- 3 gün önce
🇮🇷 İran'da hedef ne?
📌 İsrail İran'da ne yapmak istiyor?
📌 Molla rejimi değişir mi, değişirse Türkiye bundan nasıl etkilenir?
🎙 Akademisyen Alphan Telek, Candan Yıldız'a yorumladı.
📌 İsrail İran'da ne yapmak istiyor?
📌 Molla rejimi değişir mi, değişirse Türkiye bundan nasıl etkilenir?
🎙 Akademisyen Alphan Telek, Candan Yıldız'a yorumladı.
Kategori
🗞
HaberlerDöküm
00:00T-24'ten bir kez daha
00:29Merhaba, gerçekten kelimenin tam anlamıyla olağanüstü bir dönemden geçiyoruz.
00:36Öyle bir döneme ve çağa tanıklık ediyoruz ki bildiğimiz bütün o bilgilerin altüst olduğu, bildiğimiz teorilerin ters yüz edildiği bir döneme tanıklık ediyoruz.
00:53Çünkü 3. Dünya Savaşı kapıda mı sorusunu sordutacak kadar sıcak günlerden, sıcak coğrafyaların gölgesinde bir dönemden geçiyoruz.
01:07Evet, 13 Haziran'da İsrail, Amerika'nın Orta Doğu'daki büyük müttefiki ve aynı zamanda ABD'nin Orta Doğu'daki küçük vatanı gibi tarif edebileceğimiz İsrail, İran'a hava operasyonlara saldırıları başlattı.
01:27Bu öyle bir saldırıydı ki aynı zamanda nükleer tesisler, askeri tesisler hedef alındı ama yanı sıra çok önemli komuta kademesindeki isimler öldürüldü.
01:39Bütün bunlar İran için Molla rejimi, yani 1979'dan beri İran İslam devrimi sonrası kurulan Molla rejiminin kağıttan kaplan olup olmadığı sorusunu sordurttu.
01:52İran'ın bu karmaşık etnik yapısıyla bu haliyle kalamayacağı sorusunu sordurttu.
02:00Keza İsrail'in bu saldırısı bir rejim değişikliği amacı taşıyor mu bu soruyu sordurttu.
02:07Bu soruları biz de soracağız, yanıt bulmaya çalışacağız.
02:10Kimle?
02:11Siyaset bilimci Alpan Telek'le.
02:13Alpan Telek uzun yıllar İran çalıştı, sekülerlik ve İran üzerine master tezi var aynı zamanda da İran'daki o sosyolojik siyasal değişimleri yakından takip eden bir siyaset bilimci.
02:28Alpan Telek merhabalar ve ilk sorum şu olsun size, şu anki devam eden, karşılıklı salvolar halinde devam eden bu hava savaşı sizce sadece bir İran'ın askeri olarak güçlenmesinin önüne geçmek için mi?
02:49Ki nükleer de buna dahil.
02:50Çünkü İsrail için en önemli şey güvenlik.
02:539 milyonluk küçük bir ülke.
02:55Yoksa gerçekten bir rejim değişikliği hedefi de taşıyor mu sizce İsrail'in başlattığı bu saldırılar?
03:03Evet, çok teşekkür ediyorum Candan Hanım.
03:05Yani ben dışarıdan gözlemlediğim kadarıyla şunu söyleyebilirim.
03:09Burada bir rejim değişikliği istenci bence şeyde var, İsrail'de var.
03:14Onlar bunu gerçek anlamıyla.
03:17Sadece rejimi yıpratmak için yaptıklarını düşünmüyorum.
03:20Rejimi yıpratmak tabii ki uzun yıllardır istenilen hedeflerden biriydi.
03:26Ama buna ek olarak mutlaka ve mutlaka uzun erimde daha demokratikleşen, yani bu demokratikleşmeyi tabii tırnak içinde kullanıyorum.
03:35İsrail'in perspektifinden demokratikleşen bir İran talebi İsrail tarafında görünüyor.
03:44Dolayısıyla demokratikleşen ne demek?
03:46Yani bunu siyaset bilimi açısından ele aldığımızda çok iyi niyetli bir şekilde yürütme gücünün, yürütme erkinin görevlerinin azaltılması,
03:55işte daha demokratik bir toplum yaşamı, daha demokratik bir basın gibi.
04:00Biz siyaset bilimci olarak, ideal tip olarak bunu söyleyebiliriz.
04:03Ama devletler söz konusu olduğunda orada çıkarlar var.
04:06Dolayısıyla İsrail devleti ya da İsrail Rezon Datası kendi güvenliği altında nasıl bir demokratikleşme tahayyül ediyor?
04:17O tahmin ediyorum, 3 aşağı 5 yukarı son 100 yıldaki dünyadaki çatışmaları öngören, izleyen, bunun neticesinde neler olduğunu bilen herkes için ne oldu aşikar diye düşünüyorum.
04:29Yani şunu aslında vurgulamak lazım.
04:31Dün zannediyorum Alman şansölyesi bir açıklama yaptı.
04:36İsrail bizim işimizi yapıyor aslında diyerek.
04:38Yani burada hem siyaset bilimciler, hem gazeteciler, hem bunu yakından izleyen vatandaşlar iyi bilirler ki bir emperyalizm teorisi ortada var.
04:48Bir emperyalizm hayaleti dolaşıyor.
04:51Bu böyle belirli bir katmanda tek başına gerçekleşen bir şey değil.
04:55Çok katmanlı bir şey emperyalizm.
04:57Kurumları var, unsurları var.
04:59Fakat gördüğümüz kadarıyla onların perspektifinden değil,
05:02Orta Doğu'daki hem sınırlar, hem de Orta Doğu'daki güç dengeleri gerçekten değiştirilmek isteniyor İran'da.
05:11Bunun en önemli veçelerinden birini oluşturuyor.
05:13Ama zaten bu yeni değildi.
05:14Yani İran uzun zamandır askeri anlamda İsrail tarafından yıpratılan bir konumdaydı.
05:19Hatırlayalım yani bugün aslında öldürülen generallerin çoğunluğu devrim muhafızlarından oluşuyor.
05:25Devrim muhafızları bizdeki eski Osmanlı'daki yeni şerilere, yani özel, spesifik, spesyal, özel bir kuvvetler toplandı.
05:34Ve düzenli ordu değil aslında bu.
05:36Ve devrim muhafızları üzerinde çok büyük bir hava savunma, baskı var.
05:44Ve geçmişte de aslında Kasım Süleymani'yi ilk olarak, benim hatırladığım ilk olarak,
05:49yani İsrail, Kasım Süleymani'ye bir suikast düzenlemişti.
05:51Zaten ondan sonra başladı bence bütün bu kolları yavaş yavaş kesme, yıpratma askeri operasyonlarla.
05:59Tabii, tabii Kasım Süleymani ile başladı.
06:02Çünkü orada bence hem İsrail hem de Birleşik Devletler 2003 Irak Savaşı'ndan bu yana yürütülen bir politika vardı.
06:09Yani o politikanın tam olarak İran'ı güçlendirdiğini gördük.
06:14Onlar da gördüler, şahit oldular.
06:16Hatta benim İran'dan bazı yakın tanıdıklarım, bunların arasında Marksistler ve solcular var.
06:21Şimdi Marksistler ve solcular çok ağır anti rejim gruplar ve kişilerden oluşuyor.
06:27Tabii doğal olarak.
06:28Türkiye'de bulunan İranlı Marksistlerden bahsediyorum ya da solculardan.
06:32Şimdi onlarla konuştuğumuzda onlar bana rejimin daha kukla bir rejim olduğunu söylüyorlardı.
06:37Yani tabii bu bir onların perspektifinden ama çok garip bir şekilde Fransa'da konuştuğum İranlılar da İran rejiminin Amerikan çıkarlarını aslında eninde sonunda,
06:46yani günün sonunda, Etty Endofta'da ederiz ya, günün sonunda Amerikan çıkarlarına hizmet ettiğini söylüyorlar.
06:52Çok çok çok enteresan da o benim için.
06:55Fakat bunu şu yüzden söylüyorum, 2003 Irak Savaşı ile beraber Amerika'nın bölgede attığı her adım, her adım İran'ı daha da güçlendirmişti.
07:04Ve bu İsrail'i çok rahatsız ediyordu.
07:06Özellikle 2008 Obama dönemiyle beraber Bush dönemi kapandı ve Obama dönemiyle birlikte Obama daha soft politika izlemek istedi.
07:15Yani demek istediğim, biz artık vurmayacağız çünkü hatırlayın, 2. Bush döneminin sonunda İran'ı vurmak masadaydı.
07:222007 yazında ve hatta o dönemde İran, Hizbullah'ı da kullanarak Lugnan'da çok fazla aktivite gösteriyordu.
07:302006 yazında İsrail, İran'ı, özür dilerim, İsrail, Lugnan'ı, Beyrut'u bombalamıştı.
07:36Yani o çok sıcak çatışma anlarından biri.
07:39Bush döneminde de İran'ı vurmak masadaydı fakat Obama ile beraber bu değişti.
07:42Evet, hatta nükleer müzakereler dönemi başlıyor değil mi Obama ile beraber?
07:47Tabii, yani aslında Obama daha şöyle, aslında Amerikan dış politikası, hepimizin bildiği üzere bunu bilmek için alim olmaya gerek yok, daha stabil bir 10 yıllık periyotlar halinde stabil bir politika izler.
08:00Fakat Amerikan başkanlarının metodu farklılaşabilir.
08:05Söz gelimi Obama doktrini 8 yıl boyunca daha soft politika üzerinden İran'ı konteyn etme, yani onu çevreleme politikası izledi.
08:12Direkt vurma politikası değildi. Amerika'nın kendi iç çıkarlarından ötürü ve Amerika'nın dünyadaki görüntüsünden ötürü ve aşırı maliyetli olmasından ötürü İran'ı vurmak masada olamıyordu.
08:23Ama bu dönemde ben, çünkü o dönemde İsrail gazetelerini takip ediyordum, yani Haaretz gibi, işte Dajar Yusolem Post gibi İngilizce yayın yapan, İsrail yayın organları ki bunların bir tanesi liberaldir, bir tanesi daha devlete yakındır.
08:38Onlar da İsrail'de bunun çok olumsuz naksettiğini, aksettiğini, Obama'yı suçladıklarını, yani çünkü Obama bekleyelim ve konteyn edelim, çevreleyelim politikası izlerken, İran o sırada nükleer gücünü artıran bir konuma gelmişti.
08:56Bu da İsrail'in, hatta hiç unutmam, zannediyorum Jerusalem Post'taydı, bir İranlı diplomat, İsrail'in diplomat özür dilerim, gazeteye şöyle bir açıklama yapıyor, anonim bir açıklama, o zaman 2011'di zannediyorum.
09:08Obama'nın politikaları, bekle gör politikası, konteyn etme politikası, İsrail devletinin temellerine bir dinamittir.
09:16Dolayısıyla biz bir an önce harekete geçmeliyiz diye, uzun zamandır zaten İsrail'in aklında, İran'ın bu 2003 Irak Savaşı'ndan sonra bölgede büyüyen Hilali, Şii Hilali,
09:27bir rahatsızlık yaratmıştı ve bence Trump dönemiyle beraber, özellikle ikinci Trump dönemiyle beraber, Trump da bu savaşı bence oldukça yararlı ve Amerikan çıkarları doğrultusunda iyi bir adım,
09:40hem de iç politikada kullanılabilecek bir unsur olarak görüyor ve bütün dünyada da Trump ve Trump gibi olanlar arasında Amerikan birliğini ve Amerikan çıkarlarını daha da sağlamlaştıran bir proje olarak da bu savaşı ben görüyorum.
09:55Peki, şimdi bu Ayatollah Hamane, tam da aslında İran'ı herhalde, İran değil mi değişik bir devlet o açıyla?
10:04Evet.
10:04Yani etnik, Farsi, yani Safavi, o kimliğiyle işte devlet geleneğini ve dini rejimin çok güçlü entegre modeliyle karşı karşılaştı.
10:20Ve bir taraftan da gerçekten devletin çok güçlü olduğu bir gelenekten söz ediyoruz.
10:25Zaten hani önemli de bir uygarlık dediğimiz gibi, Farsi uygarlığı.
10:33Ben şeyi merak ediyorum, Hamane'in bütün bu rejimde, yani 46 yıllık rejimdeki bu Ayatollah sıfatı her zaman Cumhurbaşkanı'ndan daha üstte oldu ya,
10:46bütün devletin sahibi zaten Ayatollah ve burada Ayatollah Hamane'ye yönelik saldırı olmadı ama etrafına yönelik saldırı oldu.
10:59İşte korumaları, danışmanları vesaire.
11:02Son olarak Trump da dedi ki, senin yerini biliyoruz, istersek seni öldürürüz ama şimdilik öldürmüyoruz gibi bir garip açıklama yaptı.
11:10Şunu merak ediyorum, eğer dert rejimi değiştirmekse, Hamane gibi simgesel ve devleti güçlü olan bir figürü hedef almak gerekmez mi?
11:26Eğer bu yapılmıyorsa, bu açıklamalar yapılıyorsa nasıl bir mesaj veriliyor?
11:31Dert aslında rejimi değiştirmek değil de bizimle uzlaşın demek mi acaba?
11:36İkisi de olabilir. Hani açıkçası benim direkt bir cevabım yok ama beraber düşünebiliriz, sesi düşünebiliriz bu konuda.
11:44Yani ilk turdaki sizin sorunuza verdiğim yanıttan gidecek olursam, rejimi yıpratmak A seçeneği evet ama gördüğüm kadarıyla belki Amerika Birleşik Devletleri rejimi yıpratmayı ve ona boyun eğdirmeyi tercih ediyor olabilir.
12:00Trump özellikle daha tüccar bir başkan kişiliğine sahip. Yani ne alıyorsunuz ne veriyorsunuz buna bakıyor ve karşılığında zaten o söyledi.
12:09Ben 60 gün vermiştim diye. 61. gün saldırılıyor ve uzun zamandır Birleşik Devletler ve İsrail hükümetleri arasında yani inanılmaz bir, zaten bunu biliyoruz.
12:19Yani 2. Dünya Savaşı'nda 48'den sonra onlar çok yakın, Türkçesini nasıl ifade edeceğim bilmiyorum ama göbekleri belki bir kesilmiş mi diyeyim.
12:28İki devlet gibi görünüyor.
12:29Biraz baba oğul gibi, kutsal ruh, öyle bir şeyler var.
12:33Biraz öyle işte bu Alman Şansölyesi'nin açıklaması yani İsrail bizim işlerimizi yapıyor gibi yani orada dolayısıyla sadece Birleşik Devletler de yok.
12:41Yani İsrail, Orta Doğu'da gerçek anlamıyla...
12:45İngiltere'nin de aynen aynen.
12:47Evet yani İsrail Devleti'nden bahsediyorum, İsrail toplumundan bahsetmiyorum burada.
12:51Ama İsrail Devleti orada gördüğümüz kadarıyla onların gerçekten de bir, hatta bunu bir sanırım Biden söylemişti.
12:59Yani Biden dedi ki, İsrail olmasaydı İsrail'i yaratmak zorunda kalırdık.
13:04Hani İsrail'i 48'de kurulmuş olmasaydı bile bizim Orta Doğu'da bir İsrail'e, onun görevini yapabilecek bir İsrail'e ihtiyacımız vardı.
13:11Şimdi şunu demek istiyorum, iki ülke arasında inanılmaz bir çıkar birliği bulunmasına rağmen ki bu kitaplara konu olmuştur.
13:18Yani uluslararası ilişkiler uzmanlarından biri olan John Mersheimer var mesela.
13:22John Mersheimer'ın bu konuda direkt bir kitabı var.
13:24Diyor ki yani nasıl oluyor da 12 bin, 13 bin kilometre ötedeki bir ülke, Amerika Birleşik Devletleri 13 bin kilometredeki bir ülkeye bu derece bağlı.
13:33Yani bu soruları çok fazla tartışabiliriz.
13:35Ama burada özellikle uluslararası ilişkiler teorisinin dışına çıkıp ben geçmişte sekülerizm çalışmıştım.
13:42Bir başka örnek vereyim. İspanyol bir araştırmacı Jose Casanova, iyi bir akademisyendir.
13:48O şey derdi, Amerikan sekülerizmini incelerken hani karşımızda Amerika sadece bir Hristiyan değerlerle kurulmuş bir devlet ve imparatorluk değildir.
13:59Aynı zamanda Judaik de bir imparatorluktur.
14:01Çünkü kurucu unsurlar arasında, Amerikan kurucu babaları arasında ve sonraki nesiller arasında, ben de geçtiğimiz yıl Princeton'daydım, gördüm gerçekten.
14:10Orada bir Jewish community yani Yahudi toplumunun etkisi var.
14:14Ve bu son derece normal.
14:16Yani bir ikinci ülke, ana vatan olarak belki de görülüyor.
14:20Dolayısıyla iki ülke arasında böyle bir bağ var.
14:22Ama onun haricinde siyasi çıkarlar da onları yakınlaştırıyor.
14:27Ama Birleşik Devletler her zaman, özellikle son 30 yılda İsrail'i biraz daha dengelemeye çalışan,
14:33yani İsrail daha radikal bir şekilde vurmak hemen şahin politika istiyor belki de.
14:39Çünkü kendini, ben açıkçası bunu çok sorguladım.
14:42Amerika'daki, geçtiğimiz yıl Amerika'da bulunurken oradaki Yahudi uzmanlar ve Yahudi meslektaşları ve arkadaşlarım da vardı.
14:48O güvende hissetmeme meselesi ne değil mi?
14:51Evet, ya bu inanılmaz bir unsur.
14:53Ben gidene kadar, yani geçtiğimiz yıl Amerika'ya gidene kadar bunu o kadar hissetmiyordum.
14:58Ya da evet okuyordum güvenlik ihtiyacı İsrail Devleti'nin ve İsrail halkının.
15:03Fakat orada çok fazla tabii bulunduğum yerde de dediğim gibi hem çok yakın arkadaşlarım arasında da Amerikan Yahudileri vardı.
15:10Çeşitli yerlerden gelmişler işte Çek Cumhuriyeti'nden, Macaristan'dan, ataları oradan gelmiş.
15:14Şimdi onlarla yaptığım konuşmada, yani şunu söylüyorlar çok net bir şekilde,
15:19bütün olay güvenlik.
15:21Yani Yahudiler tarih boyunca bunları yaşadığından ötürü, bir takım mezalimleri yaşadığından ötürü,
15:27daha fazla mezalimi, yani aynı mezalime uğramamak için o mezalimi yapabilir tarzında bir çıkışları onların vardı.
15:35Yine bir böyle genetik, yani toplumsal genetik kod gibi olmuş herhalde.
15:40Bütün o tarihsel hafıza.
15:43Evet, bakın ben mesela kendi şu an doktoratezimde çok farklı bir şey çalışıyorum ama
15:48insanların inançları ki dini inançtan bahsetmiyorum.
15:52Yani hayatta tutundukları herkesin bir naratibi vardır, bir hikaye vardır.
15:57Bazen devletler de o hikayeleri verir.
15:59Yani özellikle güçlü ulus devletler kendi vatandaşlarını işte 6 yaşından itibaren ailede ve okulda eğitir ve bir naratif verir, bir hikaye verir.
16:08Şimdi İsrail Devleti'nde o Instagram'da görüyorsunuzdur.
16:11Mesela ufacık bir kurşun duysunlar.
16:14Bir kurşun sesi, bir uçak sesi, işte İran uçağının sesi.
16:18Belki de Gazze'lilerden daha yoğun tepki veriyor oradaki Tel Aviv'de yaşayan halk.
16:24Bazıları bunun sahte olduğunu söylerken ben Amerika'ya gittikten sonra o duygunun o naratif içerisinde değerlendirilirse gerçek olduğu kanaatine ben vardım.
16:33Yani çok inanmışlar sürekli yok edilme tehdidine ve dolayısıyla bu tehdit tabii ki toplumu ve devleti, İsrail Devleti'ni o güvenlik arayışı etrafında her şeyi yapmaya itiyor.
16:45Sınır tanımama eğitiyor.
16:48Kendilerinin belki de başına gelen şeylerin bir kısmını işte Birleşmiş Milletler raporlarına göre de Gazze halkına ve diğerlerine yapmaya yönlendiriyor.
16:57Ama güvenlik ihtiyacı burada çok önemli İsrail için.
17:01Dediğim gibi onlar bunun etrafında şekillendikleri için Amerika'dan çok daha şahin bir yaklaşım bekliyorlar.
17:09İkisi çok ortak gitmesine rağmen.
17:11Anladım.
17:11Şu anda bence onu görüyoruz.
17:13Netanyahu da bunu da istismar ediyor işte.
17:16Tabii.
17:17Zaten Netanyahu baktığımızda tipik bir otokratik lider profili var.
17:25Yani aslında çok popülist bir lider.
17:27Her şeyi yapabilir.
17:28Yani profesyonel politikacı.
17:31Profesyonel politikacı çok tehlikeli bir kavram bana kalırsa.
17:34Çünkü herkesin her şeyi...
17:35Çünkü her şeyi yapabilir.
17:37Her şeyi yapabilir.
17:38Çünkü tek işi o.
17:38Ve 90'lardan beri bu işin içinde çok eğitimli biri.
17:42İyi bir anladığım kadarıyla eğitimli ve sosyoekonomik düzeyi yüksek İsrail'li bir aileden geliyor.
17:49O birikimi o sosyal sermayeyi sağlamış.
17:51Ama buna ek olarak profesyonel bir politikacı olduğundan ötürü de çağımızın bütün gerekli liderlerde, popülist liderlerde bulunan bütün gerekli özelliklerini en iyi sergileyen,
18:04yani bunu kötü anlamda söylüyorum, en iyi sergileyen unsurlardan biri, zaten İsrail toplumu içerisinde de bu savaş hariç, yani destek oranı son düşmüştü, inanılmaz derecede düşmüştü.
18:16Evet, sonradan arttı diyebiliyorum ben de.
18:18Tabii ki, tabii ki.
18:19Çünkü savaş olduğunda Yahudilerin fikri, İsrail Yahudilerin fikri tamamıyla değişir.
18:24Devletimizi korumak...
18:25Soruma gelirse, Amerika her zaman biraz daha dengeli bir politika yürütmeye çalışırken, İsrail Şahin politika yürütmeye çalıştı İran'a karşı.
18:35O yüzden bu Ayatollah meselesindeki yaklaşım Amerika ve İsrail farkı olabilir gibi geliyor, değil mi? O anlamda söylüyorsunuz.
18:44Olabilir.
18:44Yani İsrail'i, sesli düşündüğüm için söylüyorum, belki de orada İsrail Hamaney'in, Ali Hamaney'in yerini, ki rejimin, rejim demek.
18:55Yani Ali Hamaney, velayeti mutlaki fakih, velayeti fakih de değil, velayeti fakih, din adamının velayeti demek.
19:01Fakat 89'da yaptıkları değişik de, onu mutlak vali, yani mutlak velayeti fakih, velayeti mutlaki fakih ilan ettiler.
19:09Yani devlet demek, rejim demek, İslam demek, Şiilik demek, Ali Hamaney'in kendisi demektir şu anda.
19:15Dolayısıyla onu indirdiğinizde gerçekten ondan ötesi, ondan öte bir yer yok.
19:20O zaman işler bu noktaya gidebilir ama benim hissiyatım, belki de Trump'un şu anda İsrail bunu hissetmesine rağmen onu engellediği, sınırladığı yönünde.
19:30Peki, İran nasıl bir toplum?
19:33Yani benim bildiğim kadarıyla, evet 79, işte Şah rejimine karşı bir devrim oldu.
19:40O devrim siyasal İslamcılar tarafından çalındı.
19:44Çünkü sosyalistler falan da vardı vesaire, komünistler vesaire.
19:47Onlar sonradan işte cezaevi sürgün idamlar vesaire.
19:52Toplumsal hayat yeniden inşa edildi ve anladım, inşa edilen bir, yani söz konusu olan bir devrim olduğu için,
20:01yeni toplum inşasında doktoriner bir devletle karşı karşıyayız.
20:05Yani işte besiçler var, gündelik hayatı aşırı kontrol eden, az önce siz söylediğiniz devrim muhafızları var, bir tür paramiliter yapı gibi vesaire.
20:16Ve işte tamamen güvenlik odaklı, her şey güvenlik için.
20:22Yani eğitimden ailenin yapısına kadar her şey devletin güvenliği ve bekası odaklı bir şey var, devletle karşı karşıyız.
20:32Ama bir taraftan da çok yapılı değil mi?
20:35Kürtler var, Azeriler var, Beluçlar var, işte vesaire vesaire.
20:40Nasıl bir toplum İran ve o yüzden hani gerçekten o sizin milliyetçiliğin güçlü olduğu bir devlette İran'da.
20:49Sizce bu farklılık, bu farklı toplumsal yapılar, o milliyetçilik orada gerçekten ortak bir hamur, ortak bir yapıştırıcı rolünü üstleniyor mu sizce?
21:02Aslında benim tezim direkt bunun üstüneydi.
21:06Ben İranlı dindar entelektüelleri ve İran toplumu etrafında çalıştım.
21:10Yani İran'da Ravşan Fekrani dini denilen, Ravşan Fekran işte aydın demek, İranlı dini aydınlar sınıfı diye bir sınıf.
21:18Ve İran özelinde özel sekülerizmi yeniden canlandırmak isteyen, çünkü rejimin 79 sonrasında İran toplumunun doğasının yapısını bozduğunu, birliğini bozduğunu, toplumun yeniden bir araya gelmesi gerektiğini iddia eden bir aydınlar sınıfı vardı.
21:34Ki bunların çoğu şu anda sürgünde.
21:36İşte Abdülkerim, Suruş, onlardan biri Muhsin Kadıvar, Gazeteci, Akbar, Ganji, ben üçünü çalışmıştım direkt.
21:40Bunun etrafında tabii bütün 40 yıllık ve ondan önceki de tabii yakın dönemdeki İran toplumuna bakma şansım olmuştu.
21:49Benim için bir siyaset bilimci olarak kendi ülkenizin dışında bir ülkeye baktığınızda gerçekten çok şey öğreniyorsunuz.
21:54Çünkü başka bir gözle bakabiliyorsunuz.
21:56Belki de bir Fransız Türkiye'ye benim baktığımdan daha değişik bakabilir.
21:59Tabii ki bakacak.
22:01Şimdi burada şunu söyleyeyim, sizin dediğiniz gibi İran toplumu her modern topluluk gibi çok farklı dinamiklere, çok farklı kimliklere,
22:08etnik gruplara, dini gruplara, işte toplumsal cinsiyet gruplarına, toplumsal hareketlere sahip çok modern ve dinamik bir toplum aslında.
22:16Yani bir Molla rejimiyle karşı karşıyayız.
22:18Ama Molla rejiminin orada olması İran toplumunun modern bir toplum olmadığını söylemez bize.
22:23İran toplumu her modern topluluk gibi farklılıkları bünyesinde barındırıyor.
22:28Beluç, işte Beluçlar, Lorlar, Kürtler, Azeriler, Azeriler çok büyük bir kısım.
22:33Hatta Hamaney'in, ben bildiğim kadarıyla Hamaney, Azeri aslında.
22:36Kazakşian'da herhalde Azeri diyebiliyorum, hatırlamıyorum ama.
22:41Olabilir, hani Azerilerle ilgili İran'da şöyle bir durum vardır, benim arkadaşlarım söylüyordu.
22:47Yani oradaki mesela fıkralar Azeriler üzerinden gerçekleşiyor.
22:51Ama Azerilere bir güven var ve Azeriler işte Hamaney gibi en üst katmana gelebilmiş.
22:56Ama tabii bu şey gibi düşünelim, işte Kürt kimliğiyle bir cumhurbaşkanı Türkiye'de mümkün mü?
23:01Zor ama biraz Türkleşmiş, yani devletleşmiş bir Kürt.
23:06O kabul edilebilir devlet katında.
23:08Hani genelde öyle söylenir.
23:10İşte Turgut Özel'e referans edilir.
23:11Ben Hamaney'i de biraz öyle görüyorum.
23:13Yani Azeri'dir ama Azeri kimliğini yitirmiş, devletleşmiş, moğollalaşmış bir kimlik, kişilik var.
23:20Ve 40 yıldır yönetimde ve kendisi aslında ilk göreve geldiğinde Ayetullah değildi.
23:27Yani kurucu lider, Ruhani'nin, özür dilerim, onun ardından geldi.
23:35Teşekkür ederim.
23:36Hümeyni'nin ardından geliyor.
23:37Aslında Ayetullah'la hemen hızlıca bir gecede terfi ediliyor.
23:41Yani işler çok hızlı yapılıyor ve belayeti mutlak.
23:44Mutlak vali yani mutlak lider ilan edilen biri.
23:47Fakat İran toplumu bu mutlak rejime karşı ki bu rejimin iki tane ana damarı var.
23:53Bunu söylemem lazım.
23:54Bir tanesi son derece piramidal bir devlet yapısı olması.
23:59Yani çok kuvvetli, bütün yetkilerin tepede biriktiği, velayeti mutlaki fakikte biriktiği,
24:07yani Hamaney ya da kurucu liderle biriktiği bir yapı bu bir.
24:11Bu çok elzem.
24:12Buna saldıramazsınız İran'da.
24:13Yani bunu sorgulayamazsınız.
24:14Bunu sorgularsanız gayri hudi ilan edilirsiniz.
24:19Gayri hudi ne demek?
24:20Bizden değil, öteki.
24:21Bir de hudi var.
24:23İranca ho-hot, hot'tan gelir.
24:25Hot bizden demek.
24:26Yani rejimin adamı bizden, bizimki gibi.
24:29Onlar rejimi destekleyenlere hudi diyor ama gayri hudiler dediğimiz grup, ötekiler.
24:34İşte velayeti mutlaki fakiyi sorgulayan.
24:36Çünkü bütün kaynaklar oradan geçiyor.
24:39Velayeti mutlaki fakir sisteminden ve rejiminden geçiyor.
24:42Çok parçalı bir sistem ve her şeyi kontrol eden velayeti mutlaki fakih yani Hamaney'in kendisi.
24:48İnan o atamaların hepsini kendisi yapıyor.
24:51Anayasa mahkemesi üyelerini atıyor.
24:55Uzmanlar meclisi onu seçiyor ama uzmanlar meclisini atayan ve işte inceleyen bir ekip var.
25:00Yani Anayasa'yı koruma konseyi.
25:02Onun üyeleri 12 kişi.
25:04Yarısını kendisi atıyor.
25:05Yarısını yargı başkanı atıyor ama yargı başkanını da kendisi atıyor.
25:08Her kişi aslında atıyor.
25:10Evet anladım.
25:12Hiçbir şey yok.
25:13Ortada hani onun denetlenme tabii ki uzmanlar meclisi onu denetleme yetkisine sahip ya da onu yeni bir atama yetkisine sahip görevden alma yetkisi zannediyorum var.
25:22Ona bakmam lazım.
25:23Fakat her yeri Leviathan gibi aslında bir modern İran İslami Leviathan her yere geçirmiş bir sistem kurmuşlar.
25:31Bu şeytani bir yavaş yavaş gelişen bir süreç.
25:3580-89 arasında toplum iç savaş yaşıyor.
25:39Irak'la savaşıyor.
25:40Bunu getirmişler.
25:41İran toplumu ise işte buna tabii bu kadar ağır bir sistem olduğu durumda ve dini öğelerle tabii ki teokratik bir devlet olduğu için dini öğelerle beslenmiş.
25:50Bu iki unsura asla saldıramıyorsunuz yani eleştiremiyorsunuz.
25:53Bir teokratik devlet ve aynı zamanda çok güçlü bir tek adamlık rejimi var aslında.
25:58Türkçesi bu.
25:58Bunun karşısında tabii ki her modern toplum kendisinin devlette temsil edilmesini ister.
26:04Yani beluşlarda ister, lorlarda ister, zenginlerde ister, yoksullarda ister.
26:09Kadınlar temsil edilmeyi ve toplumsal hayatta görünmeyi ister.
26:13Diğer kimlikler vardır.
26:14Her modern topluluk gibi fakat işte İran'da benim bir kavramım vardı.
26:19Kavram bana ait değil ama onu kullanıyordum.
26:22Amerika'dan bir uzmandan almıştım.
26:24John Rolfe'den bir baskı durumu yaratıyor.
26:27The fact of operation dediğimiz baskı durumu yani İran'da onlarca, yüzlerce kimlik varken toplumsal hayatta bu kimliklerden sadece Fars, Farisi,
26:37dini anlamda Şia, Şii ve toplumsal cinsiyet anlamıyla da erkek ve siyasal olarak da muhafazakar.
26:47Aşırı konservatif olan insan, dörtlü bir kimlik grubu, konfigürasyonu İran'ı kontrol ediyor.
26:53Bu baskı durumu yaratıyor.
26:54Doğal olarak da Beluçlar'da, Lorlar'da, Kürtler'de her yerde aslında isyan görüyorsunuz.
27:01O toplumun çok dinamik olduğunu bize gösterir ve 2009 yılında mesela çok kuvvetli, çok uzatlayacaksınız.
27:06Yeşil hareket vardı değil mi?
27:08Doğru, çok haklısınız.
27:092009'daki yeşil hareket, bizim bu 2008-2013 arasında yaşanan toplumsal hareketleri doğu toplumlarındaki öncüsüydü.
27:18İnanılmaz bir hareketti.
27:19Milyonlar katıldı, bastırdılar yani şiddetle.
27:242018'de oldu, o daha ekonomik enflasyonla ilgili, ekmek fiyatları vs. onunla ilgiliydi.
27:29Yine tabii Massa mini protestoları.
27:321997'de tabii daha başlayan o Hatemi reformist, Hatemi hatırlarsanız Cumhurbaşkanı ona gelmişti.
27:38Orada gençler çok etkiliydi çünkü gençler farklı bir hayat istiyordu.
27:42Yani İran toplumu aslında son derece hareketli ve bazı yönleriyle,
27:45hatta bana kalırsa Türk toplumundan daha da entelektüel olan bir toplumdur.
27:51Yarattıkları eserler açısından söylüyorum, bakışları ve toplumsal hareket,
27:54öyle bir rejim altında dahi toplumsal hareket gösterebilmeleri.
27:59Fakat son tahlilde, son cümlem o, devlet, o velayeti mutlaki fakih mekanizması o kadar güçlü ki,
28:06siz ve dini öğelerle beslenmiş durumda, o mekanizmaya giremediğiniz takdirde,
28:12o mekanizmayı değiştiremediğiniz durumda olduğu gibi yıllarca, on yıllarca devam edebilir.
28:18Ve İran bize bunu gösterdi.
28:19Yani bu kadar güçlü bir devlet altında ve çok kuvvetli kliyentelist ilişkiler de var Moğollalar arasında.
28:27Bütün kaynaklar kendi aralarında ve sonsuza kadar bu rejime aslında gidebilir.
28:30Son cümlem dedim ama belki izleyicilere hem de size...
28:33Ama diyerek belki soruyu şu sorumla derinleştirebilirsiniz.
28:40Ama işte kağıttan kaplan denildi.
28:43Çünkü içeriden işte istihbari hatta değil mi?
28:47Yani bir tür İHA'ların yapıldığı bir atölye mi ne bir yer bulundu ve oradakiler gözaltına alındı vesaire.
28:54Hem öyle hem beni taraftan da tam da dediğiniz gibi yani bu dini ve devlet yönetimi olarak bu mutlak rejimin muhalifi çevreler oluştu yıllar içerisinde doğal olarak temsil edilmedikleri için.
29:10O yüzden bütün bu hikaye, o top, İran'ı bir devlet olarak bir arada tutmaya yeter mi bütün bu baskı?
29:18Yetecek mi sizce?
29:19Bu yine belki bir siyaset bilimcinin normalde şöyle der Amerikalılar milyon dolarlık soru derler.
29:29Ben artık bugün milyar dolarlık soru diyorum.
29:31Yani bu sadece onların değil belki bizim de başka toplumların da kendi kendisine, kendi toplumuna, kendi devletine yöneltmesi gereken de bir soru.
29:40Ki ben birazdan soracağım onu Türkiye'ye bağlantılı olarak.
29:43İran çok etkiledi yani 79 sonrası İran'ın kuruluşu bir İslami kuşak olarak Türkiye'yi ve bugünkü belki siyaseti çok etkilemişti.
29:53Bugün de etkiler.
29:54Ama mesela Diyaspora'daki, sizin az önce yayından önce de konuştuk.
29:59Diyaspora'da yani Fransa'da, Amerika'da, Kanada'da bulunan İranlıların büyük bir çoğunluğunu hissettiğim ve gördüğüm kadarıyla okudum da.
30:09Diyaspora'da yani Fransa'da, Amerika'da, Amerika'da, Kanada'da bulunan İranlıların büyük bir çoğunluğunu hissettiğim ve gördüğüm kadarıyla okudum da.
30:11Evet, hatta bugün direkt bundan mutlu olabilirler diye bir Fransa'da, bir RTL yayınında bir İranlı bunu söyledi.
30:20Bundan mutluluk dahi duyabilirler.
30:23Çünkü rejim hayatlarımızı çaldı bizim diye.
30:25O 86'da Paris'e gitmiş.
30:29Bunu söyleyenler var.
30:30İşte yurt dışında Şah, biliyorsunuz Şah'ın ailesi halen hayatta.
30:35Mesaj gönderiyor vs.
30:36Onlar mesaj gönderiyor.
30:38İkinci başka bir tanesi var.
30:40Mesela çok örgütlü olan İran soluna ve sonradan Diyaspora'yı tercih etmiş Mücahidin örgütü var.
30:46Bunlar da çok örgütlü ama tabii bence artık etkileri son derece dar.
30:52Bunlar için olumlu olabilir.
30:53Peki İran içinde nasıl derseniz?
30:55Ben İran içinden zannediyorum bugünlerde kimse, akıllı olan kimse yurt dışına herhangi bir bilgi,
31:01herhangi bir WhatsApp mesajı, herhangi bir telefonda, herhangi bir iletişim aygıtıyla
31:06yani biz rejimin düşmesini istiyoruz diyeceğini sanmam.
31:10Ama az önce anlattıklarımdan ötürü rejimle bir karşı,
31:14İran toplumunun bir kısmının özellikle belki de %50'ye varan bir kısmının
31:17karşıtlık içerisinde olduğunu düşünebiliriz.
31:20Ama bu şu demek mi?
31:21Ondan emin değilim.
31:22Yani karşıtlık içerisinde olması insanın kendi ülkesine,
31:26savaş anında hele ki İsrail gibi bir devlet karşısında
31:29İsrail'e destek vereceği anlamına gelir mi?
31:31Bundan şüpheliyim.
31:32O yüzden orada destek veren vardır.
31:34Yani rejim düşme ihtimaline karşılık.
31:36Ama bu ihtimalim ben daha dar bir kitle içinde olduğunu düşünüyorum.
31:41Bir de şunu unutmayalım.
31:42Son 10 yıldır Orta Doğu'da en kuvvetli fikir,
31:46İslamcılık değil artık.
31:48Orta Doğu'da her ülkeye, Türkiye dahil her ülkeye yönünü veren fikir,
31:52milliyetçilik.
31:52Milliyetçilik.
31:53İran toplumu da çok milliyetçi bir toplum.
31:56Çünkü geniş ve uzun bir tarihleri de var.
32:01Dolayısıyla böyle hele ki İsrail gibi bir düşman karşısında
32:05ben toplumun bir kısmının mutlu olabileceğine,
32:10yani böylesi bir şey karşısında ama çoğunun kendi hayatlarından,
32:13çocuklarından endişe ettiği için, savaştan endişe ettiği için
32:16ve İsrail gibi bir düşman olduğu için karşılarında
32:19rejim altında mecburen birleşmeye gidebilecekleri ihtimalini de değerlendiriyorum.
32:25Peki, şimdi sizin bir makalenizi okumuştum ben.
32:29Makalenizde diyorsunuz ki,
32:31İran bir siyaset bilimci için gerçekten bir laboratuvar.
32:37Çünkü işte demokrasi yok, toplumsal cinsiyet eşitliği yok vs. vs.
32:41İtiraz hakkın yok vs. vs.
32:43Ve en kötü cezalandırma sistemi olan idam var yani.
32:4821. yüzyılda idam var yani.
32:51Olabilecek şey değil.
32:52Ve o yüzden bir laboratuvar diyorsunuz.
32:55Çünkü oraya bakarak belki de herhalde mevcut sistemlerin
33:00nerede olabileceğine dair bir yelpaze sunuyor belki de derecelendirme açısından.
33:05Ve Türkiye'deki değişimin de yavaş yavaş İran'a benzediği yönünde bir makalenizi okudum.
33:14Ki bu İsrail'in bu saldırısından sonra İran'a çok sayıda ben
33:20işte siyaset bilimi yorumcusu dinledim ya da tartışmalar dinledim.
33:27Onlar böyle bir tür Türkiye'deki siyasal mevcut durum halle gidişatla İran arasında bağlantılar kuruyor.
33:34İşte bakın işte demokrasi yok.
33:35İşte demokrasi olmayınca toplum kutuplaşır.
33:38Kutuplaşınca aslında bir toplumdan söz edemeyiz.
33:41Dış etkilere daha açık hale gelir.
33:43Kişi başı gelir düşer vs.
33:46Ki ona dair farklı farklı rakamlar da veriliyor.
33:49Ez cümle bu Türkiye ile benzerlik meselesi ne kadar gerçekten somut ya da daha da rasyonel daha doğrusu öyle diyeyim.
33:59Ne kadar rasyonel.
34:00Ve gerçekten hani Türkiye'nin İran'dan alabileceği dersler var mı?
34:08Evet bence var.
34:10Belki de sonda söyleyeceğimi en başta söylemeliyim.
34:13Oradan da analiz kısmına geçebilirim.
34:15Çok güzel bir soru teşekkür ederim.
34:16Yani sonda söyleyeceğim şuydu aslında.
34:18Daha politik bir yerden bakacaktım.
34:20Ama sadece bir siyaset bilimci olarak değil ama aynı zamanda bir Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak.
34:25Bunu şu şekilde altını çizmem gerekiyor.
34:28Türkiye'nin artık bu geceden gerçekten bu geceden tezi yok.
34:32Hemen bu gece belki de Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın çıkıp şunu yapması lazım.
34:37Bizim tekrar demokratikleşme trendine dönmemiz gerekiyor.
34:41Gerekirse parlamenter demokrasi.
34:42Gerekirse onun da ilerisinde olan bir sisteme.
34:46Yani lafsi olarak bile olsa.
34:48Çünkü lafsi olarak olunca o mutlaka dalgalar halinde aşağıya yansır.
34:52Türkiye toplumunun ve Türkiye bürokrasi yapısının,
34:54Türkiye Türk Devleti'nin derhal demokratikleşmeye geri dönmesi lazım.
34:58Çünkü çok büyük bir tehlike bizi bekliyormuş gibi bana geliyor.
35:02Sizinle yayından önce paylaştım.
35:04Geçtiğimiz yıl Amerika'dan bir arkadaşım.
35:07Bana son dönemde Amerika'da yapılmış birkaç siyaset bilimci ve eşsiz.
35:11Zannediyorum devlet, diplomatlar da var muhtemelen o toplantıda.
35:15Bana tam söylemedi.
35:16Fakat Alpan'da da şöyle bir durum var.
35:19Bir değerlendirme yapılıyor.
35:20Siyaset bilimcilerin olduğu işte Princeton Üniversitesi içerisinde bir değerlendirme yapılıyor.
35:24Ve bu değerlendirmede İran'ın 10 yıl içinde,
35:29yine söylüyorum İsrail açısından demokratikleştirileceği,
35:32demokratikleşeceği iddiası çok güçlü diyor.
35:35Yani 10 yıl içinde bugünkü Molla rejimi anladığım kadarıyla
35:38oradaki siyaset bilimciler tarafından,
35:40oradaki diplomatlar tarafından öyle bir konuşma yapılmış,
35:43öyle bir projeksiyon çizilmiş ve öngörülmüyor.
35:45Yani onların katında demokratik,
35:47yani nötralize edilmiş bir İran var karşımızda fikir olarak.
35:53Ama dedi,
35:55Türkiye'ye baktığımızda,
35:56Türkiye'ye lafı geçti toplantıda,
35:58Türkiye'nin 10 yıl içinde otokratikleşecek
36:01ve İran gibi görünebilecek bir ülke olduğu,
36:07öyle bir konuma gelebileceği burada tartışıldı.
36:10Şimdi bu ne demek?
36:11Benim aldığım, edindiğim izlenim,
36:13İran bitiyor,
36:14İran eğer bu savaş İsrail için başarılı olursa,
36:18orayı demokratikleştirir,
36:19kendileri açısından demokratikleştirecekler.
36:22Evet, evet.
36:23İtal rejimlerden bahsediyoruz.
36:25Evet, bu aslında karşılaştırmalı siyasetin en temel sorularından biridir.
36:30Demokratikleşme dışarıdan getirilebilir.
36:32İran mı olur, içeriden mi olur, evet.
36:33Evet, şimdi nazi rejimini yıkan Amerikalılara,
36:36Ruslara örnek vererek,
36:37bakın olmuştur diyen siyaset bilimciler de var.
36:40Ama hayır canım,
36:41işte bu emperyalizmi hesaba kattığımızda imkansız ki ben ikinci teoriden yanayım.
36:45İran toplumunun kendi evlatları ancak orada şeyi getirebilir,
36:49ben hala o fikirdeyim.
36:50Gerçek, hakiki, cinyun, demokrasi dediğimiz şeyi.
36:54Şimdi burada tabii Türkiye ile ilgili,
36:56herkesin de konuştuğu,
36:57Türkiye'de de MHP lideri Devlet Bahçeli bir açıklama yaptı.
37:00Yani İran'daki saldırı, aslında Türkiye'ye de mesajdır.
37:03Ahmet Davutoğlu mesela, Ahmet Davutoğlu devletin içinde.
37:05Mesela şu an onların hepsi benim kafamda bir yere oturuyor.
37:07Yani hatırlarsanız,
37:09büyük ihtimalle 2020 seçimleri sonrası Bahçeli şey demişti,
37:14her şey değişecek, dünya değişecek,
37:18umarım Türkiye değişmez diye bir laf etmişti.
37:20Hatırlıyorum onu.
37:21Evet, o dönemde evet.
37:24Bence 3-4 yıldır bu tahmin edilen, bilinen,
37:27yaklaşan bir fırtına var.
37:29Herkes buna bir ölçüde hazırlık yapıyor ki,
37:31Türkiye'deki işte siz de tahmin edersiniz,
37:33son dönemdeki barış sürecini de,
37:35direkt Devlet Bahçeli'den gelmesini,
37:38bu minvalde bir koruma içgüdüsü olarak belki de okuyabiliriz.
37:42Yani Türkiye Devleti'ni bir arada tutabilme,
37:44böylesi bir fırtınalı dönemde.
37:46Şimdi ben hissiyat olarak,
37:47bir siyaset bilimci olarak tabii aynı zamanda söylüyorum ama,
37:50Türkiye'nin bir an önce demokratikleşme trenine yeniden binmesi lazım.
37:56ve hakiki bir şekilde Türkiye Devleti'nin bunu yapması gerekiyor.
38:00Bütün toplumsal katmanları ikna etmesi gerekiyor.
38:02Çünkü mesela ben bir barış bildiricisiydim eskiden.
38:06Yani bu 10 yıldır halen davalarım devam ediyor.
38:10Benim gibi binlerce, on binlerce insan var.
38:12Bizim ailelerimiz var.
38:14Yani demek istediğim böyle ortamda,
38:16Türkiye Devleti'nin son yıllarda yaptıklarından ötürü,
38:19çok ağır baskılar yaşamış ve
38:21belki de inancını yitirmiş insanlar var.
38:24Sadece bizler değil,
38:26milyonlarca insan şu anda Türkiye'nin geleceğiyle ilgili endişe duyuyor.
38:29Kendi gelecekleriyle ilgili endişe duyuyor.
38:31Dolayısıyla demokratikleşmek,
38:33gerçek anlamıyla bütün devlet katmanında ve toplumda uygulanabilecek bir demokratikleşme,
38:39bizi, Türkiye'yi, İsrail'e karşı gerçekten koruyan bir mekanizma olur.
38:44Gerçekten koruyan mekanizma,
38:45mesela şöyle söyleyeyim, çok basit sonuçlaştırayım.
38:48Bir hakim, bir hakim diyelim karar verecek.
38:52Kararını, yani ben AK Parti'ye yakınım diye mi,
38:55işte veya burada dur, devletin ideolojisiyle karar vereyim mi diyecek?
39:01Yoksa anayasaya göre, anayasa kararlarını,
39:04anayasa mahkemesi kararlarını dinleyerek ve
39:05dolayısıyla Türkiye Cumhuriyeti'nin kararlarını,
39:08daha önceki iştihatı dinleyerek mi karar verecek?
39:11İkincisini yaparsa, yani anayasayı dinlerse,
39:14o yönde karar alırsa,
39:15partizan olmaktan ziyade,
39:16ikinci şekilde karar alırsa, demokratik anayasaya uygun şekilde karar alırsa,
39:20bu mesela bizi İsrail'e karşı koruyan en önemli unsur olur.
39:24Nasıl koruyacak?
39:25Belki onu biraz daha mı açmak gerekir?
39:27Nasıl koruyacak?
39:28Derken hani bir tür İsrail'in,
39:31hani İsrail seküler bir devlet,
39:33daha doğrusu İsrail'e karmaşık bir devlet o anlamıyla da,
39:38bir tür hani dini ideolojinin güçlü oldu ama bir taraftan da seküler vesaire,
39:43hani o benim asıl düşmanlarım aslında bir tür Yahudiliği düşmanlaştıran devletlerdir deyip,
39:51aslında bir coğrafyada katı ve koyu şeyin, ne derler,
39:59İslamcılığın, siyasal İslamcılığın çok güçlü olduğu bir devlet olduğu sürece,
40:04İsrail bunu her zaman tehdit olarak algılayacağı için mi böyle?
40:09Hem öyle, hem de bu çok,
40:11hem Türkiye toplumunun bir kısmına,
40:13bundan acı çeken bir kısmına,
40:14bundan baskı gören bir kısmına,
40:16hem de bütün dünya kamuoyuna bir mesaj olur.
40:18Yani İsrail gördüğüm kadarıyla,
40:20zaten şimdiden şunu söylüyor,
40:22işte sağda solda da konuşuluyor,
40:23Türkiye otokratikleşen bir ülke diye,
40:26bunun gerçek taraflarının olduğunu da biliyoruz yani,
40:28sadece bu İsrail söyledi diye böyle değil yani,
40:31biz zaten bunu yaşadığımız için biliyoruz.
40:33İşte bunun karşısında,
40:35sizin toplumu yeniden kenetlemeniz gerekiyor diye bir şey,
40:38hani demek istemiyorum burada ama,
40:40toplumu, Türkiye toplumunu,
40:42her kesimi gerçek bir demokratik gelecek göstererek,
40:46ikna edilmesi gerekiyor.
40:48Büyük bir değişim yapılması lazım Türkiye toplumunda.
40:51Polarizasyon var anlamında değil mi bu?
40:54Evet, ya polarizasyon her zaman,
40:56otokratikleşmenin zaten en önemli unsurlarından biri,
40:59toplumda çok kuvvetli bir siyasal kutuplaşma olması.
41:02Biz kutuplaşmayı aşmak zorundayız,
41:04böylesi kriz dönemlerinde.
41:06Bu aşılırsa veya bu azaltılırsa,
41:09demokratikleşme dinamiğiyle beraber,
41:11hakiki bir dinamikle beraber azaltılabilirse,
41:14o zaman ben bunu Türkiye'yi gerçek anlamda,
41:17bir İHA'dan, bir SİHA'dan daha iyi koruyabileceğini düşünüyorum.
41:19Yani İHA üretir, SİHA üretirsiniz,
41:22iyi bir savunma sanayiniz olur,
41:25ama sizi gerçekten koruyan insanlarınızın size olan inancı ve size olan mutluluğudur.
41:30Yani kendi duydukları mutluluktur.
41:31Onu artırırsak bu ülkeyi bence tahmin ediyorum,
41:34olası sadece İsrail değil,
41:35herhangi bir dış türbülansa karşı daha iyi koruyabiliriz.
41:39Peki, Alpan Terek çok teşekkürler, çok sağ olun.
41:44Yaklaşık böyle bir 40 dakikalık yayınımız oldu.
41:47Bakalım gerçekten bu hava savaşı nerelere evrilir,
41:52uzun sürecek mi, sürmeyecek mi ki?
41:54Ben İsrail'in herhalde bunu sürdüreceğini şöyle tahmin ediyorum.
41:59Bütün o, hani bir tür, bunu 2003'teki Irak işgalinde de gerekçe olarak gördük.
42:09İşte kimyasal silah üretiyor, Irak Devleti vs. falan.
42:14Şimdi de nükleer güç meselesi var,
42:17bütün bu operasyonların, saldırıların gerekçesinde.
42:21Bütün, eğer bu gerekçe ki dünya kamuoyunda herhalde bu konuda bir şeyi var,
42:28iknası var ki herhalde çok ciddi bir ses çıkmadı bu operasyona karşı,
42:33en azından şeye karşı, İsrail'e karşı ve beri taraftan da tam tersine kınamayla geçiştirildi yani bu süreç,
42:42dünya güç dengelerinde.
42:44O yüzden hani bunun böyle, yani bir noktaya geldik ve burada bırakmaz gibi geliyor bana İsrail'i.
42:54Tam da jeopolitik kendi stratejisi açısından.
42:58O yüzden bunun uzun sürme ihtimali var gibi geliyor bana.
43:02Son olarak buna dair ne dersiniz?
43:04Evet, uzun sürebilir.
43:08Ukrayna Savaşı'nı hatırlayalım.
43:09Yani bir haftada on günde biter tarzında çıkışlar vardı.
43:12Gazze bile bu çok uzun sürdü bir şehir ki İsrail'in yakınında ama İran durumuna bakacak olursak,
43:19İran'da toplum da dediğim gibi milliyetçilik de orada kuvvetli.
43:22İran halen hakeza kuvvetli bir devlet.
43:25Yani nispeten kuvvetli bir devlet.
43:28Elinde balistik füzeler var.
43:30Stratejik silahı henüz elinde yok nükleer silah gibi ama konvensiyonel silahları var.
43:35Dolayısıyla bunun çok böyle kısa erimde bitebileceğini falan düşünmüyoruz.
43:39Burada önemli bir unsuru biraz atladık belki ama Trump o da.
43:43Yani Trump'ın Amerika'yı bu işin içine erisine askeri olarak sokup sokmayacağı çok elzem bir unsur.
43:51O da ikinci döneminde inanılmaz derecede radikal kararlar atarak başladı.
43:58Bizim belki 15 Temmuz sonrasında yaşadığımız bir süreç vardı.
44:01Türkiye toplumunun böyle OHAL, KYK'lar işte devlette şekillendirme.
44:05O onu Musk'la beraber Amerika'da çok kısa zaman içerisinde yaptı.
44:10Ve şey yani ciddi anlamda Amerikan iç siyasetinde bir şiddet uyguluyor.
44:15Ve bugüne kadar 300 yıllık Amerikan tarihinde böyle bir şiddet uygulandığına kimse tanık olmamış.
44:19Evet, senatoru gözaltına aldılar.
44:22Gördük ya kapaca.
44:23İnsanları uçaklara bindiriyorlar, gönderiyorlar.
44:27Amerika için bunlar düşünülemeyecek şeyler.
44:31Dolayısıyla hani bu şiddet uygulayanın yanına kar kalır deriz ya Türkiye'de.
44:36Amerikan toplumunda da bence Trump bir eğilim fark etti, bir boşluk var.
44:39İkinci defa geldiği için kimse ona karşı koyamıyor.
44:43Çok güçlü olduğunu biliyorlar ve korku var.
44:45Çok az birkaç hakim şu ana kadar gördüğüm kadarıyla karşı çıkabildi kararlarına.
44:49Bütün şiddetiyle hem iç siyasette hem dırs siyasette böyle yeni bir konfigürasyon yapmak istiyor.
44:56Ve bunu da şiddetle, daha da şiddetle sürdüreceğini görebiliriz.
45:01O yüzden Amerikanın işin dahili olabileceğini de düşünebiliriz.
45:06Ama dediğim gibi çok sıra dışı zamanlardan geçiyoruz.
45:09Direkt konuşamıyorum.
45:12Yok zaten belirsizlik çağındayız.
45:14O yüzden çok net konuşmanın mümkün olmadığı bir dönemden geçiyoruz.
45:18Çok çok teşekkürler, çok sağ olun.
45:21Özellikle bu İran toplumuna dair yorumlarınız ve Türkiye'ye benziyor mu benzemiyor mu meselesindeki bir tür projeksiyonunuz çok kıymetliydi.
45:33Başka bir yayında görüşmek üzere, çok sağ olun.
45:35Çok sağ olun Canlar Hanım, iyi akşamlar.
45:36Sağ olun.
45:37Evet Alpan Telek'le, siyaset bilimci Alpan Telek'le ki kendisi İran toplumu üzerine çalışan bir akademisyen.
45:45Hani rejim değişir mi, değişmez mi, toplum bunu ne kadar ister istemez mi, direnç gösterir mi, tam tersine.
45:52Mevcut rejim, bütün toplumsal kesimleri olası bir dış saldırıya karşı bir araya getirir mi, bütün bunları konuştuk.
46:01Türkiye'yi de tabii ki bekleyen risklere biraz değinmeye çalıştık.
46:05Başka bir yayında görüşmek üzere.
46:06Hoşçakalın, hoşçakalın.
46:08Youtube kanalımızda kalın, abone olun, beğenin, paylaşın.
46:12Bağımsız gazeteciliği destekleyin.
Önerilen
54:47
|
Sıradaki
53:48
42:52
41:57
2:35
37:09
53:30
37:30
35:56
47:55
36:11