- 18.06.2025
Kategori
🗞
HaberlerDöküm
00:00Müzik
00:00Sevgili izleyenler Cumhuriyet TV yayınına hoş geldiniz.
00:17Bildiğiniz üzere İsrail'in İran'a yönelik başlattığı saldırının ardından 6 gündür iki tarafın çatışmaları sürüyor.
00:23Bu anlamda dün gece gerçekten çok hareketli saatler yaşandığını söyleyebiliriz savaşa ilişkin.
00:28Önemli açıklamalar ve yeni gelişmeler de var.
00:31Hepsini konuşacağız bugün sizler için Prof. Dr. Mustafa Türkeş'e ağırlıyorum.
00:35Merhaba hoş geldiniz.
00:38Hoş bulduk merhabalar.
00:39Şimdi son açıklamalar şu yönde.
00:42Washington'da düzenlenecek güvenlik toplantısından önce Trump İran'ı tamamen teslim olmaya davet ediyor.
00:48İran lideri Hamoney'den de savaş başlıyor şeklinde bir paylaşımla yanıt geliyor.
00:53ABD medyasında Trump'ın yani ABD'nin aslında bu savaşa dahil olmak isteğinin olduğu böyle bir gündeminin olduğu yönünde haberler yer aldı.
01:03O yüzden şöyle başlayalım.
01:04İlk sorumuz olsun.
01:06ABD bu savaşa tam anlamıyla dahil olur mu?
01:08Ne düşünüyorsunuz?
01:09Şimdi bu soruya bir yanıt vermeden önce şöyle bir değerlendirmeden başlasak diye düşünüyorum.
01:21Yani bu savaşı bütünsel olarak baktığımızda nereye yerleştireceğiz biz?
01:27Ve ille de bir çözüm olacaksa doğru çözüm ne olabilir?
01:32Yani bizim bir duruşumuz olması gerekir.
01:37Şimdi duruşumuzu tanımlayabilmemiz için de bu savaşa ilişkin genel bir değerlendirme yapmak durumundayız.
01:46Şimdi bu savaşı biz basitçe işte bir aktör öbürüne saldırdı böylece bir savaş başladı.
01:52Basitçe böyle bir şey değil bu savaş.
01:55Bu bir defa bölge özelinde yani emperyalizmin ürettiği bir savaş olduğunun altını çizmek isterim.
02:05Bu bir.
02:06Peki böyle bir emperyalizm tanımlaması üzerinden okuduğumuz zaman örneğin İsrail'in saldırıyı başlatmasını nasıl okuyacağız?
02:18Bunun adını ben şöyle koyuyorum doğrusunu isterseniz tam da İsrail ABD adına vekaleten bir savaşı yürütüyor.
02:27Yani eskiden vekaleten savaşlar paramiliter örgütler üzerinden yapılırdı.
02:35Şimdi bu örnekte İsrail bir paramiliter vekaleten savaşan bir şeye dönüştü uygulama düzeyinde baktığımız zaman.
02:47Dolayısıyla yani emperyalizmin getirdiği nokta bu.
02:54Peki İran'ın burada hiçbir sorumluluğu yok mu?
02:58Var.
02:59Onun da sorumluluğu var.
03:01Çünkü İran'daki yönetim ısrarla bu nükleer uranyum zenginleştirilmesi meselesini kendince bir diplomasi sınamaları yaptı.
03:19Ve bu sınamalarda ABD ısrarla dedi ki İran'ın nükleer silah elde etmesine müsaade etmeyeceğiz.
03:30Bunu ne üzerinden müsaade etmeyeceğiz?
03:33İsrail üzerinden yapmayacağız dedi.
03:35Şimdi peki buradan bir anlamlı duruş ve çözüm önerisi yapılacak olursa bence aklı selim insanların şunu söylemesi gerekir.
03:45Burada yalnızca İran'ın değil aynı zamanda İsrail'in de elinde nükleer silah var.
03:53Dolayısıyla bir çözüm olacaksa anlamlı bir duruş noktası olarak her ikisinin de ellerindeki uranyum zenginleştirilmesi, nükleer silah bunların ellerinden alınması gerekir.
04:08Eğer gerçekten bir çözüm üretilecekse.
04:11Şimdi bu duruş noktasından yola çıkarak analizimi yapabilirim.
04:18Şimdi sorunuza tekrar dönecek olursak.
04:22Yani iki taraf ne diyor aslında?
04:27ABD ısrarla şunu söylüyor.
04:30Yani teslim ol diyor şeye, İran yönetimine.
04:35İran yönetimi teslim olabilir mi?
04:38Bence olamaz.
04:39Yani bu şartlar altında şartsız, ön şartsız, doğrudan hiçbir bahane şey yapmadan teslim ol diyor.
04:49Hani bu aslında yani olmayacağını bile bile böyle bir teklif götürmek anlamına gelir.
04:58Yani buradan bir sonuç çıkmaz.
05:00Yani daha doğrusu sonuç şöyle çıkar.
05:03İran teslim olmaz burada.
05:04İran yönetimi teslim olmaz.
05:06Sorunuzun cevabı bu.
05:08Yani sonuna kadar götürür.
05:10Niye sonuna kadar götürür?
05:14Şimdi bakın.
05:15Tarihsel örnek bize neyi gösteriyor aslında?
05:18Bu Amerikan karşıtlığı yeni bir şey değil İran'da.
05:22Bunu Taşe'ye kadar götürebilirsiniz isterseniz.
05:251953 yani CIA ve İngiliz istihbaratının ortak yürüttüğü harekatla siz orada bir rejim değişikliği yaptınız.
05:37Ne yaptınız?
05:38Musadık'ı iktidardan düşürüp onun yerine işte bir başbakan ve daha sonra Şah'ın güçlenmesini sağlayacak bir rejim değişikliği yaptınız.
05:51Biz bu oradaki seküler halkın aslında dimağında canlı.
05:58Bunun üzerine bir de İran-Rak savaşı 1980-88 arasındaki yaşanan şeye baktığımız zaman.
06:08Burada da neyi görüyoruz biz?
06:10İran halkı şöyle ya da böyle bu savaşta direndi.
06:15Yani hemen teslim olmadı ve sonuçta da Irak'ın elindeki silahların tükenmesine yolaştı.
06:27Zayıflamasına yolaştı.
06:29Siz buradan yola çıkarak şunu söyleyebilirsiniz.
06:32Evet bölgede yeni bir denge oluştu.
06:34Her durumda yeni bir denge oluşur.
06:36Ama bu kanlı oluşan bir şey.
06:39Yani bütün bu savaştan kim nimetlenerek çıkar dediğimiz zaman sıradan halkların bundan bir fayda göreceği yok.
06:49Ne İran halkının, ne İsrail halkının, ne Lübnan'ın, ne de Türkiye'nin.
06:57Bakın Türkiye'de ilginç bir şekilde şöyle bir varsayım üzerinden hareket ediliyor.
07:02İşte İran tehdit oluşturuyor.
07:05İran'ın tehdit oluşturmasını nasıl bertaraf ederiz?
07:09İşte İsrail üzerinden yapmalarına en azından göz yumarız.
07:15Doğrudan bir cephe almayız.
07:17Nötr davranırız.
07:18Bunlar böyle düşünerek aslında İran'ın elindeki gücün zayıflayacağı varsayımından hareket ediyorlar.
07:28Evet kısa dönemde böyle bir şey söz konusu olabilir.
07:31Nasıl ki Türkiye'nin geçmiş yönetimleri, özel dönemini hatırlayalım.
07:36Irak konusunda aslında 1990'daki yapılan manevralarda yani Irak'ın askeri gücünün zayıflaması için göz yumuldu.
07:47Nasıl ki şu andaki Adalet ve Kalkınma Partisi iktidarının Suriye politikasında Esad yönetiminin zayıflaması doğrultusunda adımlar attılar.
07:58Varsayımları neydi?
08:01İşte komşularının aslında zayıflayacağı üzerinden.
08:05Zayıflama değil çöktü bunlar.
08:07O çöküşün ortaya çıkardığı şeyden kim nimetlendi?
08:12İsrail nimetlendi adını doğru koyalım.
08:14Ondan sonra sizin istemediğiniz bir takım yeni düzenler ortaya çıkmaya başladı orada.
08:23Siz bunlarla uğraşıyorsunuz.
08:25Peki alternatifi var mı bunların?
08:27Var alternatifi.
08:29Yani komşularla ilişkiler bu şekilde düzenlenirse, tasarlanırsa yeni savaşlara yol açar.
08:37Buradan bir defa çıkılması gerekir.
08:39Şimdi siz bütün elinizdeki kaynakları neye harcamak durumundasınız?
08:45Caydırıcılık, Cumhurbaşkanı'nın söylediği şey ne?
08:49Caydırıcılık düzenine gelebilmek için yeni füzeler için kaynak aktarılacak.
08:56Siz aslında sosyal politikalar için harcamanız gereken parayı savunma sanayiye aktarmak durumunda kalıyorsunuz.
09:03Niye? Komşularınızla böyle bir gergin ilişki içinde bulunmak durumunda kaldığınız için.
09:10Dolayısıyla aslında kaynakları farklı harcamalara, farklı tahsisat yapılmasına yol açacağı için Türkiye'de etkilenecek bunu.
09:21Dolayısıyla bütünsel olarak baktığınız zaman böyle bir savaştan kim kazançlı çıkıyor derseniz,
09:30işte böyle savunma sanayiye yatırım yapan şirketler, özellikle de teknolojiyi elinde tutan şirketler, büyük şirketler, tekeller,
09:42Amerikan sermayesi şimdi zil takıp oynuyordur yani.
09:46Bundan daha iyi bir avantaj olabilir mi? Elindeki var olan bütün eski teknolojilerin hepsini bir şekilde devredecek, kullandıracak,
09:57yenisini üretmek için yeni zeminler oluşturacak ve Orta Doğu'yu da yeniden dizayn ediyorum diyecek.
10:05Yeni aktörler üretecek vesaire.
10:08Yani savaştan doğrusu sıradan halkların bir kazancı olacağını düşünmek bile imkansız.
10:15Evet, sizin de söylediğiniz gibi zaten çok ciddi sivil zayiat var.
10:20Bu konuda da sıkça vurgular yapıyoruz iki tarafta da.
10:24Şimdi aslında en çok tartışılan kısım şu.
10:27Dedim ya ABD medyasında ABD'nin bu savaşa dahil olabileceğine ilişkin bir gündem vardı.
10:32Trump'un bu noktada sıcak baktığına ilişkin.
10:34Netanyahu da her konuşmasında ABD'nin bu savaşa dahil olması gerektiğini söylüyor.
10:40Argüman da şudur ki İsrail'in elindeki füzeler İran'ın yer altında bulunan bütün nükleer gücünü, kapasitesini yok edebilecek düzeyde değil.
10:51Bu füzelere de sahip olan yalnızca Amerika.
10:53Eğer İran bir nükleer güç elde etmeyecekse, geliştirmeyecekse bunu yalnızca ABD önleyebilir gibi bir argüman.
11:00Bu noktada önümüzdeki günlerde ABD'nin bu anlamda savaş uçaklarıyla, füzeleriyle bu savaşa dahil olduğu bir senaryoyu izleyebilir miyiz?
11:09Ve bu nelere neden olur?
11:12Bu senaryo Netanyahu'nun ürettiği bir senaryo.
11:17İran'ın elindeki nükleer, uranyum zenginleştirilmesi hangi dereceye ulaştı?
11:28Elimizdeki bilgiler net olmamakla birlikte yaklaşık %60 düzeyinde olduğuna dair rivayetler var.
11:36Nükleer silah yapmak için bunun %90'a ulaşması gerekir diyor atom teknolojisi üzerine çalışanlar.
11:44Peki biz buradan mı hareketli analiz edeceğiz?
11:48Yoksa Netanyahu'nun analizleri üzerinden bir analiz yerine doğrusunu isterseniz hangi durumda ABD doğrudan savaşın içine çekilir, yer alır kısmı nükleer silahların imhasıyla ilgili olduğunu düşünmüyorum ben.
12:08Burada ABD bir mıntıka temizliği kendi açısından yapmak istiyor.
12:14Bu bağlamda bu çatışma sonrasında hem İran hem İsrail ikisinin de belli ölçülerde gücünün zayıfladığı bir ortam yaratmak istiyor.
12:26Buna ulaşabilir.
12:27Ama hangi durumda hızlı bir şekilde ABD savaşa dahil olur?
12:32Şimdi beni en çok tedirgin eden bölgeye gönderilen ABD savaş uçakları, gemiler.
12:40Evet.
12:41Bunların bir kısmı bölgeye ulaşmış durumda ve eğer ki İran'dan gelecek herhangi bir saldırı, karşı saldırı, yani İsrail'e yaptığı saldırı,
12:55ama bu arada ABD askerleri ölür, o zaman doğrudan savaşa girer ABD devleti.
13:06Yoksa hani B-2, B-54 vs. bu tür uçakları gönderip orada işte şeyin, İran'ın elindeki uranyum zenginleştirilmesini imha etmek için kullanma,
13:24bunlardan dolayı çok ABD devletlerinin doğrudan savaşın içinde yer alacağını düşünmüyorum.
13:31Çünkü bunu şeye, ne Amerika'ya ne bir başkasına izah edemez bunu.
13:41Yani emperyalizmin de kendi içinde ikna edici argümanlar üretmesi gerekiyor.
13:49Burada eğer ki Amerikan askerle şimdi karaya çıkmaya başlıyor bir kısmı vs.
13:55buralarda bir kriz olursa, yani Amerikan askerlerini öldürecek olurlarsa o zaman girer.
14:03İkinci bir şey de maddi bir temel.
14:06Yani oradaki maddi neden?
14:09Hürmüz Boğazı meselesi.
14:10Hürmüz Boğazı meselesinde eğer büyük bir krize ve de çalışmaya yol açacak olursa,
14:18kısa dönemde bu ABD yönetiminin içine gelir, kısa dönemde.
14:25Çünkü petrol fiyatlarının şu anda yükselmesi,
14:28aslında petrol şirketlerinin ellerindeki depoladıkları şeyi satıp oradan gelir elde etmesini beklerler.
14:39Çünkü ticaretin mantığı böyle çalışır onlarda.
14:42Uzun dönemde değişebilir bu.
14:45Şu anda enerji girdisini Çin'in ve Kore'nin vs.
14:54buraların enerji girdisindeki maliyetin artışı ABD'nin içine gelebilir.
15:02Zaten ABD'nin kendisi artık petrol satın almıyor.
15:07Niye?
15:07Çünkü kendisi yönetiyor, kendisi ihraç ediyor.
15:09Dolayısıyla petrol fiyatlarının artışı bir anlamda dengeleri bozar.
15:17Ama ABD şirketler için bu o kadar da kötü olmayabilir kısa dönemdeki.
15:22Uzun dönemde elbette ciddi sorunlara yol açabilir.
15:27Ama kısa dönemde ellerindeki stoklarını tüketmek için bir araç olarak da düşünebilirler.
15:33Ama Hürmüz Boğazı'nın tamamen tıkanması Körfez ülkelerinin tepkisine yola çıkıyor.
15:42Yani savaşın genişlemesi bu bağlamda gerçekleşebilir belki.
15:49Ama bu ABD'nin doğrudan bütün enerjisini buraya aktarıp şey yapmasını gerekli kılan bir şey değil.
15:56Amerika, İsrail'i tam bir proksi savaşı olarak, yani vekaleten bir araç olarak İsrail'i kullanmaya devam edeceği için
16:10ben hemen ABD'nin büyük çaplı bir girişini değil.
16:17Ama zaten hava desteği, zaten İsrail'i koruma anlamında bunlar zaten girmiş durumda aslında ABD devletleri.
16:30Fiilen savaşın içinde.
16:32Çünkü İran'ın gönderdiği füzeleri, yalnızca İsrail'in demir kubbesi korumuyor.
16:40Asıl ABD'nin bölgedeki üslerinden, Ürdün'de, Katar'da, İsrail'de, buralardaki yerleşik üslerinden yola çıkarak koruyor.
16:56Dolayısıyla ABD devletleri orada yani.
16:59Savaşın dışında değil.
17:01Ama fiilen çok büyük ölçekli bir savaşa dahil olması ancak bir Amerikan gemisini patlattığı durumda gerçekleşir.
17:13İran'ın bu tür şeylerde deneyimli, dikkatli olduğu kanısındayım.
17:18Dolayısıyla hemen bir Amerikan ordusunun doğrudan yer almasını ben çok beklemiyorum.
17:27Ama olur ya kazara böyle bir durum ortaya çıkar ya da bir sabotajla bu ortaya çıkar.
17:34O zaman ABD devletleri bütün şeyiyle, hışmıyla girmek isteyecektir.
17:39Evet.
17:40Tabi burada Hürmüz Boğazı'nın kapanması meselesi körfez ülkelerini ciddi şekilde vursa bile hem Türkiye'nin hem Amerika'nın da bu ülkelerle ciddi ekonomik ilişkileri, ticaret anlaşmaları falan var karşılıklı olarak.
17:51Türkiye'nin bile dış borcunun ciddi şekilde etkilenebileceğine dair analizler yapılmış.
17:57Son sorum olsun, siz burada geldiğimiz noktada baktığınızda bu savaşa çatışmaya ilişkin en kötü senaryoyu nasıl görüyorsunuz?
18:06Yani en kötü senaryo ne olur bu işin sonunda?
18:10En kötü senaryo bölgeye yayılması savaşın.
18:15Umarım ki buna yol açmaz ama İran'ın öyle kolayca hemen teslim olunca böyle bir olasılık yok.
18:25Yani bu savaş ABD devletlerini ve İsrail'in tahmin ettiklerinin ötesinde daha uzun sürebilir.
18:33Çünkü İran'ın başka bir alternatifi var mı diye düşündüğümüz zaman başka bir alternatifi yok aslında.
18:41Yani buna karşı çıkmanın dışında bir alternatifi yok.
18:46Yani İsrail'in izlediği strateji şu, önce kumanda sistemini tahrip etti.
18:54Komutanları öldürdü ama onların yerine birilerini atıyorlar.
19:00Biz bu tür senaryoları İran-Irak savaşı döneminde de gördük aslında.
19:07Yeni bir şey değil bunlar.
19:09O bağlamda İran'ın böyle bir geri çekilip hamle yapma olasılığı,
19:15yani coğrafi olarak stratejik bir derinliği var, coğrafi derinliği var.
19:20İsrail'in ise böyle bir derinliği yok.
19:23İsrail dediğin aslında çok hızlı bertaraf edilebilecek bir aktör.
19:28ABD devletlerinin koruması olmadığı durumda çok hızlı bertaraf edilebilecek bir aktör.
19:34Ama karşısındaki öyle değil.
19:37Karşısındakinin derinliği var.
19:39O derinlik tabii bölgesel faktör olarak neye yol açabilir?
19:44Pakistan'ın pozisyonu ne olacak?
19:47Yakından izlenmesi gereken bir şey bu.
19:50Aslında.
19:51Tabii ona mukabil Hindistan'ın pozisyonu ne olacak?
19:55Çünkü Hindistan'ın verdiği mesajı,
19:58bakın dün başbakanı şeye gitti,
20:06Güney Kıbrıs'a gitti.
20:08Bir mesaj veriyor oradan aslında.
20:11Bunları doğru okunması lazım.
20:15Pakistan'ın açıklamaları yapar yapamaz bunlar doğru okunması lazım.
20:22Öneriler şu ana kadar İran'a sunulan teklifler, İran'ın kabul etmeyeceği tekliflerdi.
20:29Yani ne dediler?
20:31Siz elinizdeki şeyi, zenginleştirdiğiniz uranyumu bölge ülkelerine teslim edin.
20:41Biz de bakalım ona.
20:44Yani sizin aslında uranyum zenginleştirmesine devam etmeyeceğinizin garantisini verin.
20:52Bunları İran yapacak durumda değil.
20:54Yani eğer adil bir çözüm duruşu saptanacaksa söylenmesi gereken tek şey şu.
21:04Yani İsrail'in de İran'ın da ikisinin de nükleer silah bulundurma hakkının olmadığını,
21:13yetkisinin olmadığını bunlar yapmaması gerektiğini belirtmek.
21:18Bunun dışında birine onun elinde bulunsun, diğerinin elinde bulunmasın dediğimiz durumda
21:27ya da şöyle bir tartışmayı gündeme getirebilirler.
21:32İşte Suudi Arabistan'da olsun, Türkiye'de olsun, herkes nükleer silahlansın.
21:37Nereye gidecek bunun ucu?
21:39Yani bu kadar nükleer silah hem pahalı bir şey hem de bir çözüm olmuyor gördüğünüz gibi.
21:46sizin elinizdekini almak için birileri gelip, sizden büyük birileri gelip elinize vurup alıyor bunu.
21:53Hani buradan doğru dersler çıkarılması gerekir.
21:58Savaş ortamları sıradan halkın yararına değildir.
22:04Bunun bir defa altını çıkıyor.
22:05Savaş her durumda yeni hem uluslararası düzlemde hem ulusal düzlemde yeni zenginler üretir.
22:14Yeni fırsatçılar ortaya çıkarır.
22:18Yani niye savaştığınızı, eğer siz kendi halkınızı korumak için savaşıyorsanız bu ayrı bilmesin.
22:25Ama eğer bir yayılmacı, emperyalist bir politikanın parçası olarak yapıyorsanız
22:31bunun savunulabilir bir tarafı olmadığı, yani bir duruş olması gerekir.
22:37Bu duruşa göre biz analiz edebiliriz ancak.
22:41Evet.
22:42Mustafa Hocam çok teşekkür ediyorum.
22:44İyi ki katıldınız.
22:45Şu anda İran'ın geldiğimiz noktada en azından bir savunma pozisyonunda olduğunu söyleyebiliriz.
22:50Herhalde söyledikleriniz bağlamında.
22:52Bu iş daha çok su kaldıracak gibi ilerleyen günlerde de yine konuşuruz.
22:55İyi günler, iyi yayınlar tepsi.
23:01Evet sevgili izleyenler, Prof. Dr. Mustafa Türkeş'i ağırladık sizler için.
23:06İsrail-İran çatışması 6. gününde de devam ediyor.
23:09Bir süre daha devam edecek gibi gözüküyor.
23:12Yeni açıklamalar vardı.
23:13Özellikle Trump'ın İran'a koşulsuz teslim çağrısı hameneğinde bu çağrıya savaş başlıyor şeklinde yanıt vermesi.
23:20Tabii en çok tartışılan ABD'nin bu savaşa kendi gemileriyle, kendi savaş uçaklarıyla, füzeleriyle dahil olup olmayacağı şimdilik böyle bir durum yok.
23:30İlerleyen günlerde de olmasının bizim hayrımıza olmayacağı yönünde analizler var.
23:35Hepsini konuştuk.
23:35İlerleyen günlerde de konuşacağız efendim.
23:37Şimdilik hoşçakalın.
23:50İzlediğiniz için teşekkür ederim.
Önerilen
26:30
|
Sıradaki
0:21
2:48
1:34
0:50