İstanbul'un semtlerinin isimleri, zengin bir mirasın izlerini taşıyor

ENSONHABER

Tarihin şahdamarı olarak nitelendirilen İstanbul'un semtlerinin isimleri, köklü bir mirasın izlerini taşırken, kendine has anlamı ve bir hikayesi bulunuyor.

Transcript

00:00Şimdi İstanbul'un semtlerinin ve sokak isimlerinin ilginç hikayeleri var.

00:04Hakikaten şehir o semtlerin isimlerinde hala yaşıyor.

00:07Biz bazen şehri adım adım arşınlarken,

00:10saha dersi yaparken,

00:11üniversite öğrencilerimize ben sokak ismini gösterin, bakın derim.

00:14Bu sokak isminde tarih yaşıyor.

00:16Mesela Yaşmak Sıyırtan Sokak diye bir sokak görürüz.

00:19Burası dik bir yokuştur.

00:20Yaşmağını sıyırtıyordur insanların.

00:22Oradan gelmiştir bu isim.

00:23O dik yokuş bazen merkep bağırtan,

00:25deve bağırtan,

00:26sokağa olarak dikmiştir.

00:27Bazen de pil yokuşu diye geçer.

00:29İşte böyle sokak isimleriyle beraber semt isimlerinde de tarih gizliyor.

00:33Mesela Eminönü Deniz Eminliği'nin önünden geliyor.

00:36Deniz Eminliği'nin önünde hemen

00:38bal, yağ ve un temel ihtiyaç olduğu için

00:41yakın yerde yemiş iskelesi diye bir iskele var.

00:44Kuru yemiş orada birikiyor.

00:45O kuru yemiş Mısır Çarşısı'na giriyor.

00:46Mısır Çarşısı'ndan etrafa dağıtılıyor.

00:48Kuru yemiş dışındaki bal, yağ ve un ise

00:52kapanlara geliyor.

00:53Yani toptan ayrılıyor.

00:54Yağ ve un ise kapanlara geliyor.

00:56Yani toptan alışveriş merkezleri.

00:58Un kapanı, yağ kapanı ve bal kapanı isimleri oradan geliyor.

01:02Alttaki o bölgeye tahta kale ismi,

01:04taht-ı kaleden geliyor.

01:05Bir kalenin altında olması.

01:07Arapça bir kelime.

01:08Yine kıyıdan, un kapanından yukarıya doğru çıktığımızda

01:11aslında bizi karşılayan semtler,

01:13mesela Zeyrek semti ince düşünceli.

01:16Zeki olan Zeyrek Mehmet Efendi'nin medresesini kurmasından geliyor.

01:19Yine ileriye doğru kara gümrük semti,

01:21karanın gümrük noktası.

01:23Edirne kapısı, Edirne'den gelen kervanların girdiği kapı.

01:27O kapıdan içeriye doğru girip

01:29kara kervanlarının gümrük noktasından kara gümrük ismi geliyor.

01:32Topkapı, büyük şahit topunun konulduğu kapıdan geliyor.

01:37Bugünkü Topkapı Sarayı da önüne yine o büyük şahit topları konulmasından geliyor.

01:42Çatladı kapı, depremde çatladığı için.

01:44Kum kapı, saraya kumun, inşaat kumlarının alınmasından dolayı.

01:48Yani böyle ilginç isimler hakikaten yaşıyor.

01:51Mesela su kültürü de çok yaşıyor.

01:53Aksaray'daki Hor Hor semti, Horul Horul akan sudan geliyor.

01:58Su, suyun olduğu o maksemde duruyor.

02:01Kan-ı Sultan Süleyman döneminde Hor Hor çeşmesi ve maksem yapılmış.

02:05Maksem suyun toplandığı alan, Taksim suyun taksim edildiği alan.

02:09Bugünkü Taksim semti isminin oradan geliyor.

02:11Fatih her dediğimizde yabancı bir insan Fatih ne diye soruyor.

02:15Biz de diyoruz ki bu şehri fetheden Fatih Sultan Mehmet'i

02:18her seferinde yad etme adına bu ismi vermişiz diyoruz.

02:21Yani şehrin tarihi yarımadasına, payitahtına, Bersaadet'in olduğu yere

02:26biz şehri fetheden o Nimenci Eşi, Nimen Emir'i anma adına onun ismiyle

02:31ve her seferinde Fatih Sultan Mehmet'i hatırlıyoruz aslında.

02:34Bu çok büyük bir incelik.

02:35Semtte bu isimlerin yaşaması.

02:37Topkapı Sarayı'nın hemen yakınında Gülbahçe'si.

02:39Aslında sarayın kendi Gülbahçe'si olarak Gülhane ismi yer alıyor.

02:44Asıl Gülbahçe'si, Gülhane kısmı sarayın diğer tarafında.

02:47Fakat oradan Şimendifer, tren hattı geçtiği için ve o tren hattına

02:52engel olmayalım, halkımıza hizmeti, inkaraza kırılmaya yol açmasın diye

02:58yani bu hizmetten mahrum kalmasın diye halk

03:01bindiğiniz bahçeyi aşağı doğru taşıyorlar.

03:03Ve Gülhane dediğimiz tanzimat fermanında

03:06Gülhane'yi Hatt-i Ümayun diye ikişmesine vesile olan bugün Gülhane kuruluyor.

03:10Gülhane bir dönem hayvanat bahçesi oluyor.

03:12Osmanlı döneminde de olmuş mesela.

03:13Gülhane mevzusu tarafında hayvanat bahçesi gibi kullanılan sarayın içerisindeki yerler mevcut.

03:17Yani buralar aslında bir nevi tarihin şah damarı diyebileceğimiz.

03:23En rikkatle insanların kulak verip tarihi dinleyebileceği yerler.

03:28Ama biz bugün buralardan uzaklaştığımız için göremiyoruz.

03:31O meydanları da anlamıyoruz.

03:33Ok meydanı bakın nişantaşı bunlar hep nişantaşı bildiğimiz

03:38okların nişan alınırken bir yere düşmesiyle

03:42konulan o taşlar hala nişantaşında bunlar duruyor.

03:45Ok meydanı da okların atıldığı meydan.

03:48Ama bugün bunları yani mümkün değil anlayabilmek söz konusu olmuyor.

03:53İşte biraz da o kulak verip o semtlerin isimlerine bir tarihe yolculuk yapmak gerekiyor.

03:58Asıl gezginler, asıl tarihe sevdalılar veya işte sanat tarihçileri, tarihçiler

04:03aslında buralardan okuma çok rahat yapabiliyorlar.

04:06Şehrin merkezi noktasında bu tarz yapılar bize

04:10o yapının hangi kadim kültürden geldiğini de göstermiş oluyorlar.

Kategori

Döküm

Önerilen