de savunma harcamalarını artırmakta bir sıkıntı çekmeyecekler, bir sakınca görmeyeceklerdir.
30:27Tehdit algılaması o derece yükseldi ki onlar da Avrupa ülkelerinde İsveç gibi, Finlandiya gibi uzun süre ilke olarak tarafsız olduklarını beyan eden ülkeler bile NATO şemsiyesinin altına girdiler.
30:43Evet az gittik uz gittik bir 5N1K'nın daha sonuna geldik.
30:47Bildiğiniz gibi her hafta sizlere 5N1K'da uluslararası bir konuyu ya da konuları ele alıyoruz ve hızlı bir dünyaya açılan penceresi olarak 5N1K'yı Türkiye'de sizlere dünyaya anlatmaya çalışıyoruz.
30:59Önümüzdeki hafta yeni bir 5N1K'da buluşuncaya kadar ben Cüneyt Özdemir.
31:03Hepinize iyi günler, iyi akşamlar dilerim.
Önerilen
0:58
|
Sıradaki
1:31
1:10
0:17
1:43